De Vlaamsche Gids. Jaargang 14

[p. 569]

Tijdschriftenkroniek

Revue Economique Internationale.
Revue de Genève.

Europa's toestand, economische toestand vooral (en deze ligt aan de basis van alle samenleving), is sedert eeuwen nooit zoo akelig geweest als thans. De groote ziekte begon onmiddellijk na den oorlog in het voormalig Oostenrijk-Hongarije; zij zette zich weldra over tot den grooten verslagene: Duitschland en het duurde niet lang voor zij, die in 1918 overwinnaars werden uitgeroepen, ook aangetast waren. Zelfs de neutralen blijven niet gevrijwaard tegen de besmetting, daar zij voor hun waren, bij hun vroegere beste klanten, nu verarmd, geen afzetgebied meer vinden. Tot hier voor het vasteland van Portugal af tot aan de grens van het groote onbekende gemeenebest, waar de Sowjet regeert. - Maar Engeland? Hoe ver het met Engeland is gesteld, ondanks het pond aan ± 200 fr., leert ons Achille Loria, hoogleeraar te Turijn, in een artikel: L'Heure critique de l'Angleterre, gepubliceerd in het Junni-nummer der REVUE ECONOMIQUE INTERNATIONALE (Brussel). Engeland's landbouw gaat achteruit, langzaam, maar zeker, bewijst schrijver met cijfers in de hand; de crisis in de kolennijverheid is voor dit land des te noodlottiger daar deze gepaard gaat men een algemeene industrieele malaise; de groote inkomsten en de hooge loonen verminderen, de werkloosheid neemt toe, bijgevolg is de toestand der openbare financiën minder goed dan voor den oorlog. Nu eerst dringt het echte socialisme binnen in Engeland; niet uit Rusland, maar van over het kanaal zal de groote golf komen, die aan de tegenwoordige maatschappij een nieuwe gedaante zal geven, die ze misschien heelemaal omwoelen zal... ‘Les classes conservatrices de l'Europe, dans ces derniers temps, étaient saisies par un frisson d'épouvante, lorsqu'elles tournaient leurs regards vers Moscou ou vers Leningrad. Mais si elles avaient conscience des secrets de l'histoire, elles devraient bien autrement trembler en tournant leurs regards vers Londres, car c'est là que se préparent aujourd'hui des mouvements très profonds dans les couches les plus humbles de la population’.... Nu echter is alles nog niet verloren; het is nog tijd om aan den toestand te verhelpen, want de grondoorzaak van Engeland's economische crisis, van de economische crisis die al de landen van Europa doormaken, is bekend: het is de toename van bevolking en kapitaal in conflict met een begrensde en verminderende voortbrengst. Waarom dan niet, zooals het nu wel eens met succes met oud-geworden individueele organismen wordt beproefd, de sociale organismen, die zoo goed als uitgediend hebben, trachten te verjongen, om het leven er van te verlengen? besluit prof. Loria.

Door welke middelen men tot die verjonging zou komen, heeft schrijver niet gemeend ons hier te moeten mededeelen. Maar wat verder op denzelfden weg brengt ons Etienne Antonelli, hoogleeraar in de rechten te Lyon, met zijn artikel Les Destins de l'Europe, dat in hetzelfde nummer der REVUE ECONOMIQUE INTERNATIONALE verschenen is. Zonder veel tijd te verliezen om ons diets te maken dat overwinnaars - Engeland er bij begrepen - en overwonnenen er financieel even slecht aan toe zijn, schetst ons schrijver in breede trekken den toestand van ons werelddeel, dat hij Europa's economischen

