De Vlaamsche Gids. Jaargang 8

[p. 573]

Fransche Letteren.

Bij den uitgever Plon verschenen eenige romans, die uitspanning-zoekende lezers gaarne ter hand zullen nemen. Het zal niemand verrassen, als ik zeg, dat in de drie bedoelde romans de liefde de hoofdrol vervult. Double étreinte, roman psychologique, door Régina Regis, is vol bittere wulpschheid en van weinig verheven moraal. De lezer verneemt de geschiedenis eener jonge gescheiden vrouw van drie en dertig jaar, die bemind wordt door een knap jongmensch ‘très parisien’ en door een sentimenteelen melkbaard. Zij laat den eerste veel toe, terwijl de andere niets van haar verkrijgt. Dit korte verhaal, vol passiekreten en tranen, toont ons een weinig sympathieke vrouw, die bij haar minnaars jaloerschheid en wanhoop prikkelt uit louter leedvermaak.

M. Gilbert Augustin-Thierry geeft twee kleine romans: La Fresque de Pompeï en La Madone qui pleure. Ze behooren niet tot het beste werk van dien schrijver, hoewel ze van een levendige, fantastische verbeelding getuigen. De held van de eerste vertelling ziet in een bekoorlijke zangeres de incarnatie van een Astaroth, die hij bewonderde op een fresco van Pompeï. Hij eindigt met ze te dooden in zeer dramatische omstandigheden. - De tweede vertelling is gebouwd op een mirakel: een rationalistisch, in den ban geslagen priester bekeert zich, omdat hij meent tranen gezien te hebben in de oogen van een Maria-beeld. De schrijver verzekert nochtans, dat het een illusie was van dien priester. Dat heeft de lezer nu wel dadelijk gesnapt, maar toch wordt zijn belangstelling verzwakt, wanneer dat zoo maar zonder meer door den schrijver verklaard wordt. Dat is onhandig. Een boeiende episode in dit werkje is die tusschen den priester en een vrouw, die door haar man vergiftigd werd en sterven gaat; de verontwaardigde priester hoort haar biecht en zegent ze. Dat maakt een flink stuk werk uit.

In L'impossible Aveu van M^me Pierre de Bouchaud wordt ons een treurige geschiedenis verteld. Hier wordt de huwelijksliefde fataal aan de echtelingen, die elkander en zichzelf misleiden door hun stijven trots; een onmogelijke toestand, nog verergerd door misverstand, dat

[p. 574]

alle oogenblikken oprijst. Aan beide zijden trots, schijnbare koelheid, heimelijke smart. De toestand wordt pijnlijker naarmate hij duurt, omdat geen van beide echtelingen het eerst de verzoenende woorden wil uitspreken, hoewel zij elkaar innig liefhebben. De ontknooping is verrassend en voldoet niet. De vrouw betrapt haar man op 't oogenblik, dat hij zich door vergift wil dooden. Het liefdewoord ontsnapt haren mond. Doch het is te laat; de man is moreel uitgeput, hij weerstaat niet aan de groote vreugde en sterft plotselings. - Dit boek is zeker niet banaal; de stijl is streng (eenigszins droog) en de handeling zeer logisch ontwikkeld, behalve voor de ontknooping; overigens zeer boeiend.

Wie zich wil laten betooveren door de wondere gewesten van Algerië, zal veel genoegen smaken in de lezing van La Fête arabe, door Jerôme en Jean Tharaud (uitgever Emile-Paul). De schrijvers verhalen ons hier op kleurige, geestdriftige wijze, de geschiedenis van een Algeriaansch dorp, dat langzamerhand door de Europeanen wordt betrokken en daardoor al zijn eigenaardigheid verliest. De Heeren Tharaud gaan de indringers heftig te lijf en bezingen de Arabieren. Eenige prachtige beschrijvingen zijn niet het minst aantrekkelijk gedeelte van dit mooie werk.

Een aangename verrassing was mij het laatste boek van de Gravin van den Steen: Profils de Gosses (Editions du Temps présent, Paris, fr. 3,50). De titel duidt genoegzaam den inhoud aan. De profieltjes zijn telkens in hun eigenaardig midden geplaatst en zoo krijgen we, ook dank zij het pittige vertellerstalent der schrijfster, een zevental aardige schetsen. Wij krijgen hier knapen en meisjes uit alle standen en, zonderling genoeg van wege een dame die leeft in de hoogere en slechts nu en dan in de lagere standen komt, - uit menschlievendheid of bij toeval, - de profielen der arme stakkertjes zijn vèr-uit de beste. Moineau, dat den bundel opent, is een meesterwerkje van psychologie en opmerkingsgeest en naar mijn meening de schoonste schets van dit sympathieke, mooie boek.

Met Les Dieux ont soif (Calmann-Levy) heeft Anatole France weer eens bewezen, dat hij van al de Fransche schrijvers den sierlijksten en tevens eenvoudigsten stijl en de mooiste en tevens zuiverste taal bezit. In literair opzicht moet dit boek voor geen andere zijner vorige onderdoen. Minder ingenomen ben ik met zijn schildering der Revolutie van '89. 't Lijkt me of Anatole France oud en doctrinair wordt.....

