De Vlaamsche Gids. Jaargang 24

[p. 45]

Eenige Uitgaven op geschiedkundig Gebied

In de Encyclopaedia Britannica, Regentstreet, 80, Londen, verscheen een schitterend geschiedeniswerk: The March of Man (£ 2-12-6, betaalbaar in 7 keeren).

Het bevat een chronologisch overzicht van de historie van elk volk, aanvangend bij de voorhistorische tijden en eindigend op onze dagen. Het biedt: 1) vergelijkende tijdstabellen, die een volledig beeld ophangen van de gansche wereldgeschiedenis en zevenledig opgevat is; 2) een historischen atlas met 96 platen, inhoudende meer dan 230 gekleurde afzonderlijke kaarten, vervolledigd door een index met meer dan 16.000 vrwijzingen, en 3) een afdeeling met geschiedkundige opluisteringen in photogravure, ten getale van 120, vergezeld door een afdoende verklaring van het onderwerp. Deze reuzenarbeid stond onder de algemeene leiding van Lawrence H. Dawson, schrijver van ‘A Graphic History of Modern Europe’, van George Philip, van Prof. Ramsay Muir (Manchester, Liverpool), en Prof. Robert Mac Elroy (Oxford).

We krijgen hier te doen met streng wetenschappelijk behandelde stof in springlevenden vorm. Met dit standaardwerk als gids wordt de lange reis door de universeele historie een buitengewoon aantrekkelijke tocht; uiterst kostelijk materiaal werd hier verzameld. De atlas b.v. is de duidelijkste, de volledigste, de meest gezaghebbende, die ooit gepubliceerd werd.

Men staat hier voor een prestatie, die aan de hoogste eischen voldoet: alzijdige kijk op geheel het geschiedkundig terrein, bondigheid, eenheid, laatste actualiteiten, prachtvolle technische verzorging.

Het werk strekt de uitgeverij van de Encyclopaedia Britannica tot groote eer. Elk ontwikkeld mensch zal het met vreugde begroeten; elk student het met vurigen ijver benuttigen; ieder leeraar het met warme geestdrift bezigen. Allen zullen er met de meeste belangstelling van genieten. Zonder twijfel kan het de grootste diensten bewijzen. In zijn voortreffelijkheid verbergt het onder de keurigste vormen taaien arbeid en moedige volharding, helder inzicht en merkwaardig talent, maar boven alles liefde voor de ondernomen taak. Op elke bladzijde van dit in ‘Britannotex-leder’ gebonden boek (afmetingen 30 cm. op 24) geven teekenaars, opluisteraars en schrijvers blijk, volmaakt thuis te zijn op de veelzijdige gebieden van de veelomvattende historische wetenschap.

We hopen, dat deze ontzagwekkende uitgave, met haar zeer persoonlijk eigenaardig karakter, overal het flinkste succes moge oogsten, en niet in de laatste plaats bij onze Vlaamsche leerkrachten.

Een klaar, plastisch werk, spannend geschreven, dat wellicht spoedig in Duitschland klassiek worden zal, is het boek van Dr. Friedrich Stieve: Geschichte des deutschen Volkes (R. Oldenbourg. München; 500 blz., 10 kaarten, gr. 8^o; 5,80 M.; geb. 6,50 M.).

Als weinigen slaagt de auteur er in de geschiedkundige geheimen te doorgronden. ‘Het heden door het verleden te bevruchten’ was het doel van de historische taak, die Dr. Stieve, leider van de kultuurafdeeling bij het Ministerie

[p. 46]

van Buitenlandsche Zaken en Duitsch gezant, zich stelde. De natie is als eenheid opgevat, waarvan het wezen in laatste instantie het eigen worden bepaalt. De geweldige stof werd in vijf afdeelingen geschikt: I. Volk en Heimat: 1. De Kimberen en de Teutonen. 2. De indamming van Germanië door de Romeinen. 3. Het weren der Germanen. 4. Het begin der volksverhuizing. II. De Weg tot het Rijk: 1. De Germaansche rijken aan de Middellandsche Zee. 2. De Merwingers. 3. Het Christendom. 4. De Karolingers. 5. Verval van het Frankische Rijk. III. De Leiding van het Avondland: 1. Stichting van de keizerlijke macht. 2. Het instandhouden van het rijk. 3. De innerlijke groei. 4. Strijd van de keizerlijke macht om haar positie. 5. Verslapping dezer macht. 6. De bloei van het Ridderdom. 7. Nederlaag van den keizer. IV. Door Scheuring naar Machteloosheid: 1. Het vrije spel der afzonderlijke krachten. 2. Wedstrijd om de eerste plaats. 3. Overwinning der centrifugale elementen. 4. De geest der steden. 5. De scheuring in het Geloof. 6. Het slagveld van Europa. V. Het worden der eenheid: 1. Begin der genezing. 2. Het opkomen van Pruisen. 3. De geestelijke triomf van het burgerdom. 4. Knechtschap en bevrijding. 5. Rijpen en dwalen. 6. Het nieuwe rijk. 7. De droom der verte. 8. Alleen tegen de wereld. 9. Val en verheffing.