[p. 570]

ondergang noemt, om onmiddellijk daarop te onderzoeken wat er dient te worden verstaan door dien economischen ondergang. Is deze een vermindering in absolute waarde van Europa's economische kracht? Neen; echter wel het verlies van haar economische en tevens sociale hegemonie over de gansche wereld. De heele 19^e eeuw door is Europa de fabriek, de ruilmarkt en de bankier van de rest van de wereld geweest. Nu - en de oorlog heeft daarbij niets meer gedaan dan de gebeurtenissen wat bespoedigd en vergemakkelijkt - nu hebben Australië, Zuid-Afrika, Indië, Japan en Zuid-Amerika hun nijverheid reusachtig ontwikkeld en zij zijn hun economische verdediging door middel van tolgrenzen aan het inrichten op schitterende wijze. Daarbij worden er economische verbonden tegen Europa gesloten, zooals die ‘Pan-Pacifieke Unie’, die de machtigste onder de vroegere vazallen van Europa vereenigt en waarvan de stichter, de Amerikaan Alexander Hume Ford, ter gelegenheid van een rondreis in Japan in 1923, heeft verklaard dat ‘de vrede moet berusten op het overeenbrengen der belangen, op de economische en maatschappelijke onderlinge hulp der landen, die, op hun oceaan, het zonder de andere staten best kunnen schikken.’ ‘Zoodat Europa, zegt prof. Antonelli aan het einde van het eerste gedeelte van zijn studie, niet alleen de plaats niet meer bekleedt, die het voor tien jaar in de economische wereld bekleedde, maar dat het er mee bedreigd wordt voor zich de grenzen te zien sluiten, bij al degenen, die, in den loop der vorige periode, zijn beste klanten waren.’ - Welke zijn, voor zulk een gevaar, de verdedigings-maatregelen, die dienen te worden genomen? Een economische weerstands- of strijdpolitiek zou, naar 's schrijvers oordeel, tot niets leiden. Europa moet de economische politiek, die in den loop der 19^e eeuw zijn macht heeft uitgemaakt, definitief opgeven; het moet van zijn vroegere hegemonie afzien; maar tevens beletten, dat andere landen of een ander werelddeel in deze zijn plaats innemen. Daartoe moet het zich kanten tegen alle idee van hegemonie en de kampioen worden van de economische autonomie en van den vrijhandel. Europa heeft, bij het voeren van zoo een politiek, ontzaglijk veel te winnen, daar het zoodoende een deelgenoot wordt in de economische inrichting van de wereld en geen mededinger meer blijft, die uit de baan moet worden geruimd. Wat heeft het van een anderen kant daarbij te verliezen? Weinig, want laten wij niet vergeten dat Europa's beste klant steeds Europa zelf is geweest en dat wij, inwoners van de Oude Wereld, aan onze zuidergrens een gansch continent hebben liggen: Afrika, dat voor onze productie open staat en waar, indien ons economisch leven goed is ingericht, we steeds goedkooper zullen kunnen leveren dan de mededingers die ons nu bedreigen, daar wij er dichterbij gelegen zijn. Bijgevolg: ‘La politique économique de l'Europe dans te siècle à venir, doit être, ne peut être que la mise en valeur de l'Afrique.’ En dit is des te gemakkelijker te verwezenlijken daar sommige Europeesche natiën er eigen grondgebied - koloniën - bezitten. Maar juist hier ligt de moeilijkheid: Engeland, Frankrijk en België houden in hun handen heel het Afrikaansch koloniaal gebied; buiten deze drie gelukkige bezitters zijn er nog tal van minder goed bedeelde natiën in Europa; zullen uit dien toestand geen internationale moeilijkheden voortspruiten? Dat de koloniën-bezittende landen geen egoïstische politiek voeren, raadt prof. Antonelli aan; zij zijn trouwens niet bij machte alleen hun koloniale bezittingen uit te baten en zij zouden wel zelf de slachtoffers kunnen zijn van hun eenzijdig optreden. ‘Le problème de l'expansion africaine, lezen wij in het besluit, c'est un problème qui n'est pas seulement anglais, belge ou français, mais qui est essentiellement et d'abord un problème vital européen... Ouvrons largement les portes de l'Afrique et disons à l'Europe: “Ton salut économique est là et ne peut plus être que là. Que chacun de nous, dans une collaboration juste, adaptée à ses propres forces, prenne sa part de la tâche à accomplir.” Et dans cette Europe élargie, prolongée, ayant retrouvé son équilibre économique et social, chacun peut et doit trouver sa place légitime.’

Solidariteit bij de uitbating van Afrika, daarin ligt misschien Europa's econo-

[p. 571]

mische redding, maar niet, indien diezelfde samenhoorigheidsgeest niet aanwezig is bij de inrichting van het eigen huis. Het protectionisme is een gevaarlijke politiek, leert ons het artikel van Dr. Frank D. Graham, hoogleeraar te Princeton, La Politique commerciale des Etats Unis (REVUE ECONOMIQUE INTERNATIONALE) en deze keert zich altijd, vroeg of laat, tegen diegenen die ze voeren.

Dit is de stem die een Amerikaansche economist in een zeer nuchter tijdschrift als de R.E.I. laat hooren; herinneren wij ons de stem die een Italiaansche politicus, oud-minister Francesco Nitti, in het April-nummer 1925 der EUROPAISCHE REVUE liet hooren: sprekende over het tot stand komen van de Vereenigde Staten van Europa, beschouwde deze als eerste stadium daartoe de afschaffing der tolgrenzen. In dien tijd is dit misschien aan menigeen als utopistisch voorgekomen. Maar sedert anderhalf jaar is er heel wat gebeurd in Europa: de overwinnaarslanden Frankrijk, Italië en België zijn op het punt geweest financieel denzelfden weg op te gaan als de overwonnene Oostenrijk en Duitschland, en Engeland heeft van zijn ‘Amerikaansche’ politiek afgezien, om terug aansluiting te zoeken bij zijn Europeesche broeders en... medeschuldenaars. Uit den nood werd het samenhoorigheidsgevoel bij al de natiën van de oude wereld geboren en zij voelen zich met den dag meer bereid om vereenigd, de verdediging te organiseeren tegen den onvermurwbaren schuldeischer en industrieelen mededinger van over den Atlantischen Oceaan. Is echter Europa bij machte den economischen strijd tegen de groote Angelsaksische Republiek aan te vatten? Ja, lazen wij in een artikel, onderteekend Norman Angell, dat door het Brusselsch socialistisch dagblad LE PEUPLE op 11 Juli ll. werd gepubliceerd. Europa is in alle opzichten economisch beter toegerust dan de Vereenigde Staten; het kan meer, veel meer produceeren en even goedkoop. Maar het dient tot niets den wagen voor de paarden te spannen: vooraleer meer te produceeren, moet men een grooter en gemakkelijker afzetgebied hebben, dan men tot nog toe bij ons heeft; een der voornaamste factoren van den economischen bloei der Vereenigde Staten is de groote uitgestrektheid der federale republiek, waar geen enkele tolgrens handel en verkeer belemmert. Laten we daarom in onze oude wereld beginnen met al de tolgrenzen af te schaffen, met van het protectionisme af te zien. Deze Economische Vereenigde Staten van Europa zouden zijn, zooals Fr. Nitti het in minder gunstige omstandigheden zei, de eerste stap naar de Vereenigde Staten van Europa, tout court. Zij zouden er in groote mate toe bijdragen een van de grondoorzaken van de economische malaise te doen verdwijnen, die prof. Loria voor Engeland aangeeft: de begrensde en verminderende voortbrengst. En dit vooral indien de nieuwe statenfederatie zich uitstrekte tot aan het Oeral-gebergte en de Kaspische Zee... ‘A présent, schreef Arthur Wauters in LE PEUPLE van 5 Juni ll. (Le Front unique européen), à présent le monde fait appel à la libre volonté des peuples européens pour qu'ils s'unissent. Vont-ils par un funeste parti-pris de discorde, par une criminelle ignorannee de leurs intérêts immédiats et lointains, décevoir cette suprême espérance? Toute l'Europe - y compris la Russie, dont les territoires couvrent la huitième partie de la surface terrestre - sera une et indivisible ou elle périra...’ De schoone droom .... Al de landen van het Europa onzer voor-oorlogsche atlassen, van het Europa onzer moderne en hedendaagsche geschiedenis - tot 1920! - in een federatieven staat vereenigd. De onder den last der rechtstreeksche en onrechtstreeksche schulden gebukt gaande natiën van ons werelddeel bevrijden zich stilaan van de Amerikaansche vazalliteit en zijn niet meer verplicht het koren voor hun brood uitsluitend te New York te koopen en in dollars te betalen. Europa kan het op zijn beurt, indien het moet, zonder de landen op den Stillen Oceaan gelegen best schikken; het vindt op zijn eigen grondgebied afzet voor zijn productie; het kan leven met Europeesch, Russisch graan. Misschien zal zich die droom eens verwezenlijken, maar lange jaren nog zullen, vreezen wij, voorbijgaan alvorens dit gebeurt. In een artikel dat Colonel

