De Vlaamsche Gids. Jaargang 26

[p. 142]

Boekbeschouwing

A.A. Milne. - Vrede met Ere. De Driehoek, Bosch en Duin; 250 blz. Vertaling Jo van der Laan.

A.A. Milne heeft een onderzoek ingesteld naar de conventioneele begrippen over oorlog en dit op ongenadig-sarcastische wijze, treffend-parodoxaal als een Shaw of een Chesterton; zijn boek is de flinkste apologie van de echte vredesgedachte. Indien ‘men’ er in slagen kon, de principes van den auteur grondig te begrijpen en waarlijk tot de zijne te maken; indien ‘men’ de praktische wenken tot leidraad nemen zou, dan ware de wereld bevrijd van alle oorlogsdwaasheid. De menschelijke gemeenschap ware in dit geval nog wat anders dan oorlog, en wraak voor den vorigen oorlog, bron van ondraaglijke ellende: ‘moordende belastingen, vrijheidsbelemmeringen, millioenen werkloozen, een opkomend geslacht, waarin hoop nooit geboren werd; en Anarchie en Autocratie, die tusschen de puinhoopen een laatsten hopeloozen strijd strijden.’

Besluit: ‘Oorlog kan voorkomen worden, zoodra de gewone mensch tot de realiteit van den oorlog ontwaakt, of zoodra de man van gezag die dierlijke Instincten, die hij “de menschelijke natuur” noemt, weet te beheerschen.’

K.L. Baggesen. - Der Griff nach Indien. Rotapfel-Verlag. Erlenbach-Zürich; 306 blz.; ing. 4,50 Zw. fr.; geb. 6 Zw. fr.; geïllustreerd.

Twee konquistadoren, Robert Clive, een nietsnut op zijn 18^e jaar, en het arme weeskind Warren Hastings, een droomer, hebben voor Engeland het Indische keizerrijk veroverd, de schitterendste aller koloniale stichtingen. Zij schreven zoo de geweldigste, de wildste, de onverbiddelijkste, maar de meest grootsche bladzijde in het gulden boek der Britsche overzeesche geschiedenis. Zonder bepaald plan, zonder eenige ondersteuning van beteekenis van Londen uit, niettegenstaande reusachtige hinderpalen, ontnamen zij én Frankrijk én Nederland hun bezittingen in Voor-Indië. Zoo overmeesterde Clive Calcutta aan het hoofd van 900 Engelschen en 1500 Hindoes (2 Jan. 1757) en bemachtigde hij in den slag bij Plassy (23 Juni 1757), waar hij met 3000 man een leger van 65.000 overwon, het eens zoo trotsche rijk van Oudhe. Deze datum wordt beschouwd als de aanvang der Engelsche heerschappij in Indië. Toen Clive in Jan. 1767 voor goed Azië verliet, kon hij met groote bevrediging op zijn organisatorische bedrijvigheid terugblikken; hij had de ergste mistoestanden verholpen, den bestuurlijken Augiasstal gereinigd. De jaloerschheid van het Engelsche Puriteinsche Parlement, dat den ‘Nabob’ diep kwetste, leidde tot zijn zelfmoord: 22 Nov. 1774; hij was slechts 49 jaar oud. - Ditzelfde jaar werd Warren Hastings (1732-1818) als eerste gouverneur-generaal over Indië aangesteld (1774-85). Hij bevestigde het Engelsch imperialisme in het aloude kultuurland met bitterweinig middelen, zonder, zooals elders geschiedde, de inheemsche bevolking te vernietigen of ze haar eigenaard te ontnemen.

Buiten een massa historische voorvallen schildert Baggesen ons nauwgezet de toenmalige Engelsche atmosfeer, belichaamd in figuren als Lord North, de beide Fox'en, Pitt, Burke, Sheridan, Francis, Thurlow, Dundas, enz. In Engeland regeerde toen de heerschzuchtige George III, 1760-1820, na 1770 bijna uitsluitend geraden door den Tory-minister North. Men beleeft o.m. in dit spannend boek den bloei van het Parlement, het tijdperk van de klassieke debatten.

[p. 143]

Prof. dr. A.M. Brouwer. - Schets der Kerkgeschiedenis in tabellen. Ruys, Zutphen; geb. fl. 2,90.

