De Vlaamsche Gids. Jaargang 19

[p. 189]

Tijdschriftenkroniek

De klok gaat slaan

Met droef misbaar,

Het jaar is vergaan,

Vaarwel, droef jaar.

Dit moet het droefste jaar van gansch mijn leven heeten,

Het allerdiepst bedroevende jaar,
Omdat ik werd vaneen-gereten

In angstige kreten,

Omdat ik werd omvèr-gesmeten,

Waar ik was gezeten,

Van het toppunt mijner droomen tot bijna op de baar.

O snerpend jaar van wieden,
O wild woest jaar van zieden,
O jaar van ellende, o jaar vol gevaar,
O eindeloos, eindeloos, eindeloos jaar...

Beter dan op 1930 kunnen, sedert den wereldoorlog, deze bekende verzen zeker niet worden toegepast, want nooit sedertdien ging er een jaar heen, dat zulke hoopen begoochelingen in puin achterliet, waar zoo vele smartelijke herinneringen aan verbonden zullen blijven. Negentienhonderd dertig, dat den naam verdient van jaar der crisissen, der economische en der politieke crisissen, zoowel op nationaal als op internationaal gebied, was ook ongetwijfeld het jaar, waar, sedert 1914, naar de meening van velen, en van de naamlooze massa vooral, wij het dichtst bij een terugontketenen van een Europeeschen oorlog hebben gestaan, - en dit, in de allereerste plaats, ten gevolge van den achteruitgang van het parlementarisme en van de democratie op het vasteland. Want ook voor deze beide is, ondanks het heengaan van Primo de Rivera in Spanje, 1930 een zwaar jaar geweest. Ook lijkt ons het oogenblik uiterst goed gekozen om nu eens de balans op te maken der parlementair-democratische machten en der andere, de dictatuur-machten, in Europa. Daarom komt het kort, maar uitstekend artikel: De dictaturen in Europa, dat Dr. Lode Craeybecke in n^r 3 van OPGANG laat verschijnen, ongetwijfeld op zijn uur. Schrijver onderscheidt sociale dictaturen, zooals in Italië en in Hongarije, anarchie-dictaturen in de Balkan-landen, militaire dictaturen in het Iberisch schiereiland, nationale dictaturen (of half-dictaturen), zooals in Polen en in de Baltische landen, - en alle weet hij treffend te karakteriseeren; daarna heeft hij het over het gevaar voor dictatuur, in Duitschland en in Oostenrijk. Maar wat misschien als het meest treffend van Dr Craeybeckx' studie mag beschouwd worden is wel de kaart van Europa, waarmee hij deze illustreert en waarop de democratische landen in het wit worden afgebeeld, de dictaturen in het zwart, de half-dictaturen met ruitjes en de bedreigde landen met streepjes. Want zoo wordt ons op aanschouwelijke wijze aangetoond hoe bitter weinige zuiver democratische en in het parlementarisme nog geloovende landen in Europa overblijven: als mogendheden, Frankrijk en Engeland met Ierland, en daarbuiten niets anders dan een

[p. 190]

reeks landen van kleine uitgestrektheid en van uiterst beperkte beteekenis in internationaal opzicht: de drie Skandinavische rijken met IJsland, nl., Holland, België en Zwitserland, Tsjeko-Slovakije, Letland en Estland. Daar tegenover staan, zwart afgebeeld, het geweldig groote Rusland, gelukkig eenigszins buiten Europa, wat ligging en wat ideologie betreft, en ook Italië, dat, al is het veel kleiner, oneindig gevaarlijker is èn door zijn aardrijkskundige ligging, èn door de aantrekkingskracht, die de theorieën van zijn tegenwoordige machthebbers, veel meer dan die der Russische, op zekere gedeelten der bevolking wat overal in Europa uitoefenen, zoodanig dat deze in zekere landen zelfs reeds tot verwezenlijking is gekomen. Want onder dictatuur-bewind staan ook Yoego-Slavië, Albanië en Griekenland, Portugal, Lithauen. Vier landen zijn geregeerd door half-dictaturen; het zijn Polen, Hongarije, Boelgarije en Turkije, voor zoover dit laatste nog Europeesch mag worden geheeten. En al de andere landen van ons werelddeel: Spanje, Duitschland, Oostenrijk, Roemenië en Finland, leven onder de voortdurende bedreiging van een staatsgreep, waarbij een dictatuur van rechts zou worden ingesteld.

