|
| |
| |
| |
Boekbeschouwing
Alexan. - Mit uns die Sintflut. Editions Météore, rue des Petites-Ecuries, 27, Paris (10e); 280 blz.; 12 Ffr.
Alexan klaagt met bitter sarcasme de wapenindustrie, het militarisme, het kapitalisme en voor alles het fascisme aan, die de oorzaken zijn, dat de wereld op haar kop schijnt te staan. Achtereenvolgens vertelt hij bijtende ‘Geschichten für Gasmaskenträger’, het ironisch-nijdige ‘Mit uns die Sintflut’, spot met de menschelijke idiotie in ‘Narrkotika’, verhaalt onbarmhartig ‘Fantastische Erzählungen’, hoont het Hitlerisme in ‘Der Hozulasch am Mittag’, en in zijn ‘Kleine Lehrstücke’; dan volgt ongenadige ‘Schützengrabenlyrik’ en ‘Gedanken- und Granatensplitter’; na zijn geeselende ‘Kleiner Katechismus des Umsturzes’ eindigt hij met een ‘Psychologie des Schützengrabens’, tegelijkertijd een critische analyse van het fascistische phenomeen. De fascisten, besluit hij, in zoover zij opgehitste slachtoffers en geen verdierlijkte soldeniers zijn, gedragen zich als echte Don Quichotten, die tegen de windmolens van den tijd te pletter zullen loopen.
| |
Heinz Liepmann. - Het Vaderland. De Arbeiderspers. Amsterdam; Fl 2,25/2,90. Vertaling P. Voogd.
Er staat in dezen zeer karakteristieken roman geen woord, zegt de auteur, of hij heeft het zelf gehoord; geen mensch komt er in voor, of hij heeft hem of haar persoonlijk gekend, geen daad, of hij heeft haar met eigen oogen gezien - voor zoover ze niet is gezien of hem medegedeeld door vrienden, die hij sedert jaren kent en wier betrouwbaarheid boven allen twijfel staat. De sensatie, door dit werk gewekt, dat nu in 20 talen omgezet werd, is nog steeds niet geluwd. De schrijver staat voor de juistheid der gegevens in; alle dingen, die in het boek worden verhaald, zijn feiten. Daarvoor zijn zijn eer, zijn bestaan en zijn leven borg. De nationaal-socialistische Duitsche regeering en haar daden vormen een heftig omstreden probleem en zullen het nog jarenlang blijven. Met apostolischen ijver, een rake pen, een gespierde en beeldrijke taal, weet Liepmann, wiens vader in 1914 vrijwillig aan den wereldoorlog deelnam en in 1917 aan een schot in den buik stierf, wiens boeken verbrand en verketterd werden, zijn heilige overtuiging mee te deelen.
| |
Theodor Wolff. - Der Marsch durch zwei Jahrzehnte. Allert de Lange Verlag, Amsterdam; 390 blz.; talrijke portretten.
In deze Mémoires schildert de zeer begaafde oud-hoofdopsteller van het Berliner Tageblatt de belangwekkendste figuren van het keizerlijke en van het republikeinsche Duitschland, zooals hij ze persoonlijk gekend heeft. Het is voorwaar een standaardwerk in zijn aard. Effenaf verbazend is het hoe machtig veel materiaal verwerkt werd. De auteur vonnist onpartijdig gestalten als Willem II, Bülow, Monts, Ballin, Jagow, Bethmann Holweg, Hertling, Hindenburg, Ludendorff, Holstein, Erzberger, Michaelis, Max von Baden, Stresemann, Brockdorff- | |
| |
Rantzau, Liebknecht, Ebert, Noske, Braun en vele andere. Al de hoofdstukken zijn uiterst vlot geschreven en zijn een onmisbare aanvulling voor allen, die enkel naar de officieele kaders geschoold zijn. Bijzonder sympathiek doet de geest aan, die dit heele werk bezielt: objectiviteit vóor alles. Deze waardevolle arbeid werpt heel wat licht op de netelige historische problemen, die de laatste twintig jaren de wereld vergiftigden. Deze meesterlijke, rijke studie is van een typographische keurigheid, waarvoor de uitgever dient gelukgewenscht.
| |
Joseph Roth. - Die hundert Tage. Verlag Allert de Lange, Amsterdam; 300 blz.
