Vestdijkkroniek. Jaargang 2002

[p. 58]

Rubrieken

De redactie van de Vestdijkkroniek meent dat de lezers gebaat zijn bij alle over Vestdijk beschikbaar komende informatie. Tenslotte is Vestdijk nogal eens in het nieuws, duiken er feiten op of valt de naam Vestdijk in een onverwachte context. De Vestdijkkroniek achten wij bij uitstek de plaats waar die informatie bijeengebracht kan worden. Te denken valt ook aan de signalering van artikelen in tijdschriften en dagbladen, recensies, herdrukken, boeken over Vestdijk, berichten over veilingen, uitgeversrestanten en dergelijke. De lezer kan in de rubriek gevraagd / gezocht zijn of haar wensen en vragen kenbaar maken.

Uit tijdschriften en dagbladen

-	In De Parelduiker, jaargang 6 nummer 2, vinden we het artikel ‘Met lippen van graniet - Vestdijk over Emily Dickinson’ van de hand van H.T.M. van Vliet.
-	Welke boeken neemt Tomas Lieske mee in ballingschap naar Timboektoe? In Vrij Nederland van 9 juni 2001 lezen we dat hij naast Ada van Nabokov ondermeer de Verzamelde gedichten van Simon Vestdijk meeneemt. ‘Kees Fens zei: Vestdijk is eigenlijk geen dichter, maar gezien de inhoud van zijn gedichten is het de grootste poëzie van de twintigste eeuw. Vestdijk is geen lyricus. In zijn gedichten hoor je niet meteen het dichterlijke. Maar wat een ongelooflijk diepe en rijke gedachten.’
-	In het NRC handelsblad van 24 augustus 2001 wijdt Arjen Fortuin onder de titel Vestdijkbewonderaar aandacht aan het overlijden van Hans Visser. In dit artikel schrijft hij: ‘De Vestdijk-biograaf Hans Visser gold als een van de voorlopers van de “hausse” die de biografie sinds midden van de jaren negentig beleeft. [...] Sinds enige jaren werkte Hans Visser, ook voorzitter van de Vestdijkkring, aan een nieuw boek over zijn held: Een schrijver die schept uit het gemis. [...] wordt op dit moment voor publicatie gereed gemaakt, maar het is nog niet duidelijk wie het boek gaat uitgeven.’
-	In Discussie over Vestdijk (NRC Handelsblad 11 september 2001) bespreekt Marjoleine de Vos de Vestdijkkroniek nummer 97. ‘[...] het is het allerbeste om te beginnen bij de lezing van J.H. de Roder. Hij schrijft, zoals hij bijna altijd doet, over de verhouding tot de taal, en hij maakt daarbij gebruik, zoals hij ook graag doet, van Vestdijks eigen essayistiek en van postmoderne taalfilosofie. Hij laat zien hoe Vestdijks opvatting van het kunstenaarsschap als een verlangen naar heelheid en ongescheidenheid, overeenkomt met zijn taalopvatting en zijn poëzieopvatting waarin vorm en inhoud zoveel mogelijk met elkaar moeten samenvallen. Dat stuk maakt de Vestdijkkroniek het lezen waard, al zijn voor de liefhebber ook de stukken van Rudi van der Paardt over de prachtige roman De held van Temesa en Maarten 't Harts vermakelijke verontwaardiging over Ter Braaks en Du Perrons miskenning van Kind tussen vier vrouwen niet te versmaden.’
-	René Zwaap is strijdvaardig in ‘In memoriam Hans Visser’ (De Groene Amsterdammer, 1 september 2001). ‘[...] Visser was gek op het werk van Vestdijk. Hij voelde de lokroep van Vestdijk al als scholier, toen hij op dezelfde hbs in Leeuwarden zat als eerder Vestdijk en Slauerhoff (die hij even hoog had zitten). Vissers boek Simon Vestdijk: een schrijversleven, totstandgekomen na tientallen jaren van studie en honderden gesprekken, was een heldhaftige poging van een oprechte liefhebber. Het boek werd verguisd, zoals Visser zelf. Kees Fens