Wat er in Spanje, Roemenië of Finland ooit gebeuren moge, een beslissenden invloed op den gang der Europeesche politiek zal dit niet kunnen hebben. Geheel anders is het echter met Oostenrijk en vooral met Duitschland, waarop een ieders blikken tegenwoordig gericht zijn als op het bolwerk der democratie en het bolwerk van den vrede. Maar dit tweede zijn deze zusterlanden niet uitsluitend en alleen omdat zij het eerste zijn - en dit vergeten maar al te dikwijls zij, die, omdat de Heimwehre nog niet ontwapend zijn, en omdat de Hitlerianen zoo een schitterende overwinning hebben behaald, het uitbreken van een nieuwen oorlog als onmiddellijk dreigend beschouwen en er toe bijdragen een soort van paniek-stemming in Europa, en speciaal in Frankrijk, te doen heerschen. Tegen dergelijken geestestoestand komt Luit.-Col. Alexis Métois op in een artikel, Y a-t-il danger de guerre? betiteld, dat hij in LE PROGRES CIVIQUE van 29 November heeft laten verschijnen.

Bij het commenteeren van de zeer toegejuichte, maar ook zeer onbesuisde redevoering van den heer Franklin-Bouillon in de Fransche Kamer, verklaart Luit.-Col. Métois niet te gelooven aan een onmiddellijk oorlogsgevaar, en dit voor redenen zoowel van politieken als van militairen aard. Militair staat Frankrijk buitengewoon sterk, vooral, ondanks de meening van velen, sedert dat Rijnland ontruimd werd en niemand zal toch denken dat dit land een overrompeling van Duitschland beraamt; daarentegen verkeert Duitschland, en voor vele jaren nog, in een toestand van militaire machteloosheid, vooral door het feit dat het verschillende maanden noodig zou hebben om te mobiliseeren. Daaraan zal het ongetwijfeld te danken zijn dat er ook politieke redenen bestaan om niet aan een onmiddellijk oorlogsgevaar te gelooven: ‘L'Allemagne prudente’ waarvan de heer Franklin-Bouillon gewaagde, heeft nog steeds, ondanks de September-verkiezingen en de straatrelletjes, de bovenhand op ‘L'Allemagne cynique.’

Maar er zijn ook redenen van economischen aard, die toelaten den oorlog als niet onmiddellijk dreigend te beschouwen. En deze redenen, de sterkste misschien, legt ons de heer F. Baudouin, hoogleeraar te Leuven, uit in een zijner kronieken over La vie économique et financière, die hij maandelijks publiceert in LA REVUE GENERALE en die hier (N^r van 15 Nov.) den titel draagt van: Si la guerre éclatait. Moest de oorlog uitbreken, dan ware de gansche, reeds zoo broze economie van Europa te niet; Duitschland zou het eerste slachtoffer zijn, Italië zou volgen en Frankrijk zou niet gespaard blijven; wat Engeland betreft, men is gerechtigd zich af te vragen of het nog een nieuwen oorlog zou kunnen doorstaan. Dat, in elk geval, in de tegenwoordige verhoudingen en nog jaren lang, Duitschland er niet aan denken kan oorlog te voeren en nog veel minder het initiatief van een oorlog te nemen of aan dergelijke politiek mee te doen, wordt door den Leuvenschen hoogleeraar klaar en duidelijk uiteengezet aan de hand van een onderzoek van wat gebeuren zou, indien wat door

