De Vlaamsche Gids. Jaargang 21

[p. 27]

Terugkeer

Frank Deyssel liep de kamer uit, greep tweemaal naar zijn hoed, die nochtans op een goed zichtbare plaats van het rek hing, nam met veel meer zekerheid de klink van de huisdeur en zag even daarna zijn scherp afgeteekende schaduw snel over de buitenzijde van het huis ijlen.

- Onmogelijk, grommelde Frank, onmogelijk zoo'n leven, zoo'n banaal, vreeselijk banaal leven. Ik kan er niet uit, ik kan niet. Het zuigt me op, het kleeft me aan, het klampt zich vast met ijzeren haken, die mijn geest en wezen ankeren, die mij binden bij de huisgenooten op een plaats die me niet gaat. Ik moet weg. Ik voel dat in mij iets sterft. Gedaald ben ik, afgedaald van een hoogen troon, en nog daal ik. Een troon... neen, een troon was het niet, want hooger kon ik, veel hooger, zoo hoog dat ik mij zelf niet meer vermoedde, dat ik mij verloor in de oneindigheid der mogelijkheden. Neen, een troon was het niet. Ik kón hooger en zou het nog kunnen als dat leven, dat banaal leven mijn geest niet vasthield, zooals de zon de aarde vasthoudt met stralen, die meestal hevig zijn, soms zwak, maar nooit zonder kracht. Ik moet weg, ik moet, ik moet. ‘Moet’ zeg ik, maar niet één enkelen keer. Driemaal schreeuw ik het uit; ‘Ik moet weg...’, maar waarom toch, waarom driemaal? Zou ik zwak zijn, bang van mijn wil of van mijn daadkracht?

Frank Deyssel kwam in het land, dat zweefde in ijle luchten. En de tijd strompelde voor de eeuwigheid, maar liep voor het land. Nu lag het in stille peinzing onder hemelen, majestatisch als oneindig hooge kloostergewelven.

Ook voor Frank Deyssel liep de tijd.

Kan men niet zelf keeren de richting van een gedachtenvloed, die als een woeste stroom tusschen sterke dijken van leven naar dood stormt en immer weer de eeuwige hergeboorte vindt, dan toch bezitten land en tijd de macht om den geest te drukken en te

[p. 28]

kneden tot hij bruising en woeling opgeeft en lijzekens vloeit naar horizonten van gepeins en mijmering.

Nu klom de donkerte rond elke plant en rond elk voorwerp. Ergens boven den grond begon zij een beslissenden en nutteloozen strijd met het licht dat nog door de lucht zeeg.

De omgeving werd vager en slechts een wijl nog kon Frank een rij hooge popels vermoeden, die zacht hun wiegelied zwatelden

Hij ging zitten, mijmerde wat en vermeide zich in het verleden... het leven aan de universiteit, zoo'n mooie belofte, snood gebroken.

Een schitterhemel over een wijde vlakte, waarop duizenden wezens krielden tusschen planten van allerlei soort. Hoog en fier boven de menschen stonden de boomen en de groote dieren. En de zon, de vriendelijke en rechtvaardige zon trachtte elk dier, elke plant en elken mensch te kussen met haar stralen, balsemend als Oostersche wonderzalf. Elk levend wezen wilde zij doen genieten van haar weldoende gaven, maar zij misrekende zich, want haar stralen bereikten ook de menschen. Dezen doodden de groote dieren en hakten de hooge en fiere boomen om. Wat te klein was om meer aandacht te verdienen, werd eenvoudig vertrapt.

De zon was droef, maar verkropte haar leed en daar zij goed was, verzuimde zij niet, elken dag haar weldaden met milde stralen uit te deelen. Dan volgde de nacht en daar hielden de menschen niet van. Ontevreden werden zij en scholden op de zon.

- De zon geeft slechts wat zij wil, riepen zij. Wij hebben niets aan zoo'n willekeurigheid. Wij moeten haar in onze macht hebben en willen haar dwingen naar ons gebod te luisteren.

De menschen hunkerden naar de zon, drongen te zamen en bedienden zich van elkanders lichaam om dichter bij haar te kunnen komen. Immer klommen zij en kropen over hen die vielen, tot zij zelf neerstortten en tot steun dienden van anderen. Zij die overbleven, waren doodmoe, maar de weinige mededingers waren dichtbij. Dan vergaten zij maar weer hun vermoeienis en klommen, klommen tot zij in elken vezel van hun lichaam het overspannen hart voelden kloppen.

Eén jonge man geraakte zeer hoog en bemerkte eindelijk

[p. 29]

niemand meer die de zon zoo dicht naderde als hij. Juichen deed hij, juichen om de overwinning, en in zijn overmoed zag hij niet dat de zon lachte, lachte dat het gouden vuur uit haar bolle wangen dreigde te spatten. Dan begon de man rond te kijken en zijn gejuich ging over in een uitroep van verwondering, om te sterven in een kreet van woede. Hij had zich zelf weergevonden: de aarde was nauwelijks onder hem en de zon stond nog even ver aan den einder.

De jonge man, die zoo hoog geklommen was, werd zeer droevig, sloeg zich tegen het hoofd, trok zich met de haren en dreigde omlaag te storten door zijn gewoel. Daarna werd hij stiller, zoo stil wel als een wanhopige kan zijn.

En toen begon Frank Deyssel zeer helder te zien. De toren, die stapel van menschen, kwam dicht bij hem, zoo dicht dat hij rompen of hoofden hadde kunnen raken. Hij was niet verwonderd en voelde zich niet in een vreemd land. Bekenden zag hij, en familieleden en vrienden. Al de menschen uit zijn omgeving waren er, maar, hoe hij ook zocht, zijn ouders vond hij niet.

Plots begon de jonge man, de eenzame mensch die zoo geheel alleen zijn broeders tot steun nam, te huilen en te snikken dat Frank er naar van werd. Hij keek aandachtiger naar den wanhopige; één oogenblik bleef hij stil kijken naar het wonderbare, maar dan schrok hij hevig: die eenzame man, zoo hoog op dien menschentoren, was zijn evenbeeld.

De jonge man op den toren begon te gillen, te huilen uit machteloosheid. Te vergeefs. De looden stilte werd nauwelijks aangetast. Nu werd het rustig en Frank keek weer naar boven. Hij zag zijn evenbeeld, dat vol afgrijzen voortdurend naar den voet van den toren staarde. Twee menschen keken naar boven, de grondsteenen. Maar Frank zag er niet naar. Die jonge man, die eenzame, dat evenbeeld, liet hem niet los. Hij las afgrijzen in de oogen van den eenzame en voelde dat hij zelf ook afgrijzen had... waarom dan toch, waarom?

De toren wankelde, de eenzame greep met de handen in de lucht. Hij viel; één enkele wilde angstkreet was er, een warreling van lichamen, een dof gekraak, een reuk van bloed, een breken van oogen...

[p. 30]

En heel van onder verdwenen een man en een vrouw, die in den eenzame zich zelf herboren dachten.

En toen het goud van de zon weer liep door de sprookjes, geboren uit den nacht, en de droomen over maatschappijen uit fantasie-werelden verzwonden waren, keerde Frank weer. Zijn terugkeer vond hij geen afdaling van een hoogen troon, want hij ging naar hen die aan zijn leven en wezen de kern hadden gegeven.

E. ZANEN.