|
| |
| |
| |
Boekbeschouwing
Prof. Dr. C. Gerretson. - Muiterij en Scheuring. - De Sikkel, Antwerpen; 2 deelen, elk deel ± 500 blz.; 200 fr.
De bescheiden, die tot toelichting dienen van de episode van 1830, verschijnen thans afzonderlijk als een voorarbeid tot de ‘Geschiedenis van het Vereenigd Koninkrijk’ van den Utrechtschen hoogleeraar Dr. C. Gerretson, een der schitterpunten van de Noordnederlandsche wetenschappelijke geschiedschrijving. Niemand onder onze geleerde tijdgenooten kent het tijdvak 1815-1830 als hij. Ook deze twee zware deelen documentatie, vrucht van zijn archivalisch onderzoek, bewijzen dit afdoende. Zij bevatten de briefwisseling gevoerd tusschen Willem I en den prins van Oranje, van 29 Aug. 1830 tot 25 Febr. 1831 (zooals de Professor vaststelt, ligt in deze correspondentie het ideëele conflict, waaraan het Vereenigd Koninkrijk te gronde ging, veraanschouwelijkt in het tragische conflict tusschen den Vader ‘den motor van heel het nationaal bedrijf..., na den Zwijger de grootste van zijn geslacht’ en den Zoon, slechts een schim tegenover den Koning naar onze meening); de verslagen van de gouverneurs der zuidelijke gewesten; de verslagen in verband met de Decembercrisis 1829; 's Konings aanwijzingen nopens de sterke bezetting van Brussel; de rapporten van den prins van Oranje aan de Regeering; 's Konings inzicht in den modus quo der scheiding: het proces-verbaal van den Raad van den prins van Oranje te Antwerpen; de stukken in verband met de maatregelen tegen een Franschen overval; de brieven van d'Herbigny aan Verstolk van Soelen; de verslagen nopens de aanstichting en het verloop der muiterij te Brussel en te Luik; de briefwisseling tusschen den prins van Oranje en Louis-Philippe; de bescheiden nopens de gebeurtenissen van Aug. t/m Oct. 1830; berichten over het taalvraagstuk in het leger, de militaire leiding der muiterij, de ontbinding van het leger, den aanslag op Gent.
Het register van personen en plaatsen werd bewerkt door den heer C.E. Harmsen (45 blz.).
| |
Dr. J. Brouwer. - De Spaansche Burgeroorlog. - P. Brand, Hilversum; 100 blz.; fl. 1,25.
In vijf stevige hoofdstukken (De richtlijnen van de Spaansche Republiek - De samenstelling van het volksfront - De samenstelling van het rechtsche front - Het karakter en het verloop van den burgeroorlog - De mogelijke gevolgen van den huidigen strijd) maakt Dr. J. Brouwer, de bekende Hispanist, ons het Spaansche treurspel duidelijk. Na tien maanden ongenadigen, verbitterden kamp blijkt het klaar hoe diep zijn inzicht in de oorzaken en de ontwikkeling van dit allerbloedigst conflict is: Er staan, zegt hij, twee Spanje's tegenover elkaar, het Spanje, dat in vrijheid en naar natuurlijke gegevens tot groei wil komen en het Spanje, dat zijn nationale hernieuwing zoekt op de grondslagen der oude traditie. Het wezen, de kern van de vraagstukken ligt in de botsing van het Nieuwe en het Oude Spanje.
Men leest deze studie, zoo rijk aan politiek-historischen geest, zoo sierlijk van taal, met volgehouden spanning. De waarheidzoekers vinden hier hun gading.
| |
| |
| |
Robert Hohlbaum. - Zweikampf um Deutschland. - Verlag A. Langen/G. Muller, München; 350 blz., geb. 6 M.
Weinigen kunnen de historie zoo levend vóor ons tooveren als deze Robert Hohlbaum, wiens ‘Stein’-roman zulk een opgang maakte. In dit nieuwe boeiende werk schildert hij op de meest aanschouwelijke manier den gistenden tijd van het ontwakende nationale gevoel in de volkeren van de Habsburgsche monarchie rond het midden dus van de vorige eeuw. De revolutionnaire periode, aanvangende met de stormachtige dagen van de Omwenteling (1848) te Weenen en zich voorloopig uitstrekkende tot de moeilijk bereikte Oostenrijksche neutraliteit tijdens den Fransch-Duitschen oorlog (1870), tijdperk van betrekkelijke overwinningen en groote militaire nederlagen, vormt den geweldigen achtergrond. - Drie Weensche studenten nemen deel aan den vruchteloozen opstand van 48; hun leven wordt daarna door de politieke en militaire gebeurtenissen op zeer verschillende wijzen beroerd en bepaald. De lotgevallen van deze menschen doorkruisen het boek; na hun gemeenschappelijke vlucht kiest de éen het ongevaarlijke handelsberoep, de tweede wordt gevangen gezet in de kazematten van den Spielberg en de derde wordt soldaat. Nadat deze zich in den strijd tegen de Piëmonteezen onderscheiden heeft, beleeft hij als officier te midden van het vreemde land de tragiek van den verbitterden kamp tusschen volk en staat, die snel het leger binnensluipt en tot menig gewetensconflict leidt. Grimmig neemt hij te Weenen de corruptie waar van adel, geldaristocratie en kerk. Volgt dan de noodlottige tweestrijd Pruisen-Oostenrijk (1866) en 1870 doemt op... Met de onzijdigheidsverklaring van Frans-Jozef besluit het spannende verhaal.
