De Vlaamsche Gids. Jaargang 26

[p. 189]

Boekbeschouwing

Thomas Mann en Konrad Falke. - Mass und Wert. Oprecht, Zürich; per nummer 2,50 Zw. fr.; abonnement 12 Zw. fr.

Wij spraken hier reeds over het verschijnen van het nieuwe tweemaan-delijksche tijdschrift ‘Mass und Wert’, dat de vrije Duitsche cultuur dienen wil. Hoofdredacteurs zijn Thomas Mann en Konrad Falke. Hun lang voorwoord is tegelijkertijd een programma en een eed, nl. deze: alle onvergankelijke waarden van de echte cultuur tot het einde te verdedigen. - Aan bellettrie bevat nummer 1 het eerste hoofdstuk van Thomas Mann's novelle ‘Lotte in Weimar’, verder ‘Die Rückkehr’, een kapittel uit een onuitgegeven roman van Josef Breitbach. - Met de voornaamste vraagstukken onzer Europeesche politiek houden zich bezig H. Steinhausen in ‘Die Zukunft der Freiheit’ en K. Mannheim in ‘Zur Diagnose unserer Zeit.’ Een der belangrijkste opstellen is E. Kahler's historisch onderzoek ‘Die preussische Oekonomie’. - We vermelden nog K. Falke ‘Politische Aphorismen’, G. Scholz ‘Lichtenberg und wir’, E. Jaloux ‘Der schöpferische Traum’ en R. Schickele ‘August’.

Theun de Vries. - Oldenbarneveldt. A. Manteau, Montoyerstraat 49, Brussel; 220 blz.; ing. 31,50 fr.; geb. 41,50 fr.

Theun de Vries heeft de persoonlijkheid van den grooten landsadvocaat Johan van Oldenbarneveldt in al haar bizonderheden geteekend en nader doen opleven te midden van zijn eigen arbeidsveld. Streng historisch nauwkeurig wil hij den machtigen dictator eindelijk definitief aan het Nederlandsche volk van dezen tijd leeren kennen, en daarin is hij ongetwijfeld geslaagd. Zijn stelling ‘Geschiedenis, beslissende wending in het lotsbestel van een volk, wordt daar geboren, waar tijdsmotief, genie en omstandigheid elkaar vinden’ en deze ‘Het is onwaar, dat een genie de omstandigheden schept; maar hij zal, beter dan anderen, deze weten te benutten’ zijn beide volkomen juist. De alzijdige Raadpensionaris was de rechte man op de rechte plaats, in zijn apogeumperiode onvervangbaar. Veertig jaar ( van 1577, toen hij pensionaris van Rotterdam werd, tot 1618, toen hij in hechtenis werd genomen) heeft hij de historie van zijn volk helpen maken. Als zoovelen merkte hij niet, wanneer voor hem het vervaltijdperk aangebroken was en de omstandigheden hem volledig de baas werden. Dat is zijn fout geweest. Een ‘bovenpersoonlijke wil’ heeft hem vernietigd. - Het geschiedkundig-wijsgeerig inzicht van den heer de Vries is ook het onze; dit alleen stelt in staat het roemloos einde te begrijpen van dezen ‘Geus, die het geuzendom verloochende.’

Constant van Wessem. - De Ruyter. A. Manteau, Montoyerstraat 49, Brussel; 190 blz.; ing. 31,50 fr.; geb. 41,50 fr.

