De Vlaamsche Gids. Jaargang 18

[p. 45]

Boekbeschouwing

H. van Tichelen et H. Dillen. - Grammaire française à l'usage des établissements d'enseignement primaire et moyen, ainsi que des cours professionnels et d'adultes (Antwerpen, De Sikkel). 350 Exercices grammaticaux (id., id.)

Een Grammaire als aanvulling van de 6 deeltjes van L'Ecole et la Vie; een Grammaire die, zeggen de schrijvers, elke leerling zou moeten bezitten en raadplegen evengoed als een woordenboek.

Een goede Grammaire, zullen wij er al dadelijk bijvoegen, die met een sterretje enkele paragrafen aangeeft, alleen bestemd voor leerlingen van het 9e studiejaar en hooger.

Maar al even dadelijk zullen we de vraag stellen: Waarom worden in een Grammaire voor Vlaamsche jongens niet overal de Nederlandsche vaktermen aangegeven? Alleen een enkelen keer, bij het tableau des temps, vinden we de Nederlandsche benamingen. Maar... zou b.v. lijdend voorwerp niet gelukkiger zijn dan de toelichting over complément direct, qui dit directement...? Direct, directement, wat heeft men er aan? Als er nog bij kwam: c.à.d. sans qu'il y ait moyen d'intercaler une préposition of iets in dien aard!

Ook vertalingen kunnen hun nut hebben: bij quelque... que b.v. hoe... ook, enz., enz., - vooral voor wie, zonder onderwijzer, of na de schooljaren, het boek wil raadplegen.

Hetzelfde kan gezeid van aanbevelingen als de volgende: Wilt ge weten of tout adverbe is, vervang het door een ander adverbe. Elle était tout honteuse, elle était très, bien, extrêmement honteuse... Quelques kan door plusieurs, certain(e)s vervangen worden, - alweer enz., enz.

Het participe passé suivi d'un infinitif is niet gelukkig uitgevallen. ‘Les premiers de la classe sont ceux qu'on a vus travailler toute l'année... Vus s'accorde avec les premiers de la classe.’ Ten eerste, zal men de leerlingen niet over de zinsontleding in de war brengen, dan moet men zeggen dat vus s'accorde avec qu', mis pour ceux. Ten tweede, met één voorbeeld mag men er zich niet van afmaken; er moet toch ook een volzin zijn met een participe passé invariable, weer vooral voor wie dit hoofdstuk naderhand wil raadplegen. En hier is 't niet kwaad er op te wijzen dat er géén accoord is, als men kan aanvullen met par...; dat er wèl accoord is, als men kan omschrijven door pendant qu'ils étaient occupés à:

Nous ne verrons par mourir tous les arbres

que nous avons vus fleurir (pendant qu'ils étaient occupés à fleurir),

of que nous avons vu planter (par les jardiniers).

Les poules

que nous avons vues manger (pendant qu'elles étaient occupées à manger)

of que nous avons vu manger (par......)

étaient grasses.

Probatum est.

Invariable komt overeen met den lijdenden vorm.

Vus fleurir: de boomen bloeiden.

[p. 46]

Vu planter: ze werden geplant.

Vues manger: de hennen aten.

Vu manger: ze werden gegeten, - wat niet op hetzelfde neerkomt... voor de hennen.

Naître moet men vermijden, omdat dat vertaald werdt door ‘geboren worden’ en er dus gevaar is voor verwarring, tenzij men als vertaling ‘ontstaan’ of ‘op de wereld komen’ ingang kan doen vinden; maar dat lukt niet altijd.

Het participe passé des verbes réfléchis werd àl te kort behandeld, in vergelijking b.v. met de bijzonderheden over l'emploi des temps. Er ware in elk geval middle geweest om aan te stippen dat plu, nui, succédé nooit veranderen.

In de adverbes ontbreekt het adverbe de degré.

Voici heet hier préposition; in sommige spraakleeren heet het interjection. Noch 't een nocht 't ander kunt ge gemakkelijk aan de leerlingen wijsmaken.

Voici le sabre de mon prère. Punt. De zin is volledig.

Voici préposition?

Laten we den zin met een ander voorzetsel inleiden:

Avec le sabre de mon père...... En de rest?

Onder de vele goede dingen in dit boek moeten we de bijzondere zorg vermelden, aan het werkwoord en de vervoeging besteed. Toch nog een enkele vraag. Waarom in de lijst der voornaamste onregelmatige werkwoorden twee groepen opgenomen: zulke die alleen in de hoofdtijden onregelmatig zijn en zulke die in de hoofdtijden en de afgeleide tijden onregelmatig zijn? Methodisch is dat wel, maar voor den onbeholpene die de lijst moet naslaan heeft het dit tegen, dat hij, niet wetende in welke groep hij zoeken moet, misschien eerst in een verkeerde zal aanlanden. Dat misschien is een euphemisme voor zeven keeren op tien. Het ware wel mogelijk één lijst te geven en met 1 en 2 of A en B aan te duiden tot welke groep elk werkwoord behoort.