| |
Georges Barbarin. - Le Secret de la grande Pyramide. - Editions Adyar, Square Rapp 4, Parijs; 130 blz.; 15 fr. Geïllustreerd.
De belangrijkste besluiten van de auteurs, die zich specialiseerden in de bestudeering van de Groote Pyramide (William Petrie, Ernest Wallis Budge, Smith, Gaston Maspero, Kolonel Garnier, Charles Lagrange, Marsham Adam, Oppolzer, Bauschinger, Newcomb, Davidson, James Moncrieff, Aldersmith, Habermann, Wynnes, Moreux worden hier methodisch verklaard zonder vooroordeel en in alle oprechtheid. Zoo komt de schrijver tot een synthesis van het symbolisme van het geheimzinnige Egyptische monument, dat historisch en mathematisch een wonder uitmaakt en alle astronomen en wiskundigen letterlijk verbluft. Zelfs de groote data uit de wereldgeschiedenis, uit het verleden, het heden en de toekomst, worden uit diens uit- en inwendige afmetingen afgeleid.
| |
Josef Prestel. - Im Geleit der Geschichte. R. Oldenbourg, München I; 170 blz.; geb. RM 3.
35 dramatische historische beschrijvingen door de beste hedendaagsche vertellers van de voornaamste en treffendste gebeurtenissen uit de Duitsche geschiedenis, van den Kimberen-tocht af tot den Wereldoorlog inbegrepen. De keuze is werkelijk uitstekend; zoo komen aan het woord: K. Pastenaci, H. Heyck, O. Gmelin, H.F. Blunck, J. Prestel, W. May, W. Kottenrodt, W. Chomton, F.H. Reimesch, R. Haas, E. Wichert, J. Berens-Totenohl, W.H. Riehl, W. Lobsien, F. Bauer, H. von Grote, H. von Koenigswald, A. Gabele, H. Löns, H. Watzlik, F. Lienhard, W. Beumelburg, J. Ponten, A. Müller-Guttenbrunn, F. Jürgens, H. Franck, H. Gäfgen, F. Helke, A. von Czibulka, H. Buchholtz, E. Wittek.
Een mooi, smaakvol uitgegeven boek, dat het verleden intens levend vóor ons herschept.
| |
| |
| |
Hansa Welt-Atlas. - H. Pfahl, Leipzig. RM. 1,50.
Met veel belangstelling doorbladerden we dezen zeer interessanten en uiterst handigen wereldatlas met zijn 63 nieuwe landkaarten, 50 diagrammen, bizondere kaarten, tabellen en teekeningen, zijn belangrijken tekst en nuttige statistieken, zijn alphabetisch register met 25.000 namen. De bewerking geschiedde door Prof. Dr. Muris en Otto Wand, officieel cartograaf. Deze samenwerking is wel de beste waarborg voor de degelijkheid van dit verzorgd boek. Dat de leeraars en leeraressen, die een goeden, concreten atlas zoeken, zich deze practische uitgave aanschaffen.
| |
Der Sprach-Brockhaus. - Brockhaus, Leipzig; 800 blz.; RM. 3,75.
