De Vlaamsche Gids. Jaargang 23

[p. 93]

Boekbeschouwing

Ed. de Neve & Henr. van Eijk. - Aan den loopenden band. - N.V. Em. Querido, Amsterdam.

Twee schrijvers, - een man en een vrouw, - na elkaar aan het woord in één band, het is wel uitzonderlijk. En ze allebei een reeks korte, zeer uiteenloopende, maar treffend origineele verhalen te zien opdienen, dat is niet minder dan merkwaardig. Edouard de Nève beeldt ons een aantal zelfkantmenschjes (vooral vrouwen) en zelfkanttoestanden uit, die hij te Parijs en in het Fransche Zuiden leerde kennen; zijn schetsen zijn zonder eenige sentimentaliteit geschreven, maar zijn taal is zoo beeldend, zoo raak, dat zoo goed als elk stukje u walgt of pijn doet om zijn inhoud en wat daarachter steekt. Henriette van Eijk ziet óók den zelfkant van het leven, maar deze wordt door haar in hoofdzaak humoristisch, soms ook wel vlijmend sarkastisch aangevoeld; haar genre, dat het kunstsprookje benadert, is uiterst delikaat... en zoo komt het, dat haar verhalen ‘De Donkerte’ en vooral ‘De geschiedenis van Emir Kasha-Khan’ te artificieel, te gemaakt aandoen, terwijl haar meer ingetoomde en bondiger gehouden ‘Slippertje van St. Nicolaas’, ‘De echte en de andere’ en vooral ‘Het weitje’ pareltjes van humoristisch waargenomen menschelijkheid zijn. De twee schrijvers zijn op en top stylisten, - en de Nève nog meer dan zijn kollega, al wil hij 't wellicht niet gezegd hebben; maar ze blijken zóó verschillend naar wat ze zien en hóe ze het zien, dat we het geen bezwaar kunnen achten, indien ze een volgende maal, ieder met hun eigen boek, ook ieder hun eigen wegen gaan. - Over Querido's stoffelijke verzorging der uitgave is alleen een hartelijk kompliment te maken; zóó laat een boek zich lezen, ten minste!

J. Greshoff. - Spijkers met koppen. - Voetzoekers. - A.A.M. Stols, Brussel.

Greshoff heeft alles in zich, om als kritiekschrijver gehaat te worden, - gehaat, zooals ieder, die systematisch aanvalt en afbreekt en die het doet in woorden, die wel eens doodend zijn. En toch, zooals ieder die in dat geval gehaat, of juister, gevréésd wordt, - onlangs vergeleek men hem met Multatuli, - heeft hij de gave, op zeer eigen, scherpe wijze zeer harde waarheden neer te schrijven, die doen opstuiven en dolzinnig boos worden, al ware het gezonder, dat de aangeklaagde skribent, vriendenkring of instelling zich den grond der zaak aantrok... en zich beterde.

Deze twee boekjes bevatten 37 en 38 stukjes, die elk gemiddeld vijf bladzijden tellen. We kunnen niet zeggen, dat we met alles instemmen; meer dan eens wekt Greshoff den indruk, dat hij een ernstig onderwerp al te vluchtig aanraakt, dat hij slaat omdat hij slaan wil, dat hij ruiten breekt om 't plezier van het gerinkel. Maar anderzijds blijkt treffend, dat de schrijver steeds als kunstenaar spreekt, ten goede van de kunst zelf, en zich kant tegen alle middelmatigheid en halfslach-

[p. 94]

tigheid, tegen elk konventioneel geknoei in literatuur en kritiek, van wie het ook uitga.

Neen, we vragen niemand, die 75 stukjes achter elkaar door te lezen. Wel vragen we: lees en herlees nu het eene, dan het andere, ge zult er u bij geprikkeld, bij opgefrischt voelen en er vooral bewust bij blijven, dat gij, als Greshoff, met eigen zinnen hebt waar te nemen en te oordeelen,... en dat in u wakker te houden is ten slotte 's mans allergrootste verdienste.

H.V.T.

Konrad Heiden. - Geburt des dritten Reiches. Europa-Verlag, Zurich, 272 blz.; 1934.

Dit boek zal zonder twijfel opzien verwekken. Hier heeft een beslist tegenstander van het nationaal-socialisme beproefd het ontstaan en den opbouw van het Derde Rijk zoo te zien, als zij zijn in wezen, objectief. Klaar en nuchter schildert de auteur de geweldigste politieke suggestie, die onze eeuw kent. Niemand zal in de toekomst over het Duitsche vraagstuk kunnen of mogen medespreken, die dit werk niet las. Het is gewijd aan hen, die tegen 't Hitleriaansch despotisme kampen. Zij moeten weten, hoe de huidige Duitsche regeerders groot werden, hoe zij overwonnen. De slechte zaak werd beter geleid dan de goede. Het heeft geen zin weemoedig te doen. Den vijand klaagt men niet aan; men vernietigt hem of wordt door hem verpletterd. Zijn schanddaden zijn bekend; maar schandelijker moeten de kortzichtigheid en de goedzakkigheid heeten van hen, die hem zoover lieten komen. De Duitsche regeerders hopen door schrikaanjaging zich te kunnen beschermen. Maar de tijd zal naken, waarop de woede sneller stijgen zal dan de vrees verhoogd kan worden. Eens zal zij de dijken doorbreken, en dan wee de schuldigen! Door het voorbeeld van den vijand behoeft geleerd op welke wijze de macht veroverd wordt. De Geschiedenis vormt een ketting van noodzakelijkheden en van gelegenheden. Het noodzakelijke geschiedt ook buiten ons om, maar de gelegenheid is de toetssteen van onzen wil. Men buige zich niet onder het noodlot, noch hope op een wonder, maar neme de zaak zelf ter hand.