De 350 Exercices grammaticaux, die met de Grammaire samengaan, verdienen ruimschoots aanbeveling: ze leenen zich tot de gewenschte spraakkundige toepassing zonder uitvoerige tekstverklaring noodig te hebben. Ze zijn afgewisseld en dalen niet tot spitsvondigheden af. De vervoeging krijgt ook hier een voornaam aandeel.

Waar naar oefening 186 verzonden wordt (in 203, 206, 212) leze men 199.

POL ANRI.

C. de Baere. - Oefeningen bij de Beknopte Nederlandsche Spraakkunst, 2^e deeltje, 3^e druk (J.B. Wolters, Groningen en Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen); 160 blz.; 10 frank (toeslag inbegrepen).

227 oefeningen over taal, uitspraak, spelling, zin, woordsoorten en woordvormen, woordenschat, die hier vroeger reeds waardeerend werden besproken. De derde druk is gansch gelijk aan den vorigen.

A.

Georges Blachon. - Pourquoi j'amie la Flandre (Lille, Valentin Bresle); 15 Fransche fr.

In verband met het artikel, onlangs hier over de tijdschriften in Fransch-Vlaanderen verschenen, wenschen wij even de aandacht te vestigen op Pourquoi j'aime la Flandre, van Georges Blachon, een werk waar ongekunstelde ontroering en vurige liefde in doorstraalt. Het pleit o.a. voor meer eerbied, meer waardeering voor het Vlaamsch, de oudste taal van het Frankenrijk. Toulouse plaatst men in Languedoe, Bordeaux in Aquitanië; Marseille in Provence, Rouen in Normandië, Chambéry in Savooie, Straatsburg in den Elzas; waarom mag men

[p. 47]

niet spreken van Rijsel in Vlaanderen? Treurig is het te Parijs zoo weinig sympathie te ontmoeten voor hen, die Vlaamsch denken. Het administratief absolutisme van de Parijsche bureaucratie weegt als een looden kap op Fransch-Vlaanderen. Maar het wil niet sterven, al leeft het dan nu miskend en onbemind. Men beschouwt het niet als een interessant slachtoffer. Om een goed Franschman te wezen, hoeft men te vergeten, dat men Vlaming is. Nochtans vertegenwoordigt Fransch-Vlaanderen de twee vijfden van de totale Fransche economische macht. Tijdens den groeten oorlog leed het onnoemlijk. Heden doet het opnieuw dienst als hen met de gouden eieren, als melkkoe. Zijn bewoners zijn werkzamer dan welk ander ras, volhardend en ernstig; schoonpraters vindt men bij hen niet. Met bewondering en vriendschap ziet Blachon naar hen op.

Men weet dat Blachons werk door Stijn Streuvels vertaald werd.

JOZEF PEETERS.

Prof. dr. G.A. van Den Bergh van Eisinga. - De Wereld van het Nieuwe Testament (De Wachttoren, Huis ter Heide); 240 bl., f 4,75, geb. f 5,75.

Dit werk maakt deel uit van ‘Het Handboek’, bibliotheek van wetenschappelijke geschriften over den godsdienst, onder redactie van Prof. v.d. Bergh van Eysinga, de Graaf, Lindeboom en Drs. van Duyl en de Haas (abonnement per jaar f 7.50:; geb. f 9). Het getuigt onvoorwaardelijk voor de wijdomvattende kennis van zijn auteur, wien geen hoekje van de wereld van den godsdienst, de wijsbegeerte en de literatuur geheim bleef, zoodat zijn wetenschappelijk vorschen en denken op een hooger vlak staat. Hij schetst ons hier de tijdstroomingen en de cultuur van het begin van onze jaartelling, voor zoover die licht werpen op het Nieuwe Testament en waarover men volstrekt moet ingelicht zijn, wil men het N.T. verstaan. Ieder beschaafd mensch behoeft den Bijbel te kennen om zijn grootsche cultuurhistorische beteekenis.

Prof. van den Bergh van Eynsinga toont het verband tusschen Hellenistische cultuur en verbreiding van het Christendom. Overal draagt het N.T. de sporen van de omgeving, waarin het ontstond.

We leeren de werkelijke rol van de Farizeën, de toenmalige Puriteinen, de deftige Sadduceërs en de strenge secte van de Essenen kennen. Eeuwen lang liet de Roomsche kerk zich leiden door astrologische gedachten; de geboortedag van Christus werd op 25 Dec. gesteld, den geboortedag van de Zon. De dag van de Zon werd de dag des Heeren in plaats van den Joodschen Sabbat. In de Openbaring van Johannes gaan het hemelsche Jeruzalem, als prototype van het aardsche, en de hemelsche vrouw met haar zoon, die door den draak vervolgd worden, op den Babylonischen astraalgodsdienst terug. De Apocalyptiek en de Hellenistische mysteriediensten zijn parallele verschijnselen. De mysteriën spreken ook van een Oermensch, een goddelijk wezen, wiens dood en opstanding symbolen zijn van zijn nederdaling uit de hoogere wereld in de stoffelijke, zijn gevangenschap daarin, gevolgd door verlossing en verhooging. De hemelstad uit de Openbaring is een stuk oude hemelmythologie; de twaalf poorten met engelen zijn de hemelpoorten van den dierenriem met hun wachters; de twaalf edelsteenen behooren daarbij evengoed als bij de zeven planeten zeven metalen behooren. Wanneer de Kerk zich als het Koninkrijk der hemelen op aarde gevestigd beschouwt en de theocratie verwezenlijkt, die de Apocalyptiek verwachtte, worden de verbeiders van het duizendjarig rijk voor ketters aangezien.