Dit Duitsche Woordenboek, dat geen antwoord schuldig blijft op de vragen: Hoe wordt een woord geschreven? Waar valt de klemtoon? Hoe wordt het uitgesproken? Wat beteekent het? Wat is zijn oorsprong? Is deze uitdrukking goed Duitsch, verouderd of slechts in de spreektaal gebruikelijk? - mag zonder overdrijving beschouwd worden als een heerlijk gewrocht, zwaarwegend en hoogsprekend door zijn welgekozen materiaal. Inderdaad, men vindt hier de juiste Duitsche spelling, grammatica, woordverklaring en -afstamming, duizenden zegswijzen (stijlkunde). Meer dan 5400 afbeeldingen stellen de soorten en deelen van alle voorwerpen, voorzoover die zich grafisch laten weergeven, aanschouwelijk voor. Geen langdurig zoeken meer naar een Duitsche uitdrukking: de plaat helpt u onmiddellijk aan het gewenschte woord. Het boek, onontbeerlijk voor ieder die Duitsch spreekt, schrijft, leest, onderwijst of leert, schenkt bij het aanwenden een steeds groeiende voldaanheid. In zijn 1600 kolommen is het van een verbazende alzijdigheid en volledigheid, zooals geen ander tot heden toe. Men vertrouwe zich dan ook volkomen toe aan dezen keurigen, ervaren, veiligen gids; een betere is er voorloopig niet en is ook moeilijk denkbaar. Zijn verschijnen is een mijlpaal in de geschiedenis van het Duitsche woordenboekwezen.
| |
Theodor Wolff. - Der Krieg des Pontius Pilatus. Verlag Oprecht, Zürich; 460 blz.; Zw. Fr. 9; geb. Zw. Fr. 11.
In dit machtig aangelegd werk stelt Theodor Wolff de wordingsgeschiedenis van den geweldigsten aller oorlogen voor, zijn verloop en zijn uitwerkselen. Al gaat het in hoofdzaak over feiten, die nu reeds twintig jaren geleden voorvielen, toch blijft elke bladzijde van brandend belang, zoozeer lijdt de wereld nog steeds aan de gevolgen van de gruwelijkste slachting aller tijden. De statistiek spreekt wel van 15 millioen doode lichamen, maar vergeet den gedooden geest. - Deel I geeft ons een prachtige uiteenzetting o.a. van de poitieke fouten van Wilhelm II en zijn kanselier Bethmann-Hollweg. Deel II beschrijft de geestelijke stroomingen, de innerlijke verhoudingen en de voornaamste persoonlijkheden in de verschillende krijgvoerende landen. Deel III bestaat uit de Mémoires van den auteur in verband met zijn onderwerp, over gebeurtenissen alzoo, die hij zelf beleefde en aanschouwde. Het is volstrekt onmogelijk den weergaloozen schat van historische beschouwingen en ideeën samen te vatten, hier uitgedrukt met een kleur en een plastiek, die Wolff voorzeker op één lijn plaatsen naast een André Maurois. Men moet dit werk dan ook niet alleen lezen en herlezen, maar grondig bestudeeren en overwegen. Scherpzinnigheid, kennis van zaken, rechtschapenheid kenmerken den schrijver, wiens stijl, niettegenstaande zijn groote eruditie, steeds vlot is. Hij behoort niet tot de valsche profeten, want hij bezit den geest van onomkoopbare waarheidsliefde en onverschrokken waarheidsmoed, die heden ten dage des te meer nood doet, hoe meer thans vage fantasie, blinde partijgezindheid en brutale machtgevoelens hem trachten te verdringen.
| |
| |
| |
Theodor Wolff. - Die Schwimmerin. - Verlag Oprecht, Zürich; 330 blz., Zw. Fr. 5,50; geb. Zw. Fr. 7,50.
De Duitsche Anatole France, de groote liberale geest Theodor Wolff, eertijds hoofdopsteller van het vrijzinnige ‘Berliner Tageblatt’, auteur van de meesterlijke historische werken ‘Das Vorspiel’, ‘Der Krieg des Pontius Pilatus’, ‘Der Marsch durch zwei Jahrzehnte’, schenkt ons nu zijn eersten roman met politieken achtergrond. De periode 1916-1937 weerspiegelt er zich in, vol verwarrende geschiedkundige, economische, sociale en cultureele toestanden; 21 jaren oorlog, omwenteling, inflatie, rationaliseering, crisis, dictatuur, totaliteitsgekrijsch. En dan durfde men de XIXe eeuw, de eeuw van het Liberalisme, van de geestelijke vrijheid der persoonlijkheid, ‘stupide’ noemen. Wellicht was zij de grootste van alle.
Dit dichterlijke, sceptische boek bekoort onweerstaanbaar, al toont het ongenadig de treurige schaduwzijden van onze ‘verfijnde’ cultuur met haar duizenden levenskreupelen, en al doet het ons, net als eens Newman, uitroepen: O dit wonderbaar, rusteloos, luidruchtig en hijgend wezen, dat wij ‘leven’ noemen! Welk is het doeleinde gesteld aan al dat onstuimig tobben? Waar stuwt het heen? - Wijsheid is het bizonder bezit van Wolff, hem door de ondervinding van de mislukking bijgebracht. Vandaar, dat er vaak een grein verbittering ademt in deze wijsheid...
Dr. JOZ. PEETERS.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd