|
| |
| |
| |
Boekbeschouwing
W. Kotzde-Kottenrodt. - Wilhelmus von Nassauen. - J.F. Steinkopf Verlag, Stuttgart; 360 blz.; gen. RM 3,60; geb. 4,80.
Met een echt Schiller'schen gloed bezingt Wilhelm Kotzde-Kottenrodt het leven en de daden van den ‘Grooten Zwijger’, den Vader van het zwaar verdrukte Nederlandsche volk, den genialen staatsman, weergaloos pionier voor gewetensvrijheid, wiens machtige persoonlijkheid Nederlands onafhankelijkheid bevocht. Hij vertwijfelde nooit; ‘zijn heerschzucht was het volksheil, zijn drijfveer medelijden, zijn verraad trouw aan zijn volk, zijn spel hardnekkige strijd, zijn steun volkskracht, zijn hulp God;’ steeds bleef hij standvastig in tegenspoed, het Vaderland getrouw tot in zijn tragischen dood, het voorrecht van de uitverkorenen; hij vereenzelvigde het protest van Noord en Zuid tegenover den Latijnschen geest in de Kerk, tegenover de Roomsche en Spaansche despotie. (Vergeten wij niet, dat Zuid-Nederland in den titanenkamp van de XVIe eeuw het sein tot het oproer gaf en vóor het Noorden den wreeden druk der exotische Conquistadores te verduren had). - Ten koste van zijn bezittingen, zijn geld, zijn rust, zijn ambten, zijn familieleden, zijn eer, zijn leven, verwierf Oranje den hoogsten adelbrief: voorvechter der geestelijke vrijheid, het dierbaarste goed. Hij was de vertegenwoordiger van een nieuwen tijd; wilde godsdienstige verdraagzaamheid niet alleen, maar verwierp tevens het koninklijk absolutisme. Filips II hield vast aan de middeleeuwen met hun kerkelijke en monarchale autoriteit (Huizenga). De onderneming van den Prins is er een geweest van allesbeheerschend belang: hij heeft belet, dat Spanje meester werd over Europa.
Gaarne sluiten wij ons aan bij het koor van lof, dat overal is opgegaan om het boek van Kotzde-Kottenrodt te onthalen.
| |
Willi Munzenberg. - Propaganda als Waffe. - Editions du Carrefour, Parijs; 290 blz.; ing. 20 Fr. fr.; geb. 28 Fr. fr. Geïllustreerd.
Willi Münzenberg onderzoekt en verklaart in dit boek de propagandamethoden van het Derde Rijk, dat dus voor zijn doeleinden een bizonder ministerie ingesteld heeft. Steunend op de studie van een talrijk materiaal: nationaalsocialistische literatuur, vele geheime en vertrouwelijke geschriften van de NSDAP en van het Oorlogsministerie, is de schrijver in staat den oorsprong, het wezen, de plannen en toekomstmogelijkheden van de Hitleriaansche propaganda te onthullen en in dit werk, met zijn vele documentaire kunstdrukbladzijden, de uitwerkingen van de huidige Duitsche organisatie op alle gebieden van het politieke, economische en cultureele leven te schilderen. In den totalen Staat is ook de propaganda totaal; de auteur schetst hoe zij de massa zoekt te vangen, haar geestelijk minderwaardig maakt en haar samen met het geweld in dienst van diezelfde propaganda stelt, hoe deze legenden schept, schuldigen fabriceert en doodt, het buitenland tracht te beïnvloeden en te ondermijnen met het oog op gebeurlijke (verhoopte) conflicten. Zij wil de menschen niet door ideeën, wetenschappelijk bewezen theorieën, rationeele argumenten helpen om
| |
| |
een degelijke wereldbeschouwing te vormen en te ontwikkelen, maar beproeft slechts een toestemmende massa voor bepaalde, meestal verhulde politieke handelingen door zinledige slagwoorden te winnen. Het is enkel platte agitatie en valsche reclame.
