De Vlaamsche Gids. Jaargang 12

[p. 223]

Schilders en Componisten

Vaak worden toondichters vergeleken met schilders. Die vergelijkingen hoeven niet naar de letter genomen, maar zij verlichten het geheugen, helpen de toonkunstenaars populariseeren en, warempel, in zekere gevallen zijn zij vrij goed getroffen. Bijwijlen zeggen zij echter niet genoeg, zoo b.v. wanneer wij Bach ‘den Signorelli der muziek’ hooren noemen. Bach heeft machtiger vleugelen en zijn genie is rijker aan afwisseling, grootscher, vollediger. Meermalen is er goede wil noodig, om de naast-elkanderzettingen aan te kunnen nemen, omdat er maar op ééne zijde van den componist gewezen wordt.

Beïnvloeding van toondichters door schilders is hier natuurlijk nergens bedoeld.

In mijn lezingen hebben mij, o.m., de volgende vergelijkingen getroffen.

Duitschland.

Beethoven is de Michel Angelo der muziek, omdat hij geweldige hartstochten vertolkt en zin heeft voor het grootsche, het ontzaglijke. Op sommige plaatsen herinnert hij ook aan andere schilders. In de ‘Pastorale Symphonie,’ b.v., gaat hij nagenoeg te werk gelijk de meesters van het klassieke landschap, gelijk Poussin vooral.

Dank zij zijn teeder gevoel en zijn ideale vormschoonheid, hooren wij Mozart den Raphaël der muziek noemen.

Doen de verheven werken van Bach aan den ouden Sinorelli denken, die onvergetelijke voorstellingen schiep van het laatste oordeel en de Elyseesche velden, zonder moeite kan de

[p. 224]

machtig - decoratieve Haendel de fresco - schilderingen van Veroneze voor het oog doen rijzen.

Niemand zal het tegenspreken, zoo wij in de zwierig - dartele muziek van Haydn het evenbeeld beweren te zien van Watteau's bevallig op het doek getooverde kunst.

De onstuimige en niettemin klassieke Gluck herinnert, op meer dan ééne plaats, aan den genialen Rubens, den puiken meester - teekenaar, die zooveel onderwerpen aan de oudheid ontleende, en die vlamde, joelde en brulde van hartstocht. Misschien zou men, voor dezelfde redenen, ook nog kunnen zeggen: Gluck is in de muziek wat Delacroix was in de schilderkunst; aangenomen dat deze romantisch en Gluck classiek was. Ik heb ook al gelezen: Gluck, de Michel Angelo der muziek.

Om zijn aristocratische voornaamheid, zijn dichterlijke teederheid en zijn vroegen dood, kan Mendelssohn vergeleken worden met Van Dijck; ook met mannen gelijk Murillo, Tiepolo, Feuerbach en Ary Sheffer biedt hij overeenkomst aan.

Meer dan ééns is ook Weber de Van Dijck der muziek genoemd geworden: dan bedoelde men eveneens zijn groote voornaamheid, want, ofschoon een geweldig romantieker, nergens verlaat Weber het spoor van zijn classieke voorgangers.

Ook nog met denzelfden Van Dijck is de aristocratisch-fijne, vroeg verscheiden Chopin vergeleken geworden, doch de groo-te liefde tot den geboortegrond, eigen aan den schrijver der ‘Polonaizen’, vinden wij bij den Vlaamschen schilder niet.

Daar Liszt een onvermoeid muziek - illustrator uit de romantische school was, werd hij meermalen vergeleken met Gustave Doré.

In Schubert kunnen wij een zusterziel vinden van zijn tijdgenoot en vriend, den bekoorlijken en echt-Oostenrijkschen Moritz von Schwind.

De nevels van Schumann hebben hem van zelf doen vergelijken met Carrière, den teederen zanger van het huisgezin; en daar die nevels meermalen glimmend zilver en louter goud zyn, verdient hij ook de Corot der muziek te heeten.