De Utrechtsche hoogleeraar Dr. Brouwer gaat uit van de gedachte, dat ‘beoefening van de kerkgeschiedenis ten doel heeft eenerzijds het geleidelijk ontstaan der verhoudingen, anderzijds den invloed van personen zich duidelijk voor dn geest te stellen.’ Hij onderscheidt volgende perioden: I. 30-600. Oude K.G. Overheerschend Grieksch-Romeinsche Beschaving, die allengs te gronde gaat. 1) 30-313. Strijd en overwinning; vestiging der kerk. 2) 313-600. De bisschop van Rome wordt paus; vorming en vaststelling van de geloofsleer. - II. 600-1517. Middeleeuwsche K.G. Overheersching van Roomsch-Germaansch Katholicisme. 1) 600-910. De paus zoekt steun bij de Germaansche volken. Bloeitijd der oudste Middeleeuwsche cultuur. 2) 910-1294. Ontwikkeling van de pauselijke macht. 3) 1294-1517. Toenemende strijd tegen deze macht; verval van het Katholicisme. III. 1517-heden. Nieuwe K.G. Strijd tusschen Protestantisme en Katholicisme. 1) 1517-1648. Strijd en overwinning van het Protestantisme. 2) 1648-1800. Innerlijke strijd in het Protestantisme; dogmatisme en piëtisme, rationalisme en supranaturalisme. 3) 1800-heden. Nieuw leven en nieuwe strijd, naar binnen en buiten. Zelfstandig en traditioneel godsdienstig leven.

Van elke periode wordt een dwarsdoorsnede gemaakt en de aandacht gevestigd op: 1. Uiterlijke uitbreiding van het Christelijk geloof. 2. Uiterlijke lotgevallen van de kerk. 3. Ontwikkeling van den Christelijken geest tot leer en wetenschap. 4. Inrichting van de kerk. 5. Het Christelijk leven en de eeredienst.

Een onontbeerlijke schitterende synthese!

Mass und Wert. - Tweemaandelijksch Tijdschrift voor vrije Duitsche cultuur. Uitgevers: Thomas Mann en Konrad Falke. Verlag Oprecht, Zürich; per nummer (165 blz.), Zw. Fr. 2,50; abonn. Zw. Fr. 12.

De gespannen verwachtingen, waarmede het tweede nummer van het nieuwe tijdschrift ‘Mass und Wert’ tegemoet gezien werd, zijn niet teleurgesteld. Thomas Mann zet zijn historische novelle uit den Goethe-tijd ‘Lotte in Weimar’ voort. O.M. Graf geeft insgelijks een novelle van zeer persoonlijke kwaliteit ‘Menschen aus der Heimat’. De bekende mytholoog O. Goldberg zal met zijn ‘Die Götter der Griechen’, vol ongewone denkbeelden, opspraak verwekken. E. Krenek onderzoekt in ‘Ist Oper heute noch möglich?’ cultuurhistorisch het opera-probleem van zijn oorsprong tot op heden. Drie gedichten van H. Politzer ‘Regenlied’, ‘Schlaflied unter der Brücke’, ‘Wiederkehr’, doen weldadig aan door hun rein muzikale, volmaakte taal. Als ‘Glosse’: K. Falke ‘Hakenkreuzigung der Kunst’ en als kritiek: E. Weiss ‘Bemerkungen zu den Tagebüchern und Briefen F. Kafkas’.

Nummer 3 vangt aan met ‘Prometheus und das Primitive’, door Alfred Doeblin; dan volgt ‘Die österreichische Frage historisch geschen’, een zeer actueel opstel van Hermann Matthias Goergen. Robert Musil biedt met ‘Mondstrahlen bei Tage’ een merkwaardig beeld uit zijn onuitgegeven roman ‘Der Mann ohne Eigenschaften’. De mooie voordracht ‘Richard Wagner und der Ring des Nibelungen’, door Thomas Mann onlangs in de Aula der Universiteit van Zürich gehouden, komt daarna aan de beurt. Met ‘Jesus oder die Kirche?’ door Konrad Falke, leidt de redactie een discussie over kerkelijke en godsdienstige vraagpunten in. - Een ware vreugde voor den vriend van de lyriek beteekent Ferdinand Lion's ‘Die Schönheit des Lyrischen’. - Ten slotte: Spectator ‘Zwei Ebenen’, fijne beschouwingen over tijdsaangelegenheden; Heinz Politzer ‘Dichter und Gedichte’; Leo Spitzer ‘Die romanistischen Zeitschriften im Deutschen Reich’; Golo Mann ‘Deutscher Historismus’; Oskar Goldberg ‘Mythologische Bücher’.

Dr. JOZ. PEETERS.