[p. 191]

zoo velen tegenwoordig gevreesd wordt, voorvallen moest. Duitschland werkt voor het oogenblik grootendeels met de hulp van uitheemsch kapitaal; wat het Reich aan het buitenland schuldig is beraamt men op 130 milliard frank. Het spreekt van zelf dat bij de eerste ernstige oorlogsbedreiging al het opeischbaar geld onmiddellijk uit Duitschland zou worden teruggetrokken, de Duitsche leeningen zouden een geweldige daling ondergaan en de maatschappijen-aandeelen zouden volgen. Daarvan heeft men reeds een voorsmaakje gehad bij de overwinning der Hitlerianen; zonder te spreken van de kapitalen die door partikulieren in het buitenland zijn geplaatst geworden, is, van Juni tot einde October 11., de goudvoorraad der Reichsbank van 3.080 millioen mark op 2.340 millioen geslonken. Maar moest nu het militaristische Duitschland daarover heenstappen en toch den oorlog verklaren, wat dan? De oorlogsuitgaven zouden moeten betaald worden. Waarmee? Door middel van een binnenlandsche leening? onmogelijk, met een wankelende nationale munt. Een buitenlandsche leening dan? Ook onmogelijk, en voor dezelfde reden. Dan de inflatie maar! Goed, maar lang kan zulks niet duren. Frankrijk, hoe rijk het betrekkelijk ook is voor het oogenblik, zou trouwens weldra denzelfden weg opgaan: de frank zou wel een tijdje a pari kunnen gehouden worden, maar niet lang; langer toch dan de munt van Italië, waarvan de financies niet veel schitterender zijn dan de Duitsche... Gevolg daarvan, in Duitschland allereerst: alle economisch leven onmogelijk gemaakt; het land bezit geen geldvoorraad in het buitenland, geen stocks op eigen bodem zooals het in 1914 bezat; al de bevoorrading voor leger en bevolking, alsook het oorlogsmateriaal, zou dag aan dag aangekocht moeten woorden en onmiddellijk in klinkende munt betaald. Neen, onmogelijk! Duitschland, de verantwoordelijke leiders van Duitschland denken er niet aan, kunnen er niet aan denken oorlog te voeren, vooraleer Duitschland financieel hersteld weze, en dit is: meester zij over den koers van de mark, stocks bezitte in het binnenland en over geld-réserves beschikke in het buitenland. Ongetwijfeld zal eens de dag aanbreken, waarop Duitschland zijn vroegere macht, of een gedeelte daarvan terug zal heroverd hebben, maar dat zal niet zijn voor vele jaren. Dan zal ‘la minute fatale’, waarvan de heer Franklin-Bouillon in de Fransche kamer sprak, gekomen zijn. Laten wij met Luit.-Col. Métois, die in het hooger vermeld artikel ook een lans breekt voor de herziening der tractaten, en met vele anderen nog, de hoop uitdrukken dat zij die er tegenwoordig de macht toe bezitten deze jaren niet zullen laten voorbijgaan zonder den Vrede op te bouwen anders dan met redevoeringen en eenzijdige nationale bewapeningen, - zoodat wij, van 1931 af reeds, met een minder bedrukt gemoed dan nu op het verloopen jaar zouden mogen terugblikken.

Oudejaarsavond 1930.

C.D.

Bij ons overzicht der Vlaamsche tijdschriften in het jaar 1929-30, in het November-nummer verschenen, had ook DE KUNST DER NEDERLANDEN dienen vermeld te worden. Dit ‘maandblad voor oude en nieuwe beeldende kunst’ wordt uitgegeven door den Standaard-Boekhandel te Brussel en de Uitgevers-Mij ‘Kosmos’ te Amsterdam en staat onder redactie van Dr. A.H. Cornette, Prof. Dr. R. Lemaire en Prof. Dr. A. Vermeylen voor België, en van Dr. G. Knuttel Wzn., Prof. Dr. R. Ligtenberg en Prof. Dr. W. Vogelsang voor Nederland; algemeen secretaris der redactie is Dr. J.H.L. Muls te Antwerpen. Zulk een phalanx van geleerden en kunstkenners kan instaan voor het gehalte van het nieuw orgaan, waarvan N^r 1 in Juli ll. van de pers is gekomen. Ook de materieele uitvoering van de vijf tot nog toe verschenen afleveringen verdient allen lof.

C.D.