Het Mithracisme heeft den weg gebaand voor het Christendom. In zijn katholieken vorm was dit minder esoterisch dan zijn mededinger en beter georganiseerd, overeenkomstig het model van het Romeinsche Rijk. Het heeft echter niet kunnen zegevieren zonder veel van zijn tegenstander te hebben overgenomen. Mithras had succes, omdat hij de geheele antieke godenwereld aan zich

[p. 48]

zelven assimileerde en allerlei andere godsdiensten in zijn dienst opnam. Het Christendom had van het Jodendom een zeker exclusivisme geërfd, dat voor zijn handhaving onmisbaar bleek. Daarenboven had het op zijn mededinger een geweldigen voorsprong, doordat het ook vrouwen in zijn gemeenschap opnam; Mithras, die deze buitensloot, kon dus voor het gezinsleven geen beteekenis hebben. Het Christendom wortelde dieper in de Hellenistische cultuur, en liet voor vergeestelijking meer gelegenheid. Het sacramenteele, magische en occulte in het Christendom oefende (en oefent steeds) op de menigte groote aantrekkingskracht uit.

Tot de belangrijke verschijnselen, die de wereld van het N.T. te aanschouwen geeft, behoort het Joodsche Alexandrinisme, geestesrichting, die het best gekend wordt uit de werken van Philo. Deze tijdgenoot van het Evangelieverhaal ademde in een sfeer van Hellenistische gedachten. Zijn mystiek herinnert aan Paulus. De Christos-Logos van Philo bidt voor de zondaren, verzoent en vereenigt alle dingen. Het N.T. biedt de treffendste parallelen tot Philonische teksten. De Logosleer van Philo en van Johannes hebben haar gemeenschappelijke bron in populaire gedachten van de Grieksche wijsbegeerte. Met zijn wijsgeerige belangstelling staat de Alexandrijnsche Jood den denkenden Westerling van heden nader dan de oudste Christelijke geschriften. De Gnosis is een voorchristelijk verschijnsel; het ontstaan van het Christendom is zonder een daaraan voorafgaande Gnosis onverklaarbaar. Zij is theosofie.

Het geloof in het hiernamaals verbindt heidensche mysteriën, Joodsche toekomstverwachtingen en Christelijke Gnosis: alle willen den mensch het Eeuwige Leven verzekeren; door alle gevaren van de hemelreis heen brengen zij de ziel behouden in den schoot der godheid. Het beeld van den Goeden Herder in het Lateraan-museum te Rome in een navolging van Hermes Kriophoros, den Ramdrager, in het Baracco-museum; de trekken herinneren aan Antinous en Dionysos. Die vergelijkingen kan men verhonderdvoudigen. Het Grieksche element, dat men in het oudste Christelijke Rome aantreft, blijkt nauw verwant met de Orphische mysteriën.

Van de hoofdrichtingen der Hellenistische wijsbegeerte is de Stoïcijnsche in u de Christenprediking opgenomen en slechts de Epicurische bestreden. De gedachte, dat alle menschen broeders zijn, die wij ten onrechte voor specifiek Christelijk houden, heeft in de Stoa reeds haar volmaakte uitdrukking gevonden. Het Christendom van den eersten tijd richtte zich op de verbetering van het persoonlijk godsdienstig leven, maar niet op die der maatschappij. De solidariteit der Christelijke broederschap verhief den slaaf in zedelijken zin en drong den heer tot nederigheid, doch liet de sociale toestanden onveranderd. De Evangelische moraal b.v. verbiedt nergens het oorlogvoeren rechtstreeks. Van Jezus' toekomstbeeld maken vergelding en oorlog een integreerend bestanddeel uit. Hervorming van maatschappij en staat beoogde het oudste Christendom niet, inzoover het de nabijheid van het wereldeinde en van het Godsrijk verwachtte. Tegenover al onze idealen van cultuur en maatschappij verhouden de Evangeliën zich negatief. Hun zedeleer lijdt aan het euvel van loonvoorspiegeling...

Allen, die eenigszins ingewijd zijn in de wijsbegeerte, zullen met groote belangstelling dit stevige werk van een grootmeester der Nederlandsche wetenschap ter hand nemen.

JOZEF PEETERS.