Geschiedenis is een onderwerp, waarvoor geen beschaafd mensch zich mag desinteresseeren. In dit verband is het niet vermetel vast te stellen, dat, hoe verdienstelijk ook het litteraire werk over de Napoleontische periode wezen moge, tot nog toe. niemand een onvergefelijker beeld schiep van de heldhaftige honderd dagen dan Joseph Roth, de auteur van ‘Der Antichrist’ en van ‘Hiob’. Wij zeggen, dat wij hier staan voor een éenig tragisch werk, in den letterlijken zin van het woord, dat ons zeer diep ontroert. Uiterst boeiend schildert hij tevens de liefde van de kleine Corsikaansche Angelina, waschvrouwtje aan het keizerlijke hof, voor den grooten Napoleon, en hoe zij voor hem sterft, wanneer zijn ster uitdooft. Bewonderenswaardig is 's schrijvers gave van gevatheid om het grootsche wereldgebeuren en het kleine menschenlot classiek te verbinden. Met stijgende emotie doorloopt men dan ook dezen historischen roman, waarvan het verschijnen aan vele groote menschen een vreugde zal brengen gelijk de St. Niklaasgeschenken aan de kleine kinderen. Welk een rijkdom aan geschiedkundige gedachten, nieuwe gezichtspunten, oorspronkelijke perspectieven en parallellen worden hier uitgestald!
| |
Alfred Neumann. - Königin Christine von Schweden. Allert de Lange, Amsterdam; 420 blz.; 16 afbeeldingen.
De voortreffelijkheid dezer historische biographie is vooreerst te danken aan den hoogen ernst en de strenge wetenschappelijkheid, waarmee de auteur zijn taak heeft opgevat en uitgevoerd. Zij stijgt uit boven alles wat tot nog toe over Christina van Zweden in om 't even welk land is verschenen. Ingezet wordt het werk met een gedachtenrijke verhandeling over haar kindsheid, waarin Neumann op de beteekenis van haar vader Gustaaf Adolf wijst. Het tweede deel vorscht al de geheimen harer regeering na, is in alle opzichten merkwaardig. Even diepgaand, buitengewoon knap en suggestief doet het derde gedeelte ‘Christina's Roomsche tijd’ aan. Het gansche is den hoogsten lof waard. De schrijver bewees er een uitstekenden dienst mede aan het ontwikkeld publiek. Er is inderdaad haast geen boek te noemen, dat zulken levendigen, oorspronkelijken, alzijdigen kijk geeft op de historische gestalten der 17e eeuw, en het kan voorzeker niet ontkend worden, dat een contact met de toenmalige gedachtenwereld een onmisbaarheid is voor iemand, die op hoogere geestesontwikkeling aanspraak wil maken. Neumann's zielkundig inzicht werpt het scherpste licht op de beroemdste generaals, wijsgeeren, favori's, koningen, pausen, alchemisten, bankiers, avonturiers, bankroetiers, diplomaten, kardinalen, biechtvaders en ketters, die we zien bewegen en fladderen rond de kleine, leelijke, zenuwachtige, intellectueele Christina, nu wellicht gepopulariseerd tot in het kleinste dorpje, dank zij haar ‘evenbeeld’ Greta Garbo...
| |
R.I. Humm. - Die Inseln. Verlag Oprecht, Zürich; kart. Zw. fr. 4,50; geb. 6.
Vóor den man in den vensterhoek van het koffiehuis stijgen de herinneringen aan zijn vervlogen dagen als eilanden op uit een bodemlooze zee. Het land uit zijn jeugd duikt spookachtig, vergeestelijkt op uit de donkerte van zijn bewustzijn.
| |
| |
Hij houdt deze vluchtige beelden met sterken wil in een eigenaardigen dichterlijken vorm vast. Hij vertelt en beschrijft met boeiende spanning en in heerlijken stijl over de ‘eilanden’ rond Montanina, een stad in de Po-vlakte; rond Santa Maria bij Portomarte, een visschersdorp in Ligurië; rond den Gouden Hoek in Zürich. Welk een fijnen speurzin bezit deze Europeaan, die toch zoo provinciaal voelen kan, te gelijk strevend naar het diepste innerlijke en het collectief bewuste!
| |
Friedrich Schick. - Ein Burger wird Mensch. Verlag Oprecht, Zürich.