Bij dezelfde uitgevers verscheen een vlugschrift ‘Durango, Stadt des Leidens’, met voorwoord van Louis Martin-Chauffier en een verklaring van persoonlijkheden uit de kringen van het Engelsche godsdienstige leven.
| |
Edgar Alexander. - Der Mythus Hitler. Europa Verlag, Zürich; 400 blz.; ing. 6 Zw. fr.; geb. 8 Zw. fr.
De schrijver staat sinds lang mede aan de leiding in het katholieke front tegen het Nationaal-Socialisme; hij onderwerpt de moderne Duitsche wereldbeschouwing aan een grondige wijsgeerige en sociologische critiek, tot heden eenig in haar aard en plaatst zich gelukkig op een algemeen Europeesch plan, wars van alle eenzijdig en eng fanatisme, steeds zakelijk en daardoor diep overtuigend. Te midden van de huidige decadentie klinkt zijn gezaghebbende stem als een roep naar ordening en genezing, als een vlammend protest tegen uiterlijke discipline en machtsmisbruik, waarachter de grootste anarchie in moreel en cultureel opzicht voortwoekert. Een verstandhouding tusschen den geest van het Avondland (ook dien van het echte Duitschland) en de ‘heidensche’ opvatting van de nat.-soc. bewindvoerders is uitgesloten. De Waarheid is éen en ondeelbaar. Duitschland maakt een der heftigste crises uit zijn geschiedenis door (op politiek gebied aanvangend, naar onze meening, met de absolute regeering van Wilhelm II, 1888). Daarom heeten we de nederlagen van parallel verloopende bewegingen, als deze door Hitler geleid, in Nederland en België, verheugend, want anti-historisch voor de lage landen bij de Noordzee. - Volkomen eens zijn wij het met Edgar Alexander, dat de toekomst noodwendig de overwinning van het Recht en de Vrijheid op de onnatuurlijke tirannie, op de zedelijke wanorde brengen moet. Haat en hysterie zijn onvruchtbaar en verliezen ten slotte het pleit. Bij de onderschikking van de politiek aan de ethiek zullen ook de moderne wereldveroveraars zich noodgedwongen behoeven neer te leggen.
De onschatbare studie geeft de volledige bibliografie (meer dan 700 werken) aangaande de Nazi-beweging, zoowel het pro als het contra.
| |
Prof. Dr. L.H. Grondijs. - Spanje, - Een voortzetting van de Russische Revolutie? - A.W. Sythoff, Leiden; 230 blz.; ing. fl. 2,40; geb. fl. 2,90; met 40 illustraties, grootendeels door den auteur opgenomen aan beide fronten.
Prof. Grondijs, man van ongehoorde bedrijvigheid, vroeger strijder in Kornilof's leger, later lid van de Fransche militaire missie in Siberië, die de Russische revolutie en de Russische burgeroorlogen medemaakte, een prachtig boek schreef over Japan, was in de gelegenheid drie maanden lang Spanje te doorkruisen en daar allerhande zeer belangwekkende politieke indrukken te verzamelen, die nu het licht zien. Onder het mom eener zoogenaamde republiek, betoogt de vooraanstaande Europeeër, vindt men een onzeggelijke tyrannie, die in een atmospheer van anarchie door weinig talrijke, maar energieke groepen anarchisten wordt uitgeoefend op een tien malen sterkere meerderheid. (Intusschen volgde de onderdrukking van de extremisten te Barcelona!) Daarentegen ziet men aan zg. nationalistische zijde een onweerstaanbare volksbeweging, waarin boeren, arbeiders, burgers opkomen tegen onduldbare aanslagen op hun maatschappelijke, staatkundige, godsdienstige vrijheden. De grootsche massabeweging, die ten onrechte op naam van Franco geplaatst wordt, is een democratische opstand tegen de dictatuur eener cultureel uiterst laag staande minderheid. Het
| |
| |
is verkwikkend om in het ‘witte’ Spanje alle steden te kunnen zien in hun ongerepte pracht, en de orde waar te nemen, door een eensgezinde bevolking bewaard. Zoo oordeelt de auteur, die met tal van hoofdpersonen in beide kampen sprak en vaststelt, dat de Spaansche revolutie een voortzetting van de Russische is, en de Komintern dienvolgens de leiding voert (verwerping van het Christendom, het pathos van den klassenhaat, samenwerking (en krakeel) van anarchisten en communisten, vermengingen van chauvinistisch en revolutionnair gevoel, het slinken van het menschelijk schaamtegevoel tegenover de kansen op wanorde, doodslag en vernieling). De-Spaansche omwenteling is geen Iberisch verschijnsel alleen.
