De Vlaamsche Gids. Jaargang 1

[p. 560]

Onderwijs en Opvoeding.

Het National Congress of Mothers en President Roosevelt. - Bijeenkomsten van ouders en onderwijzers. - De schoolhygiëne en het huisgezin. - De onderwijs-novelle in Nederland.

In de maand Maart 1905 kwam, voor de negende maal, het National Congress of Mothers der Vereenigde Staten samen, en wel te Washington, waar, dank zij het initiatief en het ijveren van Mrs. Theodore W. Birney, in 1897, anderen ten voorbeeld, de grondslag werd geleid van eene vereeniging, die zich 't volgende ten doel stelt:

het peil van 't huiselijk leven verhoogen;

jonge menschen de gelegenheid geven om te leeren hoe kinderen moeten verzorgd worden, zoodat ze, wanneer zij de ouderplichten op zich laden, eenig begrip hebben over de beste middelen tot lichamelijke, verstandelijke en zedelijke ontwikkeling van het kind;

huis en school in nauwere betrekking brengen tot elkaar, opdat ouders en onderwijzers verstandig samenwerken in hunne opvoedende taak;

in de ontvankelijkste jaren des levens de jeugd omringen met die wijze, liefderijke zorg, die de kinderen tot degelijke burgers maakt;

stelselmatig en ernstig ijveren voor het inrichten van Mothers' Clubs in elke openbare school en elders, - voor het stichten van kindertuinen, - voor het uitdeelen van schriften, die voor de ouders practisch nuttig kunnen zijn in de problema's van 't huiselijk leven;

doelmatige wetten bekomen ten voordeele der kinderen;

in alles wat de jeugd betreft moederliefde en moederbegrippen trachten in te voeren.

Elk jaar komen mannen en vrouwen van gezag, wetenschap en toewijding in de moedercongressen belangrijke vraagstukken bespreken: dit jaar, o.a., de nieuwe idealen der moederschap (ingeleid door Dr G. Stanley Hall); autobiographieën en hunne waarde voor de studie van het kinderleven; samenwerking tusschen de school en den huiskring; muziek in de opvoeding; de godsdienstige opvoeding ten huize, - eene discussie, waarin zoowel een bisschop als een rabbijn het woord voerden.

Ik vermeld alleen ter loops belangrijke overzichten van 'tgeen in

[p. 561]

elken Staat tot stand kwam, in verband met het doel der vereeniging, verslagen over de uitgave van propagandaschriften, over de werkzaamheden van 't perscomiteit, over de voor- en nadeelen van 't uitbesteden van kinderen, die zich aan 't een of ander misgrijp schuldig maakten, en zoo meer.

Maar wijzen wil ik op het beteekenisvol en aanmoedigend feit, dat President Roosevelt op 't congres verscheen en, in eene knappe rede, uiteenzette hoe al de vraagstukken van 't politiek leven in het niet verzinken voor dàt groote problema: zich een eigen huiselijk leven verzekeren en het behouden; hoe stoffelijke welvaart, weelde en schitterschijn van artistieke ontwikkeling niet tot wezenlijk nut voor een volk kunnen gedijen, als het huiselijk leven niet gezond is, als vader en moeder niet tot hun hoogsten plicht, tot hunne edelste roeping rekenen gezonde kinderen op te kweeken, gezond van lichaam, ziel en karakter en - voegde hij er bij - talrijk genoeg opdat het ras aangroeie, in plaats van uit te sterven.

Het Congress gaf tal van propagandaschriften uit over allerlei opvoedkundige quaestiën. Een daarvan (How to bring up children, d.i.: Hoe kinderen moeten opgevoed worden) is eene toespraak, door President Roosevelt bij eene vorige gelegenheid tot moeders gehouden. Een ander wijst er de ouders, en inzonderheid de moeders op, hoe ze Parents Unions of Mothers' Clubs kunnen stichten, welke punten er in die vereenigingen van ouders of moeders kunnen behandeld worden en op welke wijze zij met de school kunnen samenwerken ten voordeele van het kind.

_* * _*

Bijeenkomsten van ouders en onderwijzers worden in de Vereenigde Staten zeer wenschelijk geacht: ze blijken ook vruchten te dragen.

En Amerika staat hier niet alleen.