Onafzienbaar materiaal is verwerkt in een ongemeene prestatie van den Hamburger Professor Ernst Forsthoff: Deutsche Geschichte seit 1918 in Dokumenten (Alfred Kröner Verlag, Leipzig; 340 blz.; 16 illustraties; geb. M. 3.75).

De ondertitels alleen zullen genoegzaam aantoonen, dat de verschillende aspecten van het Duitsche politieke leven der laatste 17 jaar werden aangevat:

Eerste deel: De Republiek van Weimar. I. De omwenteling van 1918. 1. Opmarsch der nieuwe partijen. 2. Versailles en de Volkenbond. Duitschlands intrede in den Volkenbond. II. Eenheid en structuur van het Rijk onder de wetgeving van Weimar. 1. De structuur van het Rijk over het algemeen. 2. Het separatisme in het Rijnland en in Beieren. 3. Het Rijk en Pruisen. Verdeeling. De overwinning van het dualisme. 4. Het Rijk en Beieren. 5. De Rijksdag. De verkiezingen. De leden. 6. De partijen en hun einde. 7. De Rijksregeering. 8. De Rijkspresident. 9. Weermacht en weer-bonden. 10. Het Rijk als economische staat. De vakbonden.

Tweede deel: De Duitsche Revolutie. - I. Geschiedenis der nationaalsocialistische beweging. II. Verovering van de macht. III. De nieuwe orde. 1. Rijkseenheid en staatsleiding. 2. Arbeid en arbeiders. 3. Opbouw volgens de standen. 4. Arbeidsdienst. 5. Bloed en bodem. 6. Kultuurpolitiek. 7. Schoolpolitiek.

Van een der bitterste hoofdstukken uit de Duitsche geschiedenis vertelt Josef Ponten (geboren 1883) in Die Stunde Heidelbergs (A. Langen & G. Müller, München; 0,80 M.).

Met sterke kleuren, in een krachtige, aanschouwelijke taal, schetst hij het heerlijke paleis van Versailles onder Lodewijk XIV, het weelderige leven der hovelingen, de beslissende ministerbespreking, die het lot van Heidelberg bepaalt, de ontroerende machteloosheid van de Palatijnsche prinses om haar vaderstad te redden, de gruwelijke verwoesting van den Palts.

Vermelden wij nog het waardevolle werk van Mirko Jelusich over Cromwell, die van Engeland een Republiek maakte en als Lord-Protector de schepper werd van het moderne Britsche Rijk. Dit boek bewijst den veelzijdigen historischen geestesarbeid van dezen Duitschen romanschrijver (geboren in 1886). Hij tracht tot het essentieele van het ingewikkelde wezen van den overwinnaar van Karel I (Edgehill, Marston-Moor, Newbury, Naseby) door te dringen. Voor Cromwell dictator werd, bezat Engeland in de Europeesche politiek nauwelijks meer aanzien dan Venetië of Saksen (Macaulay); dank zij dezen ‘soldaat van God’ dicteerde zijn land den vrede aan de Vereenigde Provinciën, werden de Barbarijsche zeeroovers verdelgd, de Spanjaarden te land en ter zee overwonnen, het

[p. 47]

schoonste eiland der Antillen veroverd, Duinkerken in bezit genomen, de acte van navigatie uitgevaardigd. De geheele Europeesche Hervorming koos hem tot verdediger. De Hugenoten uit Languedocx, de Protestantsche Alpen-herders ontkwamen de verdrukking ten gevolge van de vrees, die zijn naam inboezemde. De paus zelf werd gedwongen de katholieke vorsten tot meer menschelijkheid aan te sporen, want Cromwell's stem, die zelden tevergeefs bedreigde, verklaarde, dat, indien de ‘ketters’ verder slecht behandeld werden, de Engelsche kanonnen Rome zouden beschieten.

Engeland heeft Cromwell's tirannie vergeven ter wille van zijn groote verdiensten; hij leerde het Engelsche volk niet alleen overwinning op overwinning stapelen, maar voerde het met krachtige hand op den weg naar de glorie, dien zijn geniale blik klaar en helder voor zich zag.

De zeer mooie Nederlandsche bewerking van Mirko Jelusich's boek (450 blz.) is van Mr. I.E. Prins-Willekes Macdonald. Ze verscheen bij Nijgh en Van Ditmar te Rotterdam.

Dr. JOZ. PEETERS.