De Vlaamsche Gids. Jaargang 11

[p. 570]

Vlaamsche Kroniek

A.H. Cornette, een onzer belezenste en smaakvolste essayisten, die, helaas, maar te weinig van zich hooren laat, heeft bij L. Opdebeek een keurig boekje laten verschijnen over ‘Liszt en zijne Années de Pélerinage’. Het werkje is bedoeld als bijdrage tot de geschiedenis der romantiek, naar aanleiding van het muziekalbum, waarin Liszt een reeks impressies en episoden zocht te verklanken uit de zwerfjaren die hij doorbracht te Parijs en in Italië met de Gravin d'Agoult. Het is een fijnzinnige studie, waarin heel veel muzikale en literaire eruditie, alhoewel bescheiden op het achterplan blijvend, doelmatig samenwerken om een trouw beeld van Liszt's artisticiteit en gevoelsleven te teekenen gedurende een zeer interessant tijdperk zijner ontwikkeling. De gevoelige verbeelding van den schrijver beweegt zich met een merkwaardige zwierigheid over een veld van kennis, waarvan wij den gezichteinder te nauwernood vermoeden. De nerveuse, frissche stijl van het boekje is een genot. Wat een mooi beeld, b.v., van het Italië der jaren 1840! Wij wenschen deze studie in vele handen.

A.W. Grauls heeft een bloemlezing samengebracht uit het werk der jongste Vlaamsche dichters, die hij zelf verlangt te noemen ‘de jongeren van na 1914’. ‘Het jonge Vlaanderen’ heet zijn bundel (Uitgave ‘De Ronde Tafel’, Antwerpen), waarvoor Jozef Muls een paar bladzijden inleiding schreef, die het algemeen karakter van deze jongere dichtkunst trachten te bepalen. Er zijn eerst een aantal dichters, die werken in den geest der vorige geslachten, waaronder August van Cauwelaert, Alice Nahon, Fritz Francken, Maurits Roelants, Daen Boens, e.a. Dan komen de dichters bij wie wij ‘het nieuwe geluid (vernemen) uit het vrije vers met het zins-accent’.

‘Deze dichters, schrijft Muls, willen niet teeder meer blijken. Van tranen op hun wangen geen spoor meer. Zij hebben het aristokratische “self control” geleerd, te fier om hun leed te klagen, te mannelijk om getroost te worden. Ze zeuren niet meer over zich zelf. Wanneer wij nog iets van hun innerlijk gebeuren vernemen, dan is het de strijd naar eigen verbetering, het streven naar goedheid. Maar al hun aandacht gaat naar den evenmensch, naar de massa, in een broederlijk medelijden... De dichters zijn niet langer meer de parasieten van de werkelijkheid. Hunne kunst is schepping, niet voorstelling. Zij geven geen kopie meer van de natuur, geen “Casselkoeien”, geen nabootsing, geen kiekjes. Geen beschrijving der uiterlijke wereld als iets buiten den mensch, maar den mensch éen met de schepping. Niet slechts het beperkte zichtbare, maar het gewetene en het gevoelde in het heelal: het cosmische... De dichtkunst bleef dan niet langer meer aan Vlaanderen gebonden, zij wordt internationaal, universeel, algemeen menschelijk.’

Dit zou dan de geest zijn van het werk van Wies Moens, Karel van den Oever, Marnix Gysen, Burssens, Brunclair, Van den Wijngaert en Van Ostayen. Uit de verzen die in de bloemlezing van Grauls deze dichters vertegenwoordigen spreekt talent en gevoel, vooral uit de verzen van Wies Moens, die wezenlijk een dichter is. Het eenig bedenke-

[p. 571]

lijke bij de meesten onder hen is de vaak slaafsche navolging van buitenlandsche voorgangers. Men kan zich niet ontdoen van het gevoel, dat vele der zoogezegde eigenaardigheden van een menigte dier dichters er niet zouden zijn, indien zij die niet bij de jongste Franschen en Duitschers gevonden hadden. En dan wordt dat toch rhetoriek, - van een ander allooi dan hetgeen wij gewoonlijk aldus bestempelen, maar toch rhetoriek.