In zake romans is Le Ressac van Camille Mallarmé (Bernard Grasset, Paris, fr. 3,50) van het mooiste, dat ik in de laatste maanden gelezen heb. De ‘ressac’ of onstuimige branding is het instinct

[p. 575]

hooger en sterker dan wanhoop en smart, dat de jonge heldin bindt aan haar ontgoochelde liefde, en haar redding doet vinden bij de meesterwerken en oudheden van Sienna, waarin ze zich verdiept; zoo loutert ze zich, tot eindelijk de geliefde, trouwer en sterker dan ooit, tot haar wederkeert. - Een zoete betoovering geurt uit dit boek op. Betooverend en roerend is het stille deinen op de rhythmen van dit maagdelijk meisjeshart vol wondere gedachten en gevoelens. En uit die bladzijden glanst ook ôp het warme licht van Italië's zon. Dit eerste boek eener jonge schrijfster verdient onvoorwaardelijken lof.

_* * _*

Les Blés mouvants.... Die welsprekende titel hoort aan den laatsten dichtbundel van Emile Verhaeren (Georges Crès & C^o, Paris). Daar ik boven de geweldige, ruwe kracht van Les Forces tumultueuses de innige, stemmingvolle schoonheid van Les Heures claires en Les Heures d'Après-midi verkies, is mij het zoo pas verschenen werk zoo sympathiek en gaf het mij, na Les Rythmes souverains en Hélène de Sparte, een onuitsprekelijk genot. Kalme rust en warm leven heerschen over het land, waar men nu en dan de verre geruchten der woelige steden verneemt. Verhaeren geeft ons hier te bewonderen een stille kunstkracht, een heldere meesterschap, die hem leiden waar hij wezen wil. Hij geniet en merkt op met al zijn zinnen, maar meestal is het ‘zien’ hem voldoende om het intiemste der wezens en der dingen te kennen en raak weer te geven.

Een ander maal schrijf ik hier enkele der mooiste verzen uit dit boek over....

Een aangename kennismaking voor mij was die met den dichter van Le Regard derrière l'Epaule (Bern. Grasset, Paris, fr. 3,50). M. Henry Dérieux geeft in dit werk blijken van een zeer eigenaardig talent. Zeer gevoelig en zeer precieus, ook zeer knap; het ontbreekt echter aan vrijheid en lucht. Het is nog te veel ‘boudoir’-kunst. Nochtans is alles daar om groote kunst te geven en het is dan ook niet alleen uit beleefdheid, dat ik zeg: M. Dérieux zal ons die groote kunst een volgende maal geven, hoop ik.

De zoo verdienstelijke uitgeversmaatschappij ‘Mercure de France’ bezorgt Les Fêtes quotidiennes, gedichten van Guy-Charles Cros. Ziedaar verzen, waarbij men zich niet verveelt. Als men dit boek ter hand neemt onmiddellijk na Jules Laforgue herlezen te hebben - zooals het mij gebeurde - dan schijnen die gedichten minder nieuw en vooral de losse, zwierige toon, waarmee hij over zeldzame en geheimzinnige dingen handelt, herinnert meer dan eens

[p. 576]

aan den grooten Voorganger. Elders komt Paul Fort wel eens even kijken..... Dit alles zijn nu wel ‘invloeden’, maar het ware verkeerd daaruit af te leiden, dat Guy-Charles Cros een dichter is zonder eigen gedachten en eigen zegswijze, die waardeering en belangstelling inboezemen.

_* * _*

Hoe meer ik bij de lezing van L'Evolution de Maeterlinck (Edition de la Belgique artistique et littéraire, Bruxelles, fr. 3,50) vorderde, hoe meer ik er in verdiept geraakte, maar hoe meer ook ik van meening werd, dat dit prachtboek eerder een philosophisch dan een literair proefschrift is. Ondanks dat is het werk van den Heer B. Timmermans genietbaar voor ieder begrijpenden bewonderaar van Maeterlinck; ja, hoewel zeer wetenschappelijk en streng, is het zelfs met geestdrift geschreven en sommige bladzijden zijn zuiver poëtisch. Ik ken geen studie over Maeterlinck, die zoo ingrijpend en zaakrijk is als deze. Langer kan ik er niet bij stilblijven zonder in bizonderheden te treden en aanhalingen te doen - en daartoe ontbreken mij thans tijd en ruimte. Mogen deze enkele woorden volstaan om mijn lezers aan te zetten zich dit boek aan te schaffen.

_* * _*

Zoo pas ontving ik drie werken, door den ‘Mercure de France’ bezorgd (aan fr. 3,50 per deel), die ik nog niet voldoende kon doorlezen om reeds te bespreken. De titels en een paar uurtjes doorbladeren beloofden mij nochtans tal van schoone en wondere dingen: Le Génie de l'Argot, Essai sur les langages spéciaux, les argots et les parlers magiques, par Alfredo Niceforo; dan: Jean-Arthur Rimbaud. Le Poète (1854-1873), Poèmes, Lettres et Documents inédits, Portrait en héliogravure et autographe, par Paterne Berrichon; en ten slotte: Réflexions sur quelques Poètes, par Jean Moréas. Van dit laatste werk kan ik alvast zeggen, dat de prozaschrijver Jean Moréas zoo prestigieus is als de dichter, en als de studie over Ronsard niet het mooiste deel van dit boek uitmaakt, ze dan toch een prachtige brok prozakunst is. Maar over dit en de twee andere werken een volgende maal.

November 1912.

Leo van Riel.