Men vergelijke nu Prof. Grondijs' gegevens met die van Dr. Brouwer, Knickerbocker, Koestier, Ehrenburg, Last, Ibarruri...
| |
Prof. Dr. Othmar Spann. - Geschichtsphilosophie. Verlag G. Fischer, Jena; 460 blz.; ing. RM 15; geb. RM 16,30.
De Weensche hoogleeraar, woordvoerder van den ganschheidsgeest in de sociologie en de geschiedenisphilosophie, auteur van verscheidene zeer grondige boeken over volkshuishoudkunde, wijsbegeerte en sociologie, die klassiek zijn in de universiteiten van Duitschland en Engeland, noemt zijn eigen richting ‘Universalisme’, waardoor hij wil beteekenen, dat hij de eenheid en de ganschheid van het gemeenschapsleven wil betoonen, in tegenstelling met het individualisme, dat steeds op het individu, op de elementen duidt. De geest van den tijd heeft een ommekeer ondergaan, zegt hij; hij is wars geworden van holle feitenjagerij; van elke wetenschap eischt hij, dat ze op een geestelijke wijze haar voorwerp bekijkt, bestudeert en behandelt, en niet langer bij allerlei uiterlijkheden blijve staan. Samenleving, sociale goederen en waarden, geschiedenis, kortom gemeenschap in 't groot en in 't klein, is uiteraard geestelijk. Door de studie der feiten zelf, door het doorvorschen en doordenken van de gemeenschapsverschijnselen belandt hij in de wijsbegeerte. Alle echte wetenschap kan niet rusten, vooraleer ze haar philosophische basis heeft bereikt. Menschengemeenschap en menschengeschiedenis stammen uit den geest, en de geest is de schakel, die ons met God verbindt. Daarom bv. veroordeelt hij de geheele naturalistische geschiedenisphilosophie (Vico, Hobbes, Locke, Voltaire, Montesquieu, Rousseau, Herder, Comte, Lasaulx, Bachofen, Darwin, Marx, Mill, Taine, Buckle, Ratzel, Spencer, Lamprecht, Spengler). In zijn ‘Geschiedkundige Categorieënleer’ en zijn ‘Metaphysica der Geschiedenis’ plaatst hij zich torenhoog boven het peil der generatie, die hem in de Duitsche taalgebieden is voorafgegaan. Spann kan te recht als een keerpunt beschouwd, als een baanbreker, de vijand van de mechanische historische wetenschap. Het centrale probleem van onzen tijd gaat hierover: in de geesteswetenschappen het naturalistische, eenzijdig
intellectueel, waardenvrij wetensbegrip voor goed over boord te werpen, want het voerde ons tot de huidige barbaarschheid, tot militarisme, materialisme en nihilisme.
| |
Jean Giono. - Le grand Troupeau. - Gallimard, Parijs; 270 blz.; 15 Fr. fr.