Jan van Nijlen wordt door A.W. Grauls niet gerangschikt onder de dichters van na 1914, en wellicht te recht, want van Nijlen is een dichter, van wien men zeggen kan, dat hij van ‘alle tijden’ is. Hij is een ‘stille in den lande’, wars van alle aanstellerij, zijn innerlijke enthousiasme zorgvuldig beheerschend. Hij ziet er zoo volstrekt geen poëet uit, maar hij is er een échte, een bij Gods genade. Maurits Roelants teekent hem heel raak in 't ‘Fonteintje’, dat sympathieke tijdschriftje van een groep uitstekende Brusselsche jongeren (Jg. II, Nr 3): ‘Hij is droomer op eigen wijze, met koelheid waarin ijs brandt, en logica waarin harde cristallen schitteren. Helderheid en orde, beheersching en ernst zijn de hoofdtrekken van zijn vorm: elk vers is zuiver, scherp, gebonden, af. Een anachronisme in de eeuw van de camelotte, de plaquage en 't geschilderd wit hout. Hij is niet van zijn tijd, vermits hij de ziel heeft van een middeleeuwschen handwerkman, die gewetensvol en anoniem zijn stiel perfect uitoefent op duurzame stof’.

Zoo is de man en zoo zijn de verzen, in ‘Het Aangezicht der Aarde’ (Uitgave ‘Palladium’, 1923), dat hij ons onlangs heeft geschonken. - Edel van ware mnschelijkheid en edel van echte kunst, zoo zijn de hier bijeengebrachte gedichten, waarvan wij er een meedeelen, dat het gemoed en den trant van den dichter harmonisch samenvat:

Kaal staat hij voor de blankheid der gordijnen,
Verschrompeld in wat kiezel en wat zand
En mist zijn ziel: het alverschroeiend schijnen
Der eeuwge zomers van zijn vaderland.

Maar aan het einde van zijn lijdzaam dulden,
Spruit op een lichten morgen, als een vlam
Van 't heet verlangen dat hem gansch vervulde,
Een bloem van heimwee uit zijn dorren stam.

Hij bloeit; en in dien onverwachten droom
Laat hij een stond zijn heimlijk wezen blinken
In 't graf van 't broze bloemblad en aroom,

Zooals de dichter die na harden strijd,
Zijn innigst voelen in een lied doet klinken
En weerkeert tot zijn oude eenzelvigheid.

Frits Francken is op dit oogenblik een onzer vruchtbaarste prozaschrijvers. Hij laat den eenen bundel na den anderen verschijnen. Nu weer ‘De Planeet der Onsterfelijken’ (Uitgaaf ‘Lectura’, Antwerpen) en ‘Vrijbuiters’ (Uitgaaf ‘Mercurius’, Antwerpen) en hij kondigt bovendien voor de eerstvolgende weken aan: ‘Naar wijd en zijd’ en ‘De roode Pelikaan’.

Frits Francken heeft een gemakkelijke spontaneïteit van opvatting en schrijven. Hij ziet scherp en teekent met vaste, zekere hand. Zijn galerij menschentypen van allen aard, die zich bewegen in aardige, onderhoudend vertelde anecdoten, is reeds heel eerbiedwaardig.

En de twee nieuwe bundels komen ze met enkele of leuke of zielige eenheden verrijken.

[p. 572]

Het prozawerk van Francken maakt bij alle kwaliteiten evenwel dikwijls den indruk van gejaagdheid en daardoor van schetsmatigheid. Het ware te wenschen, dat hij in het belang van onze Vlaamsche vertelkunst zich eens degelijk concentreerde en het voldragene, rijpe werk kwam aanbrengen, dat wij van hem verwachten.

‘'t Is de Liefde...’ door Lode Baekelmans (Uitgave ‘Lectura’. Antwerpen), bevat eenige korte verhalen, waarin de talentvolle schilder van het bitterzoete leven aan den zelfkant der maatschappij zich zelf gelijk blijft. ‘Zangers’ b.v. is een zijner voortreffelijkste schetsen, vol van dien hem eigen humor, die zooveel vergoelijkt en met goede zonnigheid overstraalt omdat hij zooveel begrijpt.

De uitgeversmaatschappij ‘Lectura’, die reeds menig degelijk werkje onder de leeslustige Vlamingen verspreidde, deed hier weer een goede keus.

Goede volkslectuur vindt men ook in de herdrukken, die L. Opdebeek ons bezorgde van enkele verhalen van Omer Wattez. In de drie bundels ‘Zuid-Vlaandersche Novellen’ komen voortreffelijke stukken voor, zooals b.v. die typische ‘Pruttelaars van Brakel’, het idyllische ‘Van Twee Koningskinderen’, de belangwekkende ontleding van het jeugdleven van den schrijver ‘Wouters jonge jaren’, enz. De soberheid van Wattez' schrijftrant sluit de behaaglijke dichterlijkheid niet uit, en steeds werkt de inhoud van zijn verhalen veredelend en opbeurend.

