De Vlaamsche Gids. Jaargang 18

[p. 477]

Boekbeschouwing

Jüngste Arbeiterdichtung. Ausgewählt von K. Broeger. 96 S. - Kart. MK. Q, 90 - Leinw. MK. 1,50 - Halbleder MK. 3.- 1929. Arbeiterjugend-Verlag, Berlin, SW 61.

De warme harteklop van de proletarische Duitsche jeugdbeweging heeft zich niet alleen geuit in de verzen van de reeds, in Duitschland althans, zeer gekende jongeren Bröger, Barthel, Schönlank. Tientallen van arbeidersjongens grijpen naar het gestyleerde woord om den drang van hart en geest lucht te geven: het verlangen naar en het genieten van de natuur, het bewustzijn van wil en kracht; de hoogschatting van de kameraadschap, de sociale strijd, alles wat krachtig opleeft in dit milieuvan geestdriftige militanten. Doch velen zijn geroepen en weinigen uitverkoren. Karl Bröger heeft niet minder dan 1200 gedichten gekeurd vóór hij het bundeltje samenstelde. Hij geeft het nu het publiek in handen, eerst en vooral als een dokument: een dokument van den ernst en de diepte van het geestelijk leven dat huist in de jonge arbeidersgeneratie. Laat het ons ook in de eerste plaats als dusdanig beschouwen. Dat de reeks een niet te onderschatten aantal werkelijk, ook literair gesproken, waardevolle gedichten bevat, zal. ons dan des te meer verheugen.

Filchner Wilhelm: In China. Auf Asiens Hochsteppen. Im ewigen Eis. gr. 8^o (XIV u. 209 S.; 11 Tafeln, 4 Karten, 39 Bildern). Herder, Fr. I. Br. - 6 MK.; Kart. 6,50 MK.; Leinwand 7.80 MK.

Een boek dat deel uitmaakt van de reeks ‘Fremdland-Tremdvolk.’ Wilhelm Filchner, de Duitsche ontdekkingsreiziger die gedurende zoowat 25 jaar de wereld heeft doorkruist, levert hier enkele causeries in verband met zijn moeitevollen, pijnlijken arbeid. Zijn laatste prestatie was de driejarige Tibet-expeditie. Doch zijn boek handelt over heel wat meer: China, Midden-Azië, Spitsbergen en het gebied van de Zuidelijke Ijszee. Land, volk, zeden, gebruiken, over alles wordt ons onderhoudend verteld, en meer dan eens wordt ons een kijkje gegeven op wat voor den vreemdeling streng geheimenis is. Dat er afwisseling en belangwekkends genoeg is, hoeft nauwelijks gezegd. Het boek bevat daarbij een overvloed, van foto's, schetsen en kaarten. Ook als uitgave is het zeer verzorgd.

D.R.

W.E. Sueskind. - Jugend (Deutsche Verlagsanstalt, Stuttgart, Berlin & Leipzig).

Dit keurig uitgegeven boek zou op één lijn te stellen zijn met ‘Glaesers Jahrgang 0?’, maar met dit verschil, dat we hier met de lotgevallen van een ‘schoolklasse’ in den tijd van de inflatie in Duitschland te doen hebben.

Het eerste boek heeft het over den schooltijd van de bedoelde klasse; het tweede deel verhaalt het leven van deze naoorlogsche jeugd, wanneer zij, klaar met haar studie, het leven aanvaardt zooals het is, in een tijd van ineenstorting

[p. 478]

van alle materieele, geestelijke en zedelijke waarden. Het boek beschrijft ons de ‘Jugend’ midden in het chaotische leven en nog wel in haar puberteitsjaren.

Fleming logeert bij zijn tante in Engeland, hij komt naar Duitschland terug; de dollar staat in de milliarden, iedereen is als 't ware krankzinnig en speculeert, de jeugd doet ook mee en wordt in het krankzinnig geworden leven gedompeld. De mark wordt gestabiliseerd, het eentonige leven vangt weer aan. Alles is ineengestort, de jeugd ook, maar zij tracht nu zich zelf te stabiliseeren, nu geldt het alles weer op te bouwen. Die jeugd wil zich niet laten onderdrukken, ze heeft ondervinding opgedaan. In die stabilisatie slaagt echter niet iedereen: de zwakke pleegt zelfmoord, de droomer gaat ten onder, alleen de sterke weet van de ervaring gebruik te maken en zet zich aan het werk.

Wie, bij het lezen van dit boek, luistert en nadenkt, voelt dat er tijdkritiek in zit, kritiek tegen de machten des tijds, maar geen aanklacht, alles wordt zakelijk voorgesteld en ontleed om later zulke euvels te kunnen begrijpen en vermijden. Onder de onverschillige oppervlakte van het eentonige leven zijn er krachten die gereed zijn te ontkiemen. ‘Man hat sich ein wenig in den Jahren gelernt’. Nu geldt het voorwaarts te streven en te kijken, niet achterwaarts: niet het verlies, maar het bezit moet men voor oogen houden.

‘Jugend’ is tijdkritiek, ja, maar rechtvaardig en kalm, geen vervloeking van het verledene of het tegenwoordige, maar ontleding. De schrijver, zonder mooidoenerij, geeft ons zijn ervaring te kennen in een werk rijk aan ideeën, geestig en door en door schrander.

Dit heerlijke boek maakt zijn lezers rijker aan levenskennis en levenswijsheid...

Karl Reinfurth. - Der neue Mythus (Waldemar Bonsels und sein Werk). (Zelfde uitgeversfirma als hierboven).

Het boek van Reinfurth is geen doodgewone levensbeschrijving; men vindt er geen overvloed van data, feiten en bizonderheden, die den lezer doen geeuwen, zijn geheugen verduisteren en hem niet eens rijker aan ideeën en gevoelens maken, maar een boek, dat ons het werk en gehalte van den schrijver van de onvergetelijke ‘Biene Maja’ tracht uiteen te zetten en te doen begrijpen.

Waldemar Bonsels, de mythische mensch, die ‘aus dem Herzen lebt, das Quelle der Liebe, Gegenwart und Wirklichkeit göttlicher Kraft ist, der Mensch der bei aller Polarität seiner Beschaffenheit niemals tragisch mit seinen Kraften in Widerstreit gerät, sondern in schöpferischer Synthese einen neuen Himmel und eine neue Erde in Kraft und Freiheit aus seinem Geistesfleisch erstehen lässt’ is niet alleen dichter, maar ook mensch van hart en liefde. Naast deze geestelijke krachten vergeet Reinfurth ook niet ‘das grosse Kindliche’ zijn waarde te geven.

Dit verdienstelijk boek is niet alleen een persoonlijkheidsstudie, maar het is tevens ook vol van de geestelijke en religieuze beweging van onzen tijd en aan de worstelende jeugd en haar eischen gewijd; zij bevat de oordeelen van de vooraanstaande critici en aan de hand van dit materiaal weet Reinfurth alle legdnden die men op rekening van Bonsels verspreid heeft, te vernietigen. Bonsels is geen would-be profeet van de jeugd, zooals zekere menschen beweren, hij heeft ook nooit meer willen doen dan den weg naar zich zelf te toonen.

Bonsels is een van die schrijvers, die tot nadenken dwingen; elk werk van hem heeft evenveel te doen met de dichtkunst als met het geestelijke, het religieuze en het levensphilosophische. ‘Kein Dichter unserer Zeit nötigt uns so sehr zur Sichtung der Grundfragen unserer geistigen Existenz wie Waldemar Bonsels. Von jedem seiner Bücher spüren wir, dass es irgendwie unsere Angelegenheit ist, die erörtert wird.’

Dat persoonlijkheid en werk van Bonsels zich in geen bestaande vormen laten registreeren, daarin ligt zijn mythe.

[p. 479]

In 't kort, we hebben hier een boek, dat ons een zeer nuttige wegwijzer in den gedachtengang van den schrijver zijn kan, een boek, dat ons meer leven brengt, ons doet nadenken: is dat niet voldoende om een dergelijke studie als aanbevelenswaardig te beschouwen?...

Gerda Eichbaum. - Die Krise der modernen Jugend im Spiegel der Dichtung (Akademie gemeinnütziger Wissenschaften. - Verlag Kurt Strenger, Erfurt).

Problemen als dat van de jeugd en de jeugdbeweging, waarover we het in bovengenoemde boeken hebben, worden niet in één dag geboren en vinden niet hun uitdrukking in het eene werk van een of anderen schi ijver, hoe verdienstelijk hij ook weze; zulke problemen worden niet in een dag geboren, ze worden voorbereid en vinden sedert jaren weerklank in de wereldliteratuur. Dit toont ons het interessante boek van Gerda Eichbaum.

In dit boek van ruim 175 bladzijden zet de schrijfster ons de crisis van de moderne jeugd uiteen.

Zij onderscheidt in de wereldliteratuur twee groepen die zich met het probleem bezig hebben gehouden: het naturalisme, dat de werkelijkheid heeft willen beschrijven en het neoromantisme, dat het probleem psychologisch uitgediept heeft.

Deze evolutie toont de schrijfster niet alleen aan bij de Duitsche schrijvers, maar eveneens in het werk van de groote auteurs der wereldliteratuur, die de Duitsche beweging voorbereidden, evenwel zonder haar te beletten oorspronkelijk te wezen en er ook het hare toe bij te dragen.

Wat deze twee perioden betreft, onderscheidt men bij elk der tijdvakken drie factoren: a) den strijd van de jeugd tegen hun ouders (het vraagstuk der generatie); b) den strijd van de jeugd tegen de nooden der wordende rijpheid (het vraagstuk der puberteit); c) den strijd tegen den tijd (het vraagstuk van den dood en het verval).

Bij de verschillende schrijvers, die ze onder die hoofdstukkïn behandelt, toont ons Gerda Eichbaum aan het ‘waarom’ en het ‘hoe’ van het vraagstuk. Het standpunt van den schrijver, d.i. zijn levensopvatting tegenover het probleem, wordt ons duidelijk gemaakt.

De schrijfster tracht ons ten slotte te bewijzen, dat het probleem nog niet is opgelost, dat velen het vraagstuk nog interesseert en dat er nochtans een neiging is om terug te keeren naar de historische onderwerpen in plaats van zich met de jeugd bezig te houden; zij vraagt zich af, of het een teeken des tijds is. De vraag laat ze - ze heeft er groot gelijk in - onbeantwoord en stelt een tweede vraag: zal de ouderdom haar rechten terugnemen of is het geloof in de wijsheid der ouders in alles voor altijd verloren?

Een belangwekkend bock voor hen, die de kritieke tijd der jeugd interesseert; we kunnen zelfs meer zeggen: het boek geeft uitzicht op het werk van schrijvers, waarvan het een leemte zou zijn hun waarde en hun geest in onze opvoeding te miskennen.

Het is een boek dat belangrijk materiaal geeft, methodisch opgedischt, soms een beetje te ‘gründlich’ voor de duidelijkheid, maar men vergeet al lezende dit verwijt vol te houden.

Een bijdrage tot de geschiedenis van het jeugdprobleem wras noodig en het is Gerda Eichbaums verdienste ze ons gegeven te hebben.

Dr. F. CLOSSET.