[p. 225]

Op een evenbeeld van Wagner kan moeilijk gewezen worden, of het zouden mannen moeten zijn gelijk Böcklin en Rembrandt, die, evenals hij, een vlammend koloriet en een machtig relief aan hun scheppingen hebben gegeven.

Italie.

Carissimi is onberispelijk van vorm, maar wat koel - academisch, net gelijk de meesters der Boloneesche school, Guido Reny vooral.

Het is niet overdreven te beweren, dat Allegri, de schrijver van het bekende ‘Miserere’, doet denken aan de sombere meesters van Pisa, wier namen wij niet kennen, maar die, evenals hij, ontzettende tooneelen ontleenden aan den dood.

Sommigen zien in Rossini een broeder van Favretto, den bevallig - Venetiaanschen anecdotenschilder.

Daar Verdi hield van donkere en bloedige onderwerpen, werd hij weleens de Ribera of de Spagnoletto der muziek genoemd. Ik heb ook al gelezen: de Victor Hugo der muziek.

Frankrijk.

De plechtige Lully speelde dezelfde rol in de muziek van. zijn tijd, te Parijs, als de plechtige Lebrun in de schilderkunst.

De onberispelijke teekeningen van Saint-Saëns komen die van Ingres nabij.

Met wat goeden wil kan Halévy geplaatst worden naast Delaroche, den koel - korrekten historieschilder.

Meyerbeer herinnert aan denzelfden Delaroche, evenals aan de decoratieve, oppervlakkig - valsche meesters uit de school van Dusseldorf, Piloty b.v.

[p. 226]

De vulkanische Berlioz is het evenbeeld van den vreemd geweldigen Delacroix.

En om een tegenhanger van David te vinden, die ‘Le Désert’ verheerlijkte, hoeft men slechts het beeld van een der eerste oriëntalisten op te roepen, als Guillaumes of Fromentin.

Het evenbeeld van Gounod vinden wij in den zwierigen Correggio, den idealen zanger van de vrouw. Reeds vroeger was Hasse, de tijdgenoot van Haendel, ‘de Correggio der kerkmuziek’ genoemd geworden, een titel, die geen grooten lof kan bevatten.

Massenet doet denken aan denzelfden meester van Parma, evenals aan A. Stevens en Fragonard, die dappere koloristen en flinke vertolkers van het boudoir-leven waren.

Honderdmalen is César Franck de Fra Angelico der muziek genoemd geworden, dank zij een groot getal van zijn verheven mystieke scheppingen, als ‘Rédemption’ en ‘Les Béatitudes’. Daar eenige van zijn compositiën ons naar de natuur voeren, - ik noem ‘Ruth’, ‘Rébecca’ en ‘La Pro-cession’. - mag hij ook met den bijbelsch-kalmen Millet vergeleken worden.

In den laatsten tijd hebben wij die vergelijking met Millet ook nog hooren bezigen voor Déodat de Sévérac, den machtigen zanger der velden van Languedoc.

Cl. de Bussy teekent met kleurvlekken gelijk Monet, doch zyn tinten zijn teerder, stemmiger, doezeliger, zoodat hij ook de kunst van den teederen Carrière en, beter nog, van den subtielen Corot voor den geest roept.

Charpentier is de meester van Montmartre, net gelijk Steinlen, die wel wat knapper teekent, maar niet zoo warm voelt.

Voor veel andere Fransche meesters, - gelijk Bizet, d'Indy, Chabrier, Duparc, - weet ik geen passend beeld in het ryk der kleuren aan te wijzen.

[p. 227]

Vlaanderen

De Vlaamsche muziekhelden werden meermaals door omschrijvingen verheerlijkt: Benoit gelijkt op Rubens, Tinei op Memlinc, Blockx op Teniers, Gevaert op Gallait, Blaes op De Groux en Den Duyts.

Mogelyk zal de voorkeur van menig lezer naar den kunstenaar gaan, die aan geen enkel ander in de wereld herinnert.

Of hij gelyk heeft?!

LAMBRECHT LAMBRECHTS.