De Vlaamsche Gids. Jaargang 25

[p. 569]

Boekbeschouwing

Stefan Zweig. - Marie Antoinette. Allert de Lange, Amsterdam; 430 blz.; geb. fl. 2,90; geïllustreerd;, Nederlandsche bewerking G.J. Werumeus Buning-Ensink.

Dat Stefan Zweig een meester is in de kunst van de literaire, de wijsgeerige, de psychologische en de historische biografie, bewees hij in zijn essays over Verhaeren, Verlaine, Balzac, Dickens, Dostojewsky, Hölderlin, Kleist, Rilke, Nietzsche, Freud, Fouché en Marie Antoinette. Deze fijne dichter, novellist en tooneelschrijver snapt steeds de ziel, den geest, het wezen van zijn held of zijn heldin. Hij is dan ook de rechte man om de figuur van de meest besproken vrouw uit de Fransche geschiedenis te doen herleven, van de Rococo-koningin, die ‘noch de groote heilige van het royalisme was, noch de slet der revolutie, maar iemand met een middelmatig karakter; niet bizonder intelligent, geen vuur en geen ijs,’ die ‘de kracht miste om goed te kunnen zijn, maar ook niet slecht was,’ ‘niet demonisch, noch heroïsch van aanleg.’ 34 jaren lang wordt de dochter van de groote Maria Theresia vertroeteld door het lot, in het bezit van den glorierijksten troon ter wereld, zoodat ze ‘het hoogste aan menschelijk geluk en menschelijke macht’ bereikt. Dan gebeurt het drama: daar is de gevangeniscel, de ontbering, de haat, de bespotting, de beulskar, het schavot. ‘Dit kleine, onbelangrijke wezen, midden in haar verwende leven overvallen, dit domme hart, deze argelooze mensch, die geen leed kent, deze weeke, zwakke ziel voelt, dat er in haar binnenste iets grootsch geboren wordt.’ De herderin van Trianon groeit dan ver boven zich uit en bereikt tragische grootheid. Zoo is zij onsterfelijk geworden. Hébert moest in zijn ‘Père Duchesne’ toegeven: De deerne is tot het einde moedig en sterk gebleven. - Mooi was de ‘weduwe Capet’ niet meer; alleen nog trotsch, met harde, niets ziende oogen, maar uit iederen trek van haar versteende gelaat sprak onnoemelijke verachting, uit haar hooggewelfde borst onwankelbare vastberadenheid; een gepijnigde vrouw vol verschrikkelijke majesteit.

Zoo verheerlijkt het machtige talent van Stefan Zweig de Fransche koninginmartelares, de ‘Oostenrijksche’, in bladzijden vol visionnair inzicht, diepe historische kennis, heel bizondere aanvoeling van zijn suggestief onderwerp.

Wat is dat? - N.V. Hollandia, Baarn.

Aflevering 4 van deze Encyclopedie voor jongeren (en ouderen) loopt van Boerhaave tot Julius Caesar, o.a. over Boomen, Boomplantdagen, W. Booth (een Veldheer der Liefde), Borduren, Borneo, Boroboedoer, Boschbeheer, Boschjesmannen, Boschnegers, Bouwkunst, Brandweer (vroeger en nu), Brief, Bruggen, Bruid, Brussel, Byzantium, Cacaco, Cactussen... Hierbij een paar heerlijk gekleurde platen, talrijke duidelijke foto's en teekeningen. Het geheel (compleet in 24 afleveringen, waarvan elke 1,10 gulden kost) belooft van nu af een rijkdom van gegevens te bevatten en een Encyclopedie, zooals alle vrienden van de jeugd er een verlangen.

[p. 570]

Anke Servaes. - Gerda. Hollandia-drukkerij, Baarn; 200 blz.; ing. Fl. 1,75; geb. Fl. 2,50. Illustraties van Nelly Bodenheim.