Dit boek is een heerlijke hulde, gebracht aan den Nederlandschen zeeheld, den overwinnaar van Ascue, Blake, d'Estrées en Duquesne, den ondernemer van

[p. 190]

den schitterenden tocht naar Chattam, den tweeden ‘Bestevaer’, den Waterleeuw, den Schrik van den Oceaan, den Hercules der Zeeën, den ‘Adelaar, die op de gieren neerstreek’, den schranderen zoon van den simpelen bierbrouwersknecht uit Vlissingen, door vreemde vorsten geëerd met den hertogstitel, die zooveel meer was dan enkel een oorlogsheld, wiens heele karakter gesymboliseerd werd in zijn naam ‘Ruiter’ (Ridderlijk man). Zijn biografie hier is ‘con amore’ geschreven door iemand, die zich met hem zielsverwant voelt, en daarom vermocht, zooals weinigen geschied is (Brandt, Scheurleer, Dommisse, Colenbrander), zich in te leven in de geschiedenis van den dapperen admiraal, en hem, als een onder onze oogen levende werkelijkheid, uit te beelden in een plastischen stijl, die wedijvert met de dramatische bewogenheid van de critieke perioden uit dit leidersbestaan. Men leest dan ook dit historische werk in éen adem door, met nooit verslappende spanning, met stijgende bewondering en eerbied, ook voor schrijvers' objectieve degelijkheid. De Ruyter behoeft geen ‘vie romancée’, doch is het best gediend met deze studie van Constant van Wessen, die in alle oprechtheid het wezen en de beteekenis achterhaalt van hem, voor wien Londen eens beefde.

R. Hohlbaum. - Getrennt marschieren. A. Langen/G. Müller, München; 60 blz.; 80 Pfg.

In drie ontmoetingen tusschen den Oostenrijkschen veldheer Ludwig von Benedek (1804-1881), een man van veel moed, dapperheid en vastberadenheid, die zich o.m. onderscheidde in den slag bij Solferino (1859) en na Königgrätz (1866) het overblijfsel van het leger redde, en Helmuth von Molkte (1800-1891), zoon van een Deenschen generaal, een der grootste strategen van den nieuweren tijd, chef van den Duitschen Generalen Staf, schetst Robert Hohlbaum fijn de politieke en menschelijke Duitsch-Oostenrijksche contrasten en parallellen.

Otto von Taube. - Geschichte unseres Volkes. Eckart-Verlag, Berlijn-Steglitz; 500 blz.; geb. 9,80 RM.

De Geschiedenis van het Duitsche volk, van in de vroegste tijden tot in de 16e eeuw, getuigt overal, dat de dichter-historicus, baron von Taube, auteur van ‘Der verborgene Herbst’, ‘Die Löwenprankes’, ‘Das Opferfest’, ‘Baltischer Adel’, ‘Die Metzgerpost’, ‘Wanderlieder’, ‘Das Ende der Königsmarcks’ en van een Raspoetin-studie, jarenlang zijn onderwerp heeft bestudeerd, bedacht en innerlijk beleefd; hij zet het immers in het licht van de nieuwste geschiedkundige gegevens en toont zich gansch zijn werk door een zeer bevoegd wetenschappelijk vorscher, wat een volstrekte vereischte is, vermits geen andere geschiedenis zoo onoverzichtelijk schijnt, zoo moeilijk te ziften en in wezenheid te vatten als die van Duitschland. Helder en boeiend schrijft hij over de Oude Germanen, de Volksverhuizing, de Franken en het Christendom, de Karolingers, de eenmaking van de Westgermanen, de Saksenkeizers, den strijd met de Kerk, de Hohenstaufen, Germaansch, Pauselijk en Romeinsch Recht, de opkomst van Pruisen, de ontwikkeling van kunsten en wetenschappen, den bloei der mystiek, de Habsburgers, onzen Hertog Karel den Stoute, de verovering van Constantinopel door de Turken, de ontwikkeling der steden, de Hanza, de Gilden, de laatste Ridders, het Humanisme, het verlangen naar de Hervorming. Geen hoofdstuk of het is interessant, zoodat met het geheel de Duitsche historiografie ontegensprekelijk een goeden stap vooruit doet. Otto von Taube is in zijn opzet volkomen geslaagd: men zal hem lezen en een knap professor in hem aantreffen, van wien men zal getuigen, dat hij de geschiedkundige literatuur in hooge mate verjongd heeft en verrijkt.

Dr. JOZ. PEETERS.