Dr. F. Lipp. - Kriegsschuld-Kriegsende. S. Brant-Verlag. Straatsburg. Place du Corbeau.

In 1924 verdiende de nationalistische Jood Cossmann te Munchen met zijn uitvinding van den ‘revolutionairen dolkstoot in den rug van de zegepralende Duitsche legers’ veel geld. Dat was een grove lastering van den Duitschen soldaat, die, uitgehongerd en bevrozen, vol luizen en totaal afgemat, meer dan 4 jaren op alle fronten stand hield. Met den giftgasnevel van een militaristische propaganda is tot heden de Duitsche wereld vervuld en de jeugd opgehitst door de weerwraakpartij en aangezet tot nieuw oorlogsverlangen. Ieder onafhankelijk en eerlijk vorscher naar het ontstaan en het einde van den wereldoorlog werd met de verdenking, dat hij de mildering van den Duitschen herstelplicht in den weg liep, van kant gemaakt en voorgesteld als een door den vijand omgekochten verrader en schelm.

Deze vier historisch-critische studiën, de vruchten van een achttienjarigen arbeid, bewijzen:

1) dat Servië zich op 27 Juli 1914 volledig aan het Oostenrijksche ultimatum onderwierp;

2) dat Duitschland Oostenrijk tot den oorlog tegen Rusland moest dwingen (6 Augustus);

3) dat Wilhelm II op 10 Augustus 1914 den Amerikaanschen president opzettelijk en ergerlijk beloog;

4) dat op militair gebied de Duitsche opperste legerleiding zich op 30 September 1918 volledig bankroet verklaarde.

[p. 95]

C. en H. Michaelis & W.O. Somin. - Die braune Kultur. 324 blz.; 5 Zwits. fr. Europa-Verlag, Zurich.

De drie auteurs van dezen documentenspiegel bedienen zich, om het nationaal-socialisme ad absurdum te voeren, alleen van louter nationaal-socialistisch materiaal. Beginnende met het vraagstuk van de familie in den nieuwen Staat, toonen zij aan de hand van de jongste schikkingen, wetten, redevoeringen van vooraanstaande leiders, artikels uit de voornaamste nazibladen, de ontwikkeling, die het nationaal-socialisme genomen heeft en nemen moet. De strijd tegen de Kerk, de Joden, de pacifisten, de liberalen, de marxisten, de verkrachting van het recht, de inbezitname van de hoogescholen, de kneveling van de pers, de vernietiging van de economie, het verval van literatuur en tooneel, de lasterveldtochten tegen alle politieke tegenstrevers, dit alles heeft in den grond slechts éen doel, dat het klaarst in de opvoeding tot weerbaarheid tot uitdrukking komt.

De schrijvers blijken degelijke kenners van de huidige verhoudingen in Duitschland te zijn; met de grootste zorgvuldigheid en objectiviteit hebben zij in hun boeiend werk bijeengebracht, wat sedert de ‘nationale verheffing’ aan ‘cultuurdaden’ in Duitschland verricht werd. Zij schilderen een éenig plastisch en volledig beeld van den geestestoestand in het Derde Rijk, en besluiten, dat de huidige regeering, dilettantisch tot in het tragikomische, tegenover alle positieve maatregelen met zeldzame hulpeloosheid staat.

Dr. J.P.

Nieuwe uitgaven.

Van J.B. Wolters' uitgevers-maatschappij, N.V., Groningen:

Dr. B.H. ERNE: Twee zestiende-eeuwse spelen van de hel; geb. fl. 3.90.

Bedoelde spelen zijn: Een spel van sinnen van de Hel vant Brouwersgilde genaempt en Een ander spel van de Groote Hel, daer Gheestelick Schijnsel ende Waerlick Rigement verdaecht werden, het een ‘lanck 615’, het ander ‘1254 regulen’, dagteekenend van 1559 of eenigszins later.

Er zijn, vóór en na den tekst van de spelen, aanteekeningen, o.a. over inhoud en karakter, de taal, het rijm, enz. Een woordenlijst van 30 blz. besluit het boek.

Van de N.V. Servire, den Haag en de N.V. Van Loghum Slaterus, Arnhem:

Drie nummers van de Zeemeeuw-serie:

C.S. FORESTER: De Vredestichter, vertaald door E.J. VAN DEN STEEN-SONNEBORN; 256 blz.