In ‘Het blijde Morgenlicht’ (Brussel, J. Lebègue en Co), vertelt Jef Mennekens van de ‘Zeven Raven’, van ‘Duimke Zoon’, ‘Asschepoester’ en ‘Schoon Slaapsterke’. Die eeuwenoude sprookjes krijgen hier een nieuwen, frisschen, maar misschien wel wat te ijl-poëtischen vorm, dien de schrijver er voor vond bij het vertellen aan zijn dochtertje en later aan een groepje leerlingen van de Openluchtschool voor zwakke kinderen te Itterbeek, waar hij verscheidene jaren een avond in de week kwam om te vertellen en te lezen. Nu kunnen deze kinderen de sprookjes ook gedrukt mee naar huis nemen en er zich op hun eentje nog eens te goed aan doen.

In ‘Het Kinderuur’ (E. Sele, Antwerpen), vertelt H. van Tichelen van een interessante proef, die op zijn initiatief voor eenige jaren te Antwerpen en elders werd genomen om de kleinen door vertellen en voorlezen langzamerhand in te wijden in het genot der literaire schoonheid. Onderhoudend en goed gedocumenteerd, is dit boekje zeer aanbevelenswaardig voor al wie zich bezighoudt met volksopvoeding.

De ‘Volkskundige Kalender voor het Vlaamsche Land’ door Gabr. Celis, pr. (Heirnislaan, 5, Gent), is een uitvoerige en overvloedig gedocumenteerde opsomming en beschrijving van de eigenaardige feesten heiligdagen, beevaarts- en ambachtspatroonsdagen, die in Vlaanderen gevierd worden en van al de volksche, van oudsher overgeleverde gebruiken, die daarbij in acht genomen werden of nog worden. Het is een werk in den aard van den ‘Calendrier populaire wallon’ van Rod. de Warsage.

Zooals de goede Antwerpsche folklorist E. van Heurck het schreef in een vleienden brief aan den heer Celis zelf (als inleiding in het boek overgedrukt), heeft de Vlaamsche schrijver zijn Waalschen vakgenoot niet alleen nagevolgd, maar door streven naar meer volledigheid en door den aangenamen en klaren voorstellingstrant heeft hij hem overtroffen.

Men mag den heer Celis dankbaar gelukwenschen voor het geleverde werk, dat zoo menig typisch, schilderachtig en zinrijk uitzicht van ons Vlaamsche volksleven in het licht stelt.

[p. 573]

De Dominikaan Pater L.J. Callewaert liet een lijvig boek verschijnen over ‘Ierland en het Iersche volk’ (S.V. De Vlaamsche Boekenhalle, Leuven, Gent, Mechelen, 1923). De auteur bekijkt de Iersche toestanden en de Iersche geschiedenis langs al hun zoo verschillende kanten. Hij bespreekt de Iersche aardrijkskundige eigenaardigheden, weidt uit met warm meegevoel over hetgeen hij Ierlands kruisweg noemt, over het politieke Ierland, over het hedendaagsche sociale Ierland, over de psychologie van land en volk, over het godsdienstig vraagstuk in het Ierland onzer dagen, over het Sinn Feinisme, enz. Het is dus een volledige inleiding tot de grondige kennis van dat volk, wiens lotgevallen de belangstelling der Vlamingen steeds in zoo hooge mate wisten te wekken. In welken geest het boek geschreven is, blijkt reeds uit den eersten volzin: ‘Met liefde heb ik dit boek geschreven, omdat ik Ierland gaarne zie. Mijne liefde voor Ierland vat ik samen in deze spreuk: ware ik geen Vlaming, ik zou willen Ier zijn’. De auteur heeft als priester in Ierland geleefd, kent en bemint de Ieren met een haast grenzenlooze liefde, die hem schrijven doet: ‘Dermate heeft het Iersche volk mij betooverd, dat ik meer Iersch geworden ben dan de Ieren zelf.’

Gustaaf de Mey bracht onder den titel ‘Najaars Zingzang’ (Uitgave Ad. Herckenrath, Gent) een garve frissche gedichten, die, wat de schrijver er ook van zegge, over het algemeen eer een indruk van Lente dan van Najaar geven. Het zijn raak geteekende natuurimpressies en gemoedelijke interieurs in den aard van het beste dat De Mey ons vroeger reeds in dien aard gaf.

De heer A. Herckenrath verdient onze erkentelijkheid niet alleen omdat hij als uitgever het boekje in een mooi kleed stak, maar ook als letterkundige omdat hij De Mey weer aan het dichten kreeg, nadat deze, volgens eigen bekentenis, al sedert eenigen tijd ‘aan het rijm vaarwel had gezegd’.