In sommige plaatsen van Duitschland worden Elternabende ingericht, waarop de onderwijzer de ouders der schoolkinderen uitnoodigt en in een bevattelijken vorm opvoedingsvragen behandelt van algemeen belang en practisch nut. In den regel volgt eene vrije besprekîng, waarbij gelegenheid wordt gevonden om enkele vooroordeelen te bestrijden, 't gevoelen der ouders te hooren over 'tgeen aan de kinderen onderwezen of 'tgeen van hen verlangd wordt; hen te wijzen op de grondregels van de ware opvoedingsmethode, waartegen zij met de beste bedoeling soms zondigen; inlichtingen te krijgen over 't karakter van enkele leerlingen, en zoo meer.

In Nederland werden ook - ofschoon tot nog toe te zeldzame - pogingen aangewend om ouders en onderwijzers in nauwer betrekking te brengen, opdat ze niet vreemd en onverschillig tegenover elkaar zouden staan, ja soms elkaar tegenwerken, tot groot nadeel van 't op te voeden kind.

Engeland heeft zijne Parents' National Educational Union (bij verkorting P.N.E.U.) met vele vertakkingen.

[p. 562]

In ons land werd door de Ligue nationale, die het tijdschrift l'Education familiale uitgeeft, al meer dan eens, èn bij de moeders èn bij het onderwijzend personeel, eene lans gebroken voor bijeenkomsten van ouders en meesters. Wie zal in dezen het voorbeeld geven? Hij zal inzien, dat zijn werk niet moeielijk en heel nuttig zal zijn.

De Ligue des Parents et des Educateurs in Frankrijk heeft er reeds eenigen voor die zaak warm gemaakt en enkele brochuren in 't licht gezonden òf om de ouders nuttigen raad te geven op 't gebied van opvoeding, òf om aan sprekers het plan en de bibliographie aan te duiden van vraagstukken, die in bijeenkomsten van ouders en opvoeders kunnen behandeld worden.

De Ligue des Médecins et des Familles voor de verbetering van de lichamelijke en verstandelijke hygiëne in de scholen ijvert in denzelfden zin en wenscht ook de aanwezigheid van geneesheeren in dergelijke bijeenkomsten.

_* * _*

Laatstgenoemde Ligue richtte in Juni te Parijs het tweede Fransch congres in voor schoolhygiëne en physiologische opvoedkunde.

Verschillende sprekers achtten het onontbeerlijk dat de familiën onderwezen worden in schoolhygiëne, want de hygiëne van den scholier en van de school kan niet verzekerd worden zonder de medewerking van het huisgezin. Toch zal dergelijk onderwijs, dat zich in den beginne bij zeer eenvoudige begrippen zou moeten bepalen, niet gemakkelijk gaan, ten gevolge van gebrek aan tijd of hulpmiddelen in sommige gezinnen; ten gevolge van onwetendheid, vooringenomenheid, inertie die moet overwonnen worden, ten gevolge nog van de onvoldoende rol die de schoolarts thans vervult en de zeldzame betrekkingen tusschen huis en school. Aan te bevelen zijn: de algemeene propaganda; de persoonlijke werking in den dagelijkschen omgang; de vrij opgerichte vereenigingen en maatschappijen van ouders, geneesheeren en onderwijzers; de officiëel ingerichte samenwerking van school en huisgezin.

In verband met het doel van de Ligue - méér belang voor het leven in de vrije lucht en de wèl begrepen lichamelijke oefeningen; hervorming van de programma's en de methodes, om de te groote vermoeienis van den geest en het verbrokkelen van de verstandelijke inspanning te voorkomen - heeft het congres ook aangedrongen op eene grondige wijziging in de uurtabellen van kostscholen en colleges, zoodat de leerlingen van meer dan 15 jaar maar vier uren 's morgens en vier uren 's avonds in de studie of in de klassen zouden moeten zitten: studie van 6 u. 30 tot 7 u. 30, vóor het ontbijt; lessen van 8 tot 10 u., met 5 minuten tusschenpoos (wat zeker niet veel is); studie van 10 u. 30 tot 11 u. 30; studie van 2 u. 30 tot 3 u. namiddag; les van 3 u. tot 4 u., studie van 5 u. tot 7 u. 30. Voor leerlingen

[p. 563]

van 12 tot 15 jaar éen uur, voor leerlingen van minder dan 12 jaar twee uur zitten per dag minder. De vrije tijd zou besteed worden aan rust, handenarbeid, gezamenlijke en vrije spelen, zang, enz., zorg dragende dat intense lichaamsoefeningen nooit te spoedig noch vóor of na de maaltijden, noch vóor of na eene groote inspanning van den geest komen.