Een roman voor jonge menschen, vooral voor oudere meisjes, die licht werpt op hun bizondere psyche. Het kind-zijn is voorbij en de ouders zien dit niet voldoende in. Buitengewoon prikkelbaar in hun eigenliefde en in hun onafhankelijkheid, wordt de onderwerping aan niet-begrijpenden moeilijk, al zijn zij in den grond vol toegenegenheid. Al de specifiek vrouwelijke hoedanigheden als de op intuïtie gerichte geest, het gevoelige hart, de offergezindheid uiten zich hier. Het zijn lastige jaren, want de puberteitscrisis naakt allengs haar einde: een periode van afbreuk en opbouw, zonder vastheid. - ‘Gerda’ is een mooi boek; A. Servaes vertelt frisch en kordaat, zonder weekelijke sentimentaliteit.

W. Rittmeister. - Die Schiffsfibel. - L. Staackmann Verlag, Leipzig; 100 afbeeldingen van A. Mahlau; 120 blz.; RM. 2,50.

De ontwikkeling van de scheepstypen van de vroegste tijden tot op heden wordt overzichtelijk en werkelijk boeiend behandeld; tevens vertelt de auteur beknopt de geschiedenis van de zeevarende volkeren en hun scheepvaartwezen. Beeld en tekst zijn innig versmolten. Alfred Mahlau uit de aloude Hanzestad Lübeck is een waar kunstenaar: iedere teekening een juweeltje. Zeer suggestief gaat het van het mythische begin naar de zeemacht der Egyptenaren en der Phoeniciërs; de geweldige prestaties van Wikingen, Hanzeaten en ontdekkingsreizigers uit de XVe en de XVIe eeuw worden wetenschappelijk en toch zeer verstaanbaar geschilderd. Dit is overigens ook het geval met de hoofdstukken over ‘Bloei en Ondergang van de groote Zeilscheepvaart in de XIXe eeuw’, ‘Van het Schroefwiel naar de Turbine’ en ‘De Onderzeeboot’.

Dr. Fl. Prims. - Geschiedenis van Borgerhout. Uitgave van het Gemeentebestuur van Borgerhout. 190 blz. Plans en teekeningen.

Een monografie (uitgegeven ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Borgerhout als afzonderlijke gemeente), die eens te meer getuigt voor de ongemeene kennis van algemeene en locale geschiedenis vanwege zijn gevierden auteur. Een eerste maal werden de historische lotgevallen van deze voorname Antwrpsche voorstad bestudeerd, maar in samenhang met deze van Deurne, door J.B. Stockmans (1895-1900). Ditmaal geldt het alleen de geschiedenis van Borgerhout, geschreven volgens de wetenschappelijke methodes van onzen tijd, en toch steeds - dat is het geheim van Dr. Prims - uiterst boeiend en belangwekkend. Hij zet in met de Frankische colonisatie van het grondgebied, dat zijn naam eerst in de X^e eeuw verkrijgt (B. is een bosch geweest, dat behoorde tot de gemeenschapsgronden van Deurne, maar waarover de markgraaf-hertog zijn hoogere rechten deed gelden en dat hij aanwees ten dienste der burgenses van Antwerpen bij den opbouw van hun borch), belicht de onderscheiden toestanden door de eeuwen heen: o.a. B. onder Vlaanderen (1356-1405); de brandstichting der Gelderschen (1542); de predikingen in het Wonderjaar (1566); de beeldstormerij; het gevecht ‘van’ Borgerhout (1 Maart 1579); dit met de Zwarte Ruiters (1583); Borgerhout en de belegering van Antwerpen (1584-85); de nederlaag van don Cantelmo (1643); de Ommegang en de Reuskens (1712-28); de plundering van Borgerhout (1747); de Patriotten (1789-91); de eerste Fransche inval en bezetting (1792-93); de tweede Fransche inval (1794); de Reuskens en de Franschen (1796); Borgerhout in de oorlogsplannen van Napoleon; hoe de Franschen hier hebben huis gehouden (1814); in den ‘oorlog’ van 1830; de ellenden der eerste Belgische jaren; Maréchal Gérard in het Portugeezenhof (1832); Borgerhout wordt een afzonderlijke gemeente (1836); de cholera (1849

[p. 571]

en 1866); de bloedige betooging (1893): in den wereldoorlog; enz. Naast tal ophelderingen van cultureelen, socialen, economischen en politieken aard, volgen ten slotte de straatnamen met hun geschiedenis en beteekenis.

Dr. JOZ. PEETERS.