Als dichter, essayist, romancier en tooneelschrijver neemt Jean Giono in de Fransche literatuur onzer dagen een zeer gunstige plaats in. Steeds treft zijn vooroordeelvrije kijk op menschen en toestanden, verwoord in een taal, die onweerstaanbaar inslaat. ‘Le grand troupeau’ is éen aanklacht tegen den oorlog, een ontmaskering van aller zelfbegoochelingen zonder weekelijke sentimentaliteit, door een sterke en onafhankelijke ziel, die opstaat tegen gendarm-discipline, wil gehoorzamen als een vrije burger en niet als een gedrilde onderdaan, als een zedelijke persoonlijkheid en niet als een gedresseerde hond, die inziet, hoe diep de eeuwen van slavernij nog immer in de gemoederen nawerken. De groote
| |
| |
tragiek van den Wereldkrijg wordt hier in het meest helle licht gezet met al zijn onnoemlijke smarten en gruwelijke verschrikkingen, allen adel verstikkend in zoovele harten, alleen nog involgend de wet der dierlijke natuur. Tal van lichamelijke en zedelijke wrakken trekken in treurige rij zonder ophouden voorbij, en eindeloos medelijden vervult ons.
Een aangrijpend boek, omdat het zoo oprecht wijst op de dwaasheid, de bezetenheid, den waanzin, waaronder onze arme menschheid blijft lijden, in afwachting, dat de Geest zegeviere.
| |
Freytag's Weltatlas & Fischer's Geogr. statist. Handbüchlein 1937. - Freytag & Berndt A.G., Wien; 263 kaarten, register met 50.000 namen; 17,50 Belga.
Deze uitgave biedt iets eenigs; in elk opzicht mooi en degelijk. Ze zal ieder. die ze bezigt, uitstekende diensten bewijzen; dank zij haar volledigheid zal ze niemand in den steek laten. Dr. Fischer geeft daarbij alle eenigszins denkbare gegevens in verband met aardkunde en statistiek; geen enkele onnauwkeurigheid is aan te stippen. Al deze eigenschappen maken van dit fraai en solied handboek een hoog te waardeeren werk, zoodat o.a. de studenten hun leeraren dankbaar zullen zijn als zij hen er mede in kennis stellen. Het is werkelijk een aanwinst. De kaarten zijn net, klaar, keurig; samengesteld met bewonderenswaardigen ijver. Het geheel vormt een geestelijk werktuig van groot belang, een inlichtingsbron, die men des te meer zal prijzen hoe meer men ze gebruikt.
| |
Wat is dat? N.V. Hollandia-Drukkerij, Baarn.
Van deze Encyclopedie voor Jongeren verschenen reeds 3 afleveringen (2e druk), elke 80 blz. groot, rijk geïllustreerd met foto's, teekeningen en een gekleurde plaat. Er zullen er in 't geheel 24 uitgegeven worden; per stuk bedraagt de prijs fl. 1,10. Afl. 1 loopt van ‘Aak’ tot ‘Aquarium’; 2 van ‘Arabieren’ tot ‘Bauxiet’; 3 van ‘Bayadère’ tot ‘Boerenoorlog’. Jeugdigen (en volwassenen) zullen er heel wat gegevens naar hun gading aantreffen. Ronduit gesproken: zulk verzamelwerk op tijd te kunnen raadplegen is voor de massa een dringende behoefte; uitgebreider naslagboeken zijn voor haar te duur en te wetenschappelijk. Daarom is de bevattelijkheid van deze uitgave haar eerste groote verdienste en moet zij ongetwijfeld opnieuw opgang maken. Allerwege blijkt de belezenheid van de auteurs, hun klaar inzicht in zaken, personen en toestanden, hun levensfrissche geest. Vooral belangrijk en wel geslaagd zijn de kapittels over: Apen en Aapjes, Aardappel, Onze Aarde, Afrika, Aladdin en de Wonderlamp, Alpen, Amerika, Amsterdam, Aquariumvreugde, Jeanne d'Arc, Athletiek, Atlantis, Australië, Automobiel, Azië, Babylon, Baden, Bagger-machine, Bali, Bananen, Barok, Batikken, Beethoven, België (de Zusternatie aan onze Zuidgrens; een bloeiende, moderne staat met een grootsch verleden), Bergen (rimpels op het gezicht van onze aarde), Berlijn, Bernhard (Prins der Nederlanden), Bevers, Bijen, Biljart, Bismarck, Blind zijn (vroeger en nu), Bloed, Bloemen, Blokkade, Boerenoorlog.
Dr. JOZ. PEETERS.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd