De Vlaamsche Gids. Jaargang 18

[p. 433]

Tien Jaren Volkerenbond

Den 10n Januari 1920 constitueerden zich dertien naties tot leden van den Volkerenbond, zich aan een fundamenteele wet van 26 artikelen onderwerpende en aldus een nieuwen tijd en een nieuwe methode inluidende, voor het eerst in onze tijdrekening. Sedertdien klom het aantal, aan de jaarlijksche Algemeene Vergadering deelnemende Staten, tot 55. De stichters, wier geloof in hun zaak stevig bleek, schrikten niet voor eventueele, onvermijdelijk ongunstige, uitslagen terug. Brengen wij hier hulde aan hem, die de eerste bijeenkomst van den Bond opende, Lord Balfour, op 19 Maart 1930 overleden, wiens persoonlijkheid haar stempel drukte op het staatkundig leven van zijn tijd, die in 1917 de verklaring uitvaardigde, waarbij Palestina als een nationaal tehuis voor de Joden werd aangewezen en hiermede voor goed zijn naam verbond aan de verwezenlijking van het Zionistische streven; in 1925 opende hij de Joodsche hoogeschool te Jeruzalem.

De Volkerenbond is een levend organisme, dat den internationalen toestand reflecteert en enkel arbeiden kan met de toestemming of de niet-oppositie van de samenstellende Staten. Hij ondergaat dus gewis den invloed van den tijd; zoo handelde de Britsche afvaardiging, naar Genève gezonden door de Labour-regeering, in een heel anderen geest dan die van het conservatief gouvernement: van het eerste oogenblik af voelde men in Zwitserland den weerslag van de veranderde Londensche politiek. Hetzelfde mag gezegd over de houding van de Vereenigde Staten; al zijn zij geen lid, toch bracht elke nieuwe regeering een actiever medewerking te Genève.

Van in den aanvang uitte zich de vitaliteit van den Volkerenbond op onverwachte, onverhoopte wijze: voor de eerste maal in de geschiedenis ontmoetten de naties elkander onder de bescherming van een bestendige Constitutie. De sceptiekers konden hem

[p. 434]

niet onder spotgelach begraven. De hervorming van het internationaal leven was wel degelijk ingezet. Staatslieden van kleine naties konden nu ook over internationale organisatie aan het woord komen van op een podium, waar de aandacht van de gansche politieke wereld zich op hen vestigde. Zoo huldigde de Bond ware democratische principes. Onbekend maakt onbemind: de jaarlijksche Algemeene Vergadering geeft aanleiding tot de vruchtbaarste gedachtenwisselingen; op die wijze wordt de fout vermeden, die men beging, toen men de tweede Haagsche Conferentie slechts acht jaren na de eerste beriep, daar persoonlijk contact natuurlijk heel wat voordeeliger resultaten voor de menschheid oplevert, dan besprekingen op langen afstand, die noodlottig verwarring en ontreddering bijbrengen. Te Genève houdt zich met de Algemeene Vergadering een legertje van 500 journalisten op, die millioenen menschen in de gelegenheid plaatsen, belangstellend kennis te nemen van vraagstukken, die hen in den grond zeer ter harte behoeven te gaan. Toch is de atmosfeer niet steeds rustig en valt menige beslissing slechts na veel strijd. Om het even, een utopie is de Volkerenbond niet langer: daarom heeten wij de toetreding bv. van Duitschland een uiterst gelukkig verschijnsel.

De eerste jaren brachten ruimen organisatorischen arbeid, benevens technisch en humanitair werk: de stichting van den Raad, het Secretariaat, een reeks Commissies, een systeem van briefwisseling, de registratie van een groot aantal tractaten; de oplossing van het krijgsgevangenenvraagstuk, van het mandatenen minderhedenprobleem, de onderdrukking van den handel in blanke slavinnen, de zorg tegenover besmettelijke ziekten, de grenzenregeling. De Volkerenbond hielp Oostenrijk uit het moeras, vermeed een Engelsch-Fransch conflict ten tijde van de Silezische moeilijkheden en gewisse Noordafrikaansche zwarigheden: trad op tusschen Groot-Brittannië en Turkije in de kwestie van Mosoul, tusschen Italië en Griekenland in de Korfoe-zaak, tusschen Griekenland en Bulgarije in het bekende grensincident.

Locarno, het gevolg van de Protocol-discussies, bracht de toetreding van Duitschland in den Bond (1926).

Het regelmatig verschijnen van Sir Austen Chamberlain in zijn hoedanigheid van Minister van Buitenlandsche Zaken op de

[p. 435]

Raadszittingen was een grootsche gebeurtenis. Briand en Stresemann volgden hem spoedig.

Rechtstreeksche onderhandelingen tusschen de Staten onderling doen geen afbreuk aan de bemiddelingstaak van den Bond; integendeel, zij vergemakkelijken zijn arbeid. Vermelden wij de conferenties, al waren de resultaten nog de verhoopte niet, over de ontwapening ter zee, gehouden van 1922 tot heden toe, beurtelings te Washington, Genève, Londen; die in verband met het Dawesen het Youngplan; die tusschen Chili en Perù over de Tacna-Aricakwestie met de hulp van de Vereenigde Staten; die tusschen China en Rusland zelfs. De eerste stoot tot het bijeenroepen van die samenkomsten ging meestal uit van Genève. Het Dawesplan werd ten zeerste door de Bondsprojecten over de Oostenrijksche en de Hongaarsche herstelling beïnvloed. Ook het Kellogg Pact spruit voort uit private besprekingen in den Raad.

De Internationale Luchtvaartcommissie te Parijs en het Internationaal Hydrografisch Bureel in Monaco sloten zich definitief bij den Bond aan. Zelfs de Pan-amerikaansche Unie paste haar programma bij het zijne aan.

Wie kan inderdaad de gevolgen meten van bijeenkomsten, waarop men negen Premiers, 22 Ministers van Buitenlandsche Zaken, duizend diplomaten, officieele ambtenaren en experten ziet en hoort deelnemen aan de besprekingen? Daar ontmoet de Duitscher den Franschman (wat te Parijs zeker publieke emotie zou verwekken), de Hongaar den Roemeen, de Duitscher den Belg, de Amerikaansche ambassadeur den Bolsjewist.

Waar werd over de ontruiming van het Rijngebied beslist, meent men?

Onder de tallooze politieke, sociale, economische en cultureele moeilijkheden, door den Volkerenbond tot een gunstige oplossing gebracht, behoeft vooral gewezen op deze, die scholen in het Duitsch-Poolsch conflict omtrent Danzig.

Wat het Saargebied aangaat, ook het geschil hierover wordt in afzienbaren tijd vereffend. Een van de grootste bijdragen van den Bond tot de heropflikkering van het internationale leven en waarschijnlijk zijn waardevolste overwinning op de oude methoden bestond in het stichten van het Bestendige Hof voor Internationale Justitie. Dankbaar mogen hier de edele pogingen van

[p. 436]

Hay en Root herinnerd. De eerste Conferentie voor de Codificatie van de Internationale Wetgeving werd zoo pas in Den Haag gehouden.

Tot heden enregistreerde het Secretariaat meer dan 4000 verdragen, die, verzameld met hun vertalingen in het Engelsch en in het Fransch, 88 boekdeelen beslaan en door iedereen kunnen nagezien, zoodat er practisch een einde gesteld werd aan het stelsel der geheime tractaten.

Wat het scheidsgerecht, de veiligheid en de ontwapening betreft, staan we voor zekere onmiddellijke uitslagen, zekere onmiddellijke tegenslagen, groote onrechtstreeksche voldoeningen en aanzienlijke hoop in de toekomst.

De materieele, financieele, economische belangen van ons werelddeel zullen slechts op stevige, onwankelbare basis kunnen berusten, wanneer de gedachte van de Vereenigde Staten van Europa werkelijkheid zal geworden zijn: daaraan te arbeiden zal de voornaamste taak van den Bond in de eerstkomende jaren wezen.

Het einddoel van den Bond, nadat hij den vrede en het stoffelijk welvaren van de menschheid zal hebben verzekerd, bestaat in het bijdragen tot alles, wat van onze wereld een oord moet maken, waar het beter om leven weze dan heden. Sociale euvels behoeven uitgeroeid, zoovele onrechtvaardigheden hersteld, de cultuurstandaard verheven.

Daarom insgelijks bestrijdt men alle besmettelijke ziekten, onder welken vorm ook: typhus in Polen, slaapziekte in Afrika, malaria in Indië, kanker schier overal, melaatschheid, syphilis, pokken. De kindersterfte wordt met de meest doeltreffende middelen bezworen. Alle gezondheidsmaatregelen worden getroffen met de medewerking van de voornaamste laboratoria ter wereld: Pasteur te Parijs, Koch te Berlijn, Kitasato te Tokio, het Hygiënisch Laboratorium te Washington, het Staatsseruminstituut van Kopenhagen en het ‘National Institute for Medical Research’ te Londen. China, zoozeer geteisterd door hongersnood en revolutie, ontvangt regelmatig leniging in zijn ellende. Positieve uitslagen zijn bekomen in den harden kamp tegen den opiumhandel en dien in vrouwen en kinderen, want nog is de wereld niet van slavernij bevrijd. Met eere verdient in 't bijzonder Dr. Fridtjof Nansen, de beroemde

[p. 437]

Poolreiziger, vermeld om zijn wondervolle prestatie in zake repatrieering van een half millioen krijgsgevangenen, die haast van miserie omkwamen in Rusland en Siberië, en onderbrenging van bijna twee millioen Russische vluchtelingen, uit hun land gevloden tijdens de menschenslachting van 1914-18. Daarnevens waren duizenden ongelukkigen uit Griekenland, Bulgarije, Armenië, Chaldea en andere Klein-aziatische gewesten, om bijstand kermende.

De internationale intellectueele samenwerking groeit inniger en inniger tot heil van het menschdom (uitwisseling van boeken, leeraars en studenten, gelijkstelling van diploma's, medewerking tusschen musea, bescherming van schrijversrechten). De Volkerenbond dankt in dit moeilijk vraagstuk veel aan de leidende hulp van een Bergson, een Einstein, een Mevrouw Curie⁽¹⁾.

Het internationaal Opvoedkundig Cinematografisch Instituut, in samenwerking met het Comiteit voor Intellectueele Samenwerking, het Comiteit voor Kinderwelzijn, het Internationaal Arbeids-bureel en het Landbouwinstituut, moedigt de voortbrengst, de uitvoering en de verwisseling van opvoedkundige filmen aan.

De mildheid van John Rockenfeller stichtte te Genève, dat meer en meer het uitzicht van een internationaal centrum bekomt, een wederlandschen boekhandel, waar alle denkbaar studiemateriaal en mogelijke documentatie over internationale toestanden gecentraliseerd worden.

De Universeele Postunie handelt in zeer nauwe solidariteit met den Bond. Gelijkaardige nog niet aangesloten vereenigingen zoeken allengs dichter contact met het moederlichaam.

Na deze eerste periode van organisatie, experimentatie en strijd tegen den dood, vangt het tijdvak van ontwikkeling en vervolmaking aan. Van jaar tot jaar neemt de Volkerenbond een hoogere vlucht, hij, die in 1920 noch systeem, programma of personeel bezat.

Een woord nog over de Bank voor Internationale Betalingen. Zij heeft tot taak, de samenwerking tusschen de centrale banken

(1) Zoo pas, in Maart ll, werd Emil Ludwig, de schrijver van de biografieën van Bismarck, Napoleon, Michel Angelo, Lincoln en verscheidene andere heroën, op zijn doorreis te Parijs, gehuldigd in het Instituut voor Intellectueele Samenwerking, dat daar zijn zeel heeft, en waar Ludwig een lezing hield. De Duitsche gezant was tegenwoordig.

[p. 438]

te bevorderen en nieuwe faciliteiten te verschaffen voor internationale financieele operaties; op te treden als vertegenwoordigster in verband met internationale financieele regelingen, welke haar zijn opgedragen krachtens overeenkomst tusschen de betrokken partijen. De Bank moet worden de Volkenbond op financieel gebied. Evenals de Volkenbond is de internationale organisatie voor de samenwerking der regeeringen der verschillende landen, moet de Bank worden het orgaan voor de samenwerking der van de regeeringen min of meer onafhankelijke financieele autoriteiten der centrale banken. Daar de ervaring gedurende de laatste tien jaar geleerd heeft, dat het doeltreffendste middel tot samenwerking in het kader van den Volkenbond het systeem is van periodieke bijeenkomsten van de leidende Staatslieden van Europa, zoo zullen dergelijke periodieke, systematisch georganiseerde bijeenkomsten in de toekomst ook plaats vinden tusschen de Presidenten der centrale banken in den Raad van Commissarissen en in de Algemeene Vergadering van de Bank voor Internationale Betalingen. In den Raad van Commissarissen hebben zitting de gouverneurs van de Bank of England, de Banque de France, de Banca d'Italia, de Reichsbank, de Bank van Japan en de Belgische Nationale Bank; eventueel ook de gouverneur van de Federal Reserve Bank te New-York. Volgens de statuten kunnen negen andere landen in den Raad vertegenwoordigd zijn. De Presidenten van de centrale banken van alle landen, waar een deel van het kapitaal van de Bank geplaatst wordt, hebben het recht ieder vier candidaten van hun eigen nationaliteit voor te stellen, twee uit financieele en twee uit industrieele kringen. Uit deze candidaten coöpteeren de zittende Commissarissen negen collega's.

Evenals in den Raad van den Volkerenbond zullen de groote mogendheden in den Raad ten bestendigen titel vertegenwoordigd zijn, terwijl de kleinere staten tijdelijke zetels voor den duur van drie jaar zullen innemen. De Statuten schrijven voor, dat de Raad minstens tienmaal per jaar bijeenkomen zal, waarvan minstens viermaal te Bazel.

Bestaat de Raad slechts voor ongeveer de helft uit vertegenwoordigers van centrale banken, anders is dit wat betreft de Algemeene Vergadering. Deze omvat uitsluitend afgevaardigden

[p. 439]

der centrale banken. Per jaar wordt minstens een algemeene vergadering gehouden. Mac Garrah werd tot President der Bank gekozen en Pierre Quesnay, lid van het bestuur der Bank van Frankrijk, tot directeur-generaal; tot ondervoorzitters Dr. Melchior (Duitschland) en sir Addis.

Met den Franschen economist Prof. Rist, heeft de heer Quesnay het financieele herstel van Oostenrijk bewerkstelligd. Aan het tot stand komen van het Youngplan nam hij een werkzaam deel. Verder behoorde hij tot het secretariaat van den Volkenbond en vervulde gewichtige zendingen te Brussel, Londen, New-York, Warschau, Praag, Berlijn, Bucarest. Een man van kunde en kennis!

De Volkerenbond is de eerste ernstige poging in de geschiedenis tot bewuste concentratie van die maatschappelijke krachten, welke tot nog toe chaotisch door elkander woelden, tot de veroordeeling van den oorlog als een internationale misdaad. Hij heeft al heel wat goeds gedaan. Wil hij tot zijn uiteindelijk doel geraken, en hij is daartoe dapper op weg, dan moet in de volken zelf een nieuwe wil, een gezonde geest, voor goed ontwaken. Hij zal slagen, als zijn propaganda succes heeft bij de massa.

JOZEF PEETERS.