De held van dezen hoogst lezenswaardigen roman behoort tot het zeer begoede Weensche midden; zijn mindere omgeving beschouwt hij als vol duisternis en bedreiging, tot hij een eenvoudig, eerlijk meisje ontmoet, zoo heelemaal anders dan de vrouwen rondom hem, dat hij haar bemint van het eerste oogenblik af, al voelt hij, dat dit haar ongeluk worden moet. Ten slotte slaagt zij er in hem uit zijn kunstmatige wereld te rukken; de levende werkelijkheid is echter zoo koud en gruwelijk, zoo vol onmenschelijkheden, dat hij er onder bezwijkt. Een bitter boek van heiligen toorn en diep medelijden.
| |
Dorothy Woodman. - Au Seuil de la Guerre. Editions du Carrefour, Paris; 370 blz.; 25 fr.
Dit werk (de vertaling van het Engelsche ‘Hitler rearms’) is de eerste wetenschappelijke arbeid, die door middel van onweerlegbare documenten een volkomen kijk geeft op de reusachtige oorlogsvoorbereiding in het Hitleriaansche Duitschland; slechts een klein gedeelte van deze gegevens was tot hiertoe door de wereldopinie gekend. Nu de verplichte legerdienst heringevoerd werd en de Rijksregeering in haar proclamatie de militaire bepalingen van het verdrag van Versailles opzegde en op militair gebied haar volle vrijheid hernam, krijgt dit boek een gansch bizondere beteekenis. Zoo wordt de atmosfeer in Europa slechter en slechter. Het buitenland weet nu, dat het beetgenomen werd. Hitler heeft drie jaar lang zoo berustend en vredelievend gesproken als geen Duitsch regeerder voor hem. Er zijn in de landen, die reden hadden bezorgd te zijn, vele lieden, die dit niet vertrouwen en die zeggen: Aldus treedt hij op, zoolang hij meent, de buitenwereld te moeten kalm houden, daar hij een actie van die nu nog overmachtige buitenwereld tegen Duitschland vreest. Hij zal het masker laten vallen, op het oogenblik waarop hij zich daarvoor sterk genoeg voelt. Mochten deze lieden geen gelijk krijgen!
| |
Dorothy Woodman. - Hitlers Luftflotte startbereit. Editions du Carrefour, Paris; 200 blz.; met talrijke afbeeldingen, kaarten en tabellen; gekart. Ffr. 15.
Hier wordt het geheim van de Duitsche luchtuitrustingen onthuld door de onversaagde Engelsche schrijfster van ‘Hitler rearms’. De Hitlerregeering en bizonderlijk de luchtvaartminister Goering hebben zich de grootste moeite gegeven om de schepping eener krijgsbereide luchtvloot te verbergen. Als dezer uitrusting een hoogte bereikt had, die voor het buitenland niet meer ontdoken kon worden, haastte zich Goering en later Hitler, in het gesprek met den Engelschen minister van Buitenlandsche Zaken Simon, een deel daarvan te bekennen. Over de werkelijke grootte en sterkte der Duitsche luchtbewapening werd intusschen veel geschreven. Nu bezit men een werk, dat de waarheid verhaalt. Tallooze belangrijke bizonderheden geven een nauwkeurig beeld van den werkelijken stand van zaken. Het boek zal ongetwijfeld door zijn buitengewoon rijk en onbetwistbaar materiaal een gerechtvaardigd opzien verwekken, vooral daar waar het handelt over de industrieele basis der luchtbewapening, de bedrijfsvoorwaarden en de ligging der fabrieken.
| |
| |
| |
K. Billinger. - Schutzhaeftling 880. Editions du Carrefour, Paris; 200 blz.; 15 Ffr.
Hier spreekt iemand, die in de tuchtplaatsen van het Derde Rijk maanden lang gevangen gehouden was; éen van de velen, die achter prikkeldraad levend begraven werden. Foltering en doodslag staan nog voortdurend aan de dagorde. De auteur, ingenieur en letterkundige, verzwijgt niets en verontschuldigt nog minder. Zijn oprechtheid uit zich met ongemeene literaire kracht, waarvan men het dwingend geweld niet ontwijken kan. Aanleiding tot het opkomen van illusies bestaat er niet meer na de lezing van zulk werk.
