De Vlaamsche Gids. Jaargang 19

[p. 331]

Een Amerikaan over de Vlaamsche Beweging

Shepard B. Clough: A History of the Flemish Movement in Belgium. (New-York, R.R. Smith, 1930); 316 blz. Prijs: 3 dollars.

Volgens wat ons de uitgever op het kaft mededeelt, moet het onderhavig boek zijn: ‘het volledigste, nauwkeurigste en onpartijdigste relaas dat, in welke taal ook, over de Vlaamsche Beweging verschenen is.’

Die echt Amerikaansche grootsprakerigheid moeten wij natuurlijk niet ernstig opnemen; maar zij hoeft ook geen reden tot vooringenomenheid te worden tegen een boek dat bescheiden, ernstig en objectief van toon is.

De heer Clough heeft werkelijk zijn best gedaan om volledig, nauwkeurig en onpartijdig te zijn, en is in die poging meestal geslaagd. Hij heeft zich niet alleen de moeite getroost om de noodige documenten en boeken op te sporen en te bestudeeren; hij heeft ook een tijd lang in ons land vertoefd, om vooraanstaande personen van allerlei gezindheid te kunnen ondervragen. Zijn bezoeken aan zekere activisten en andere extremisten brachten hem zelfs in het gedrang. Hij werd van spioneering verdacht, door de politie aangehouden, voor korten tijd opgesloten, en eerst losgelaten als hij had kunnen bewijzen dat het hem alleen om het voorbereiden van een wetenschappelijk werk te doen was.

Hij geeft ons eerst, als inleiding, een flink overzicht van de algemeene geschiedenis van Vlaamsch België tot 1815; dan volgen acht hoofdstukken over: den toestand der Vlamingen in de Vereenigde Nederlanden (1815-1830); het ontstaan en de eerste ontwikkeling der Vlaamsche Beweging (1830-1870); haar ontwikkeling uit cultureel oogpunt en haar propagandawerking (1870-1914); haar verhouding tot de algemeene politiek (1870-1914); de Vlaamsche Beweging tijdens den oorlog; haar politiek sedert den oorlog; andere zijden er van, sedert den oorlog; en een beschouwing van de Vlaamsche Beweging in internationaal opzicht.

Een uitvoerige - hoewel lang niet volledige - bibliographie en een zeer bruikbare index sluiten het boek.

[p. 332]

Over het tijdperk vóór den oorlog is schrijver het best ingelicht; hij heeft de ‘Schets eener Geschiedenis der Vlaamsche Beweging’ van Paul Fredericq te zijner beschikking gehad, en ook officieele documenten heeft hij met gezonden, critischen geest onderzocht. Dat gedeelte van zijn werk is dan ook goed betrouwbaar, uitgezonderd wat hij over de Vlaamsche letterkunde meedeelt: Conscience, Gezelle, Hugo Verriest, Rodenbach, Timmermans en Stijn Streuvels maken toch niet de geheele Vlaamsche letterkunde uit; Van Beers, Vuylsteke, Fr. De Cort, Antheunis, Maurits Sabbe, Cyriel Buysse, de gezusters Loveling en vele anderen schijnen voor zijn zegsman niet te bestaan. Wij zeggen: zijn zegsman, want ieder ordentelijk vakboek had den Amerikaanschen schrijver minder eenzijdig ingelicht.

De hoofdfeiten van de periodes tijdens en na den oorlog zijn wel juist aangegeven, maar hier zijn er meer onnauwkeurigheden ingeslopen. Alberik Deswarte wordt voorgesteld als een partijganger van een Belgische federatie (bl. 194), wat hij nooit was, en L. Dosfel als lid van den Raad van Vlaanderen, waarin hij steeds weigerde te zetelen; van Louis Franck wordt gezeid dat hij sedert den wapenstilstand schier geen rol meer gespeeld heeft: zekere lieden zouden dat wel wenschen, maar ieder Vlaming weet het tegenovergestelde (blz. 224). Van het Willems-Fonds heet het op blz.262: ‘Het Willems-Fonds overleefde de oorlogscrisis en kwijnt nog steeds voort (still lingers on.) Het houdt nog zijn openbare boekerij open te Gent (te Gent alleen zijn er vijf!) en geeft van tijd tot tijd (occasionally) boeken uit, maar het is vervallen tot een rol van minder belang. Het Davidfonds heeft sedert den oorlog een forscher leven gehad...’

Men krijgt den indruk dat schrijver, wat het laatste gedeelte van zijn boek betreft, bij een of ander, niet al te objectief, clericaal extremist is aangeland, die natuurlijk het liberale en gematigde Willems-Fonds dacht te moeten kleineeren ten voordeele van eigen onfeilbaren winkel. Ook schijnt de heer Clough, waarschijnlijk uit dezelfde bron, de gedachte te hebben geput, dat de geheele Vlaamsche Beweging na den oorlog eigenlijk op het extremisme is uitgeloopen, en dat de extremisten den toestand volkomen beheerschen.

Wat een vreemdeling van ons land zegt prikkelt altijd de nieuwsgierigheid. Maar veel nieuws zal de Vlaming uit Clough's boek niet leeren. Zijn Amerikaansche lezers zullen echter zeer goed ingelicht geraken over het verloop en de beteekenis der Vlaamsche Beweging tot 1914, en minder goed over wat er sedertdien gebeurde.

M. BASSE.