[Nummer 103]
Redactioneel Peter Klooss
Dit nummer staat in belangrijke mate in het teken van het Symposium over De zieke mens in de romanliteratuur dat op 22 november vorig jaar werd georganiseerd door de Vestdijkkring, in samenwerking met het Louis Couperus Genootschap en de Willem Brakmankring. De lezingen van die middag treft u in deze kroniek aan. Ze bieden een boeiend spectrum van benaderingen van het onderwerp.
Bas Verwey gaat in zijn lezing ‘Ziekte en zieke mens in Een moderne Antonius’ in op de vraag of de hoofdpersoon van Een moderne Antonius ziek is en zo ja welke ziekte hij dan heeft. Dit doet hij vooral door te rade te gaan bij Vestdijks De zieke mens in de romanliteratuur.
Daarnaast onderzoekt hij de bronnen die Vestdijk mogelijk heeft gebruikt voor Een moderne Antonius, en ten slotte wordt stilgestaan bij het autobiografische aspect van deze roman. Hij eindigt zijn lezing met een citaat van Vestdijk waarvan de laatste zin luidt: ‘In zekere zin heeft een ervaren romancier minder moeite met het produceren van visioenen dan krankzinnigen zelf.’ Een fraaie Vestdijk-uitspraak!
Willem van Tilburg noemt zijn bespreking van De held van Temesa ‘een verslag van een leeservaring’, en ‘een persoonlijke leesimpressie’. Hij benadrukt dat het Vestdijk er vooral om te doen was om een roman te schrijven, en niet in de eerste plaats om ‘een bijzondere cultuurhistorische casus, een memorabele ziektegeschiedenis of een opzienbarend misdaadverhaal (te) presenteren.’ Maar het boek biedt voldoende stof om de gedragingen van de hoofdpersonen te kunnen vergelijken met bijvoorbeeld de hedendaagse religieuze fundamentalist of politieke fanaticus!
In haar lezing toont Karin Peterson aan dat de grote vooruitgang die de psychiatrie rond de eeuwwisseling doormaakt met als hoogtepunt het verschijnen van Die Traumdeutung van Sigmund Freud, ook Couperus' beeld van en opvattingen over de psychiatrische diagnose en behandelwijze niet ongemoeid heeft gelaten. Hierbij vergelijkt zij de deterministische visie op de mens zoals Couperus die in Eline Vere verwoordt met de nieuwe inzichten van die tijd, met name de hypnose en de psychotherapie, zoals die worden aangetroffen in de Haagse familieroman De boeken der kleine zielen. Hier heeft Couperus grotendeels afstand genomen van zijn vroegere opvattingen en laat hij de lezer kennis maken met de verworvenheden van de nieuwe tijd.
Gerrit Jan Kleinrensink kiest voor weer een andere invalshoek. Hij laat zien, aan de hand van vaak zeer geestige citaten, hoe in het werk van Brakman een ontwikkeling te zien is in het beeld van de arts. Hier is dus niet zozeer de zieke of de ziekte het voorwerp van onderzoek, maar de geneesheer.
Naast de weergave van de lezingen van het Symposium vindt u nog een bijdrage van Simon Vestdijk zelf! Dit artikel, onder de titel ‘Wat is literatuur?’, werd door Jean Brüll aangetroffen bij Antiquariaat André Swertz in het tijdschrift Feest der muzen waarvan slechts één nummer is verschenen. Mevrouw Vestdijk verleende toestemming voor publicatie in de Vestdijkkroniek. Zowel volgens haar als volgens Brüll is dit artikel niet elders verschenen!
In dit nummer vindt u ten slotte, naast de vaste rubrieken, de vergaderstukken voor de Algemene Ledenvergadering 2004, die plaats zal vinden op zondag 14 maart 2004 in de Openbare Bibliotheek Amsterdam, Prinsengracht 587. De vergadering begint om 13.30 uur. Om 15.00 uur volgt een lezing door Pieter Steinz over zijn zojuist verschenen gids voor de wereldliteratuur: LEZEN &cetera.
Auteursrechtelijk beschermd