Bij dezelfde uitgevers verschijnt maandelijks het tijdschrift ‘Unsere Zeit’.
| |
J.R. Becher. - Der Mann der alles glaubte. Editions du Carrefour, Paris VI.
Johannes R. Becher heeft een nieuwen naam gevonden voor den merkwaardigen doorsnee-Duitscher van 1900 tot 1933. Hij noemt hem den man, die alles geloofde, en inderdaad, zegt Heinrich Mann, wat heeft hij zich van Willem II af tot Hitler niet alles laten wijsmaken en door wie? Steeds werden in de geschiedenis de ‘leiders’ gevonden om uit die aangeboren lichtgeloovigheid voordeel te halen. Zij gaan accoord met de bedrogenen en deze met hen. Zij hebben elkander noodig. Dezen troosteloozen indruk bekomt men uit de gedichten, die Becher nochtans lustig vertelt, zonder bitterheid, met veel talent, met waar gevoel. Men treft hier sonetten aan, zooals er sinds het Duitsche classicisme niet meer voortgebracht werden.
| |
Bodo Uhse. - Söldner und Soldat. Editions du Carrefour, 330 blz.; 18 Ffr.
Een jonge Duitscher geeft een autobiografische levensschets in dit boek vol avonturen. We krijgen een beeld van de burgerlijke jeugd uit den naoorlogstijd en tegelijkertijd de geschiedenis eener politieke evolutie, met overtuigende eerlijkheid beschreven, en die de huidige gebeurtenissen in Duitschland doet begrijpen en een zware aanklacht tegen de machthebbers vormt. De auteur vertelt - en men volgt zijn verhaal met ingehouden adem - hoe hij zich na den wereldkrijg bij een vrijkorps aansluit, mengsel van romantisme en landsknechtendom. Hij neemt aan den Hitleropstand van 1923 deel; treedt in de rangen der NSDAP, wint de vriendschap der gebroeders Strasser, strijdt als hoofdredacteur van een nationaalsocialistisch blad voor de oppositierichting in de partij. Als groepleider en gemeenteraadslid in een kleine stad geraakt hij in het politiek moeras, knoopt betrekkingen aan met de Holsteinsche bommenwerpers, wordt aangehouden en keert ten slotte de NSDAP den rug toe, om in de rijen der kampers tegen het Nationaal-socialisme plaats te nemen.
| |
Tels qu'ils sont. - Editions du Carrefour; Paris; 230 blz.; 12 Ffr.
Dit uit het Duitsch vertaald werk beantwoordt de vraag: Wie zijn de mannen, die het IIIe Rijk besturen? Staan er in werkelijkheid geen krachten achter hen, die reeds in den tijd van het Keizerrijk en van de Republiek van Weimar het lot van Duitschland bepaalden? De levensgeschiedenis van 33 leiders wordt hier onverbloemd geschilderd, aan de hand van authentieke documenten. Eerst komen de goden aan de beurt (Hitler, Goering, Goebbels), dan de halfgoden (Hess, Frick, Rosenberg, Darré, Prins August Wilhelm, Ley, Himmler), daarna de provinciale goden (von Epp, Streicher, Kaufmann...), vervolgens de helden (Schlageter, Horst Wessel), de bedrogen bedriegers (Oskar von Hindenburg, von Papen, Hugenberg), de ware meesters (Thyssen, Schacht).
| |
| |
| |
Das braune Netz. - Editions du Carrefour, Paris VI; 380 blz.