Het congres eischt, van Staatswege, de regeling en het nazicht van het werk der kinderen op de school, even goed als in een werkhuis, - en dat in het hooger belang van het ras.

_* * _*

De wijziging, toegebracht aan eenige artikelen van de wet op het lager onderwijs in Nederland, heeft geen ander doel gehad dan de eenzijdige bevoorrechting van het bijzonder onderwijs uit 's rijks schatkist boven de openbare school, de eenige, die door hare wettelijke verhouding tot de overheid voldoende waarborgen voor goed onderwijs aanbiedt.

Door 't feit dat voor elk groepje kinderen ten getale van 25, mits een afzonderlijk schooltje vormend, het rijk de minimumjaarwedde betalen zal van twee onderwijzers, zal alom de concurrentie tegen de openbare school niet alleen mogelijk zijn, maar zonder eenige onkosten kunnen gebeuren, - of dan al, door de versnippering in schooltjes en door 't gebrek aan ernstig toezicht, het onderwijs degelijk weze of niet.

De ‘lager onderwijs-novelle’, die bij zuivere partijstemming werd aangenomen, wordt dan ook in de vrijzinnige pers gelaakt als ‘eene der meest bedroevende en tevens hatelijke uitingen van de politiek van 't christelijk ministerie’ en als ‘de ergerlijkste partijwet, die de openbare school in den hoek dringt en daarvoor de kloosters en kerken bevoordeelt.’

Op 31ⁿ Mei had zich de meerderheid der Eerste Kamer voor de aanneming verklaard, en reeds drie dagen nadien werd het ontwerp door de Kroon bekrachtigd, onder de medeonderteekening van minister Kuyper. De wet moet met 1ⁿ Januari 1906 in werking treden.

Te recht werd er in de Eerste Kamer door den heer Van Houten op gewezen dat het niet aanging vlak vóor de verkiezingen eene wet af te kondigen, die eenige millioenen hooger uitgaven medebrengt, zonder dat de middelen daarvoor waren aangewezen; want die moesten komen uit de tariefwet... en deze wet is nu met het ministerie Kuyper gevallen. Het ministerie mocht - aldus de heer Van Houten - zijnen opvolger niet voor deze moeielijkheid plaatsen, indien (zooals 't gebeurd is) de verkiezingen het in de minderheid brachten.

De minister antwoordde daarop, dat een opschorten der afkondiging den schijn zou wekken alsof het ministerie aan zijne eigen gezondheid twijfelde. En al mocht men hem er aan herinneren, dat in 1901 de liberale minister Cremer in het uitstel van een ontwerp, waaraan hij persoonlijk

[p. 564]

veel hechtte, toegestemd had, omdat de verkiezingen op handen waren - toch werd doorgezet, zoodat de pers, met overschot van gelijk, nu sprak van ‘constitutioneele onbetamelijkheid’ en van eene ‘hoogst afkeurenswaardige partijdaad.’

Of nu - schrijft Het Schoolblad - de eerste en angstige zorg van de nieuwe regeering zal en kan zijn, om op 't spoedigst de noodige middelen te vinden ter uitvoering van eene wet, die uit zuiver partijbelang aan het Nederlandsche volk is opgedrongen, wagen wij niet te beslissen. Evenmin of bij koninklijk besluit de invoering der wet zal worden verschoven tot tijd en wijle, dat de noodige middelen voor de uitvoering zullen zijn aangewezen...

‘Maar... in het belang van het onderwijs en van de natie hopen wij... vurig, dat door de nieuwe regeering alsnog de middelen mogen gevonden worden om aan de hatelijke onderwijswet een ietwat redelijker aanzien te geven, door de clericale school onder deugdelijk toezicht te stellen, door den achteruitgang van het onderwijs bij de te verwachten versnippering in kleine schooltjes alsnog zooveel mogelijk tegen te gaan, door het leekenonderwijs, dat in Brabant en Limburg het openbaar onderwijs met totalen ondergang bedreigt, naar eisch te fnuiken en de geldelijke subsidiën aan de gemeenten wat christelijker te regelen.

Wij wachten - in goede hope!’

Augustus 1905.

P.A.