[p. 572]

Odier in het Juli-nummer der REVUE DE GENEVE heeft laten verschijnen, (A propos de désarmement. L'Armée Rouge), worden ons inderdaad tal van gegevens medegedeeld over de sterkte en de opleiding van het leger, dat bestemd is eens de kapitalistische samenleving van Europa te vernietigen. Niet één land ter wereld is ooit zóó gemilitariseerd geweest als de Unie der S.S.R.: 850.000 man worden er elk jaar tot soldaat opgeleid; er zijn 22 klassen oproepbaar; een ieder kan uitrekenen over wat voor een reusachtige gewapende macht de Sowjets binnen een paar jaren zullen beschikken; dit leger is uiterst goed uitgerust en wordt gedrild om overal en altijd offensief op te treden; spionnage en ‘noyauteeren’ bij den vijand (al de kapitalistische volken van Europa) is systematisch georganiseerd en wordt met den dag meer uitgebreid en beter ingericht. Bewijst dit alles niet wat voor een reusachtige, haast onoverbrugbare kloof bestaat tusschen het traditioneel Europa en het vroeger rijk der tsaren, dat zich terug toekeert naar Azië, waar het vandaan kwam, tusschen de kapitalistische levensopvatting, dat op het eigenbelang, het egoïsme is gebouwd, en de communistische leer, die aan de nieuwe maatschappij het belang van allen, het altruïsme als grondvesten wil geven? De toepassing van het integraal Marxisme is in Rusland in botsing gekomen met de menschelijke natuur, die meer geschikt is voor de kapitalistische principes dan voor de communistische en heeft tot weinige praktische resultaten geleid; desniettemin bestaan er sedert 1917 twee beschavingen op het Europeesch continent, en bereidt zich de Oostersche met echten Slavischen ernst en geduld voor om de Westersche te overrompelen.

Hierin ligt heel het tragische van het lot der kapitalistische staten van Europa, dat zij voor het koren van hun brood alleen aangewezen zijn op de groote republiek in 't Westen, waarvan zij de financieele vazallen zijn, terwijl men in 't Oosten, waaruit zij de oplossing der korenkwestie verwachten, wapens smeedt tegen hun eigen bestaan. Wij meenen dat het tijdperk waar Europa buiten alle Amerikaansche inmenging of raadgeving om zijn leven zal kunnen inrichten, heel ver in de toekomst ligt, misschien nog verder dan dat, waar de Vereenigde Staten van Europa, met Rusland er in begrepen, tot stand zullen gekomen zijn; maar de vereeniging der Europeesche staten, zonder Rusland, is reeds een reuzenstap vooruit op den goeden weg. Maar zullen de kapitalistische natiën van de Oude Wereld het dubbel gevaar dat hen bedreigt genoegzaam bewust zijn, om hun onderlinge twisten te vergeten en van hun doodende mededinging af te zien, om een stevig en loyaal economisch verbond te sluiten, waar alleen de redding in ligt en waardoor automatisch de meeste aanleidingen tot internationale twisten zullen verdwijnen?

C. DEBAIVE.

6 Juli '26