ANTHONY BERKELEY: ‘De zes’ gaan aan den slag, vertaald door Mr. DIES ARDANS; 246 blz.

DERMOT MORRAH: Het Mummie-mysterie, vertaald door E.J. VAN DEN STEEN-SONNEBORN; 272 blz.

Van de N.V. Van Gorcum en Co, Assen:

Drie nummers van het Kamptoneel, à 30 cents:

T. WESTRA: Pim en Pam, een vrolijk kindertoneelspel in 2 bedrijven; 16 blz., waaronder 1 met cijfermuziek; opvoeringsrecht vrij bij aankoop van 8 boekjes.

M.C. SCHUMACHER: Stof onder het Kleed, toneelstukje voor kinderen van 5 tot 8 jaar, in 5 taferelen, naar het Engelsch; 8 blz.; vrij mits 9 boekjes.

DAVID TOMKINS: Het levende Beeld, toneelspel in 3 bedrijven; 16 blz.; vrij mits 10 boekjes.

Vier nummers van de serie Naar 't Zonlicht toe (evenals de vorige in vereenvoudigde spelling):

[p. 96]

DAVID TOMKINS: De Wondertempel (met tekeningen van den schrijver); 57 blz.; 90 cents.

MIEN LABBERTON: Waardoor Reintje geholpen werd (met tekeningen van Willy Smit); 49 blz.; 75 cents.

REIN VALKHOFF: De Kerstgroet (met tekeningen van H. Verstijnen); 42 blz.; 60 cents.

NANNIE VAN WEHL: Rietje zorgt er voor (met tekeningen van Ans Muller-Idzerda); 29 blz.; 45 cents.

Van de uitgave Contact, Heerengracht, 291, Amsterdam: ERNST TOLLER: Ik was een Duitscher.

Levensroman van den bekenden dichter, denker en agitator: jeugd en studententijd; wereldoorlog; proces; lange jaren van kerkerstraf....

Van Van Loghum Slaterus' Uitgeversmij, Arnhem:

ANTHONIE DONKER: Gebroken Licht, gedichten; 64 blz.; f 1.50; geb. f 2.25.

EMIL LUDWIG: Europeesche Leiders; 327 blz.; f 3.25; geb. f 3.95.

I Dienaren van het volk: Nansen, Masaryk, Briand, Rathenau, Motta; II Heeren van het volk: Lloyd George, Venizelos, Mussolini, Stalin, met de portretten van al die personages.

Van V. Resseler, Prinsstraat, 20, Antwerpen:

LODE MONTEYNE: De Sabbe's; 336 blz. op Engelsch Featherweight, gehamerd omslag, 34 illustraties buiten tekst; 50 fr.

Inhoud: Julius Sabbe's Jeugd; Julius Sabbe te Brugge - de Leeraar; Julius Sabbe en de Breydelverheerlijking; Sabbe's Brugsche Droom; Sabbe de Democraat; Sabbe de Redenaar en de Volksopvoeder; Sabbe en het nationaal Beginsel in de Kunst; Sabbe en Peter Benoit; De Dichter; Zijn Levensavond; Zijn Beteekenis; Herman, de jonge Geleerde; De jonge Flamingant en de Demophiel; Maurits: de Vader en de Zoon; Maurits' Levensbeeld; Brugge in zijn Werk; Zijn literaire Vorming en Inzichten; De Novellist; Sabbe's Tooneelwerk; Sabbe als Criticus en als Historicus van Cultuur en Letteren; Zijn Beteekenis; Lof van Maurits Sabbe; Bibliographie.

Een buitengewoon verzorgd werk, waarover Joh. De Maegt in Het laatste Nieuws van 11 October ll. o.m. schreef:

Wie belang stelt in onze letteren, in onze kunsten, in onze muziek, in onze kultuur, in onzen strijd, in de geschiedenis van ons verleden sedert 1846, in de kennismaking met drie heerlijke menschen van een voorbeeldigen levenswandel, die leest het boek van Monteyne.

Dit boek, met zijn bezielende liefde, zijn nooit tot onbeheerscht lyrisme overslaanden, kalmen, overtuigenden toon.

In ‘De Sabbe's’ heeft Lode Monteyne onze kritische en letterkundig historische letteren met een ernstig boek verrijkt, waarin de heele Vlaamsche stam zich zal verheugen, en dat ook, zonder twijfel, benoorden onze grens met genegen waardeering zal worden begroet.

In Lode Monteyne hebben de Sabbe's een beschrijver en beoordeelaar gevonden, naar hun gestalte.

Het boek van Monteyne steunt op vakkundige dokumenten, gaat, bij het onderzoek van den geest der Sabbe's en hun werk, van oorzaak naar gevolg, vormt uit alles een organisch geheel, en waar hij, schrijver, over de schrijvers spreekt, wint zijn woord een verheugende veerkracht, terwijl hij, ten slotte, getuigt van een verdiept inzicht in de kunst als beeld van de ziel.