Dit lijvig boek handelt over de bedrijvigheid van het Nazisme en der Gestapo in het buitenland. Het steunt op documenten, berichten, omzendbrieven en verklaringen van de Duitsche regeering en de Nazi-partij. Opzienbarend is de inhoud zeker: een volledig overzicht over alle organisaties, die zich in het Derde Rijk met den vreemde bezighouden, wordt verstrekt en de financieele bronnen, die hun werkzaamheid mogelijk maken, aangewezen. De methodes, waarmede de Gestapo elders arbeidt, worden geschetst. Aan de hand van een aantal authentieke voorbeelden werpt de auteur een schel licht op deze werkwijzen. Sensationeele stukken worden afgedrukt, uitgaande van attaché's bij Duitsche ambassades. Een lijst van 600 propagandisten, agenten, spionnen, van verscheidene gevallen van menschenroof en moord, dit alles vervolledigd door meer dan 100 afbeeldingen, verhoogt ongetwijfeld de belangstelling van den lezer.
Dit boek, schrijft Lord Listowel in zijn Voorwoord, dient den vrede. Het strijdt tegen leugen en huichelarij, tegen geweld en oorlog.
| |
Der gelbe Fleck. Editions du Carrefout, Paris VI; 290 blz.
Duizenden documentarisch bewezen feiten van Jodenvervolging in Duitschland worden in dit werk weergegeven. Met voorbeeldige zakelijkheid werd het materiaal samengebracht over hetgeen men in het Derde Rijk ‘De Oplossing van het Jodenvraagstuk’ noemt. De middeleeuwsche practijken doen menschelijk aan wanneer men ze vergelijkt met de georganiseerde brutaliteit, de gedisciplineerde dwaasheid van het huidige Duitschland, schrijft Lion Feuchtwanger in zijn Voorwoord. Geschiedenis is de kamp van een verstandige minderheid tegen de gewelddadige meerderheid der dommen. Hoe ongehoord lastig deze strijd is, daarvoor geeft dit boek uiterst illustratieve, voor den historicus van alle tijden zeer gewichtige bronnen. Aangetoond wordt, dat een groot deel van de Duitsche bevolking volstrekt niet accoord gaat met wat zich heden over onze Oostergrenzen afspeelt. Deze gegevens moeten ons aanzetten niet te veralgemeenen, een fout, waarin men op onze dagen zoo snel vervalt.
| |
V. Schollaert en J. Lauwerijs. - Nieuwste Geschiedenis. Standaard-Boekhandel; 390 blz.; 25 fr. Met talrijke opluisteringen.
Met groote sympathie hebben wij dit Vlaamsch Handboek voor de Nieuwste Geschiedenis, dat de beste Noordnederlandsche evenaart, gelezen. Prof. Dr. Schollaert en leeraar Lauwerijs weten, bij allen wetenschappelijken ernst, te boeien en te treffen, zoodat ongetwijfeld de studenten van het middelbaar onderwijs en niet minder de normalisten dit voortreffelijk werk graag zullen bestudeeren. Het zal voorzeker hun belangstelling wekken, zonder welke het geschiedenisonderwijs tot onvruchtbaarheid is gedoemd. Dat dit dikwerf - ja meestal - het geval blijft, is te betreuren, want geen leervak is zoo veelzijdig ontwikkelend als het historische, daar het meer dan welk ander inzicht geven kan in het geestelijk groeiproces der menschheid. Met onderhavige handleiding zal de leeraar, die zijn stof beheerscht, met genoegen vaststellen, hoe snel de leerlingen interesse voor de geschiedenis voelen, en hoe gaarne zij bepaalde onderwerpen er uit grondiger wenschen na te gaan. Om hen daarin te gemoet te komen, hebben de auteurs in hun belangrijk Voorbericht (en verder bij het behandelen der afzonderlijke landen) een uitgebreide bibliographie medegedeeld.
| |
M. Marechal. - Histoire nationale. Miaux frères, Chatelineau; 160 blz. Met opluisteringen.
Een flink handboek voor de leerlingen van den derden en den vierden graad der lagere scholen en den hoogeren graad van de voorbereidende afdeeling
| |
| |
der middelbare onderwijsinrichtingen, waar het Fransch als voertaal geldt. De onderwijzer verklaart de stof volgens de gegevens van dit werkje, laat den tekst daarna lezen en eischt geen andere les dan het kennen van den korten inhoud, die het slot van ieder hoofdstuk vormt. Bij de kinderen zal het voorzeker in den smaak vallen.
Dr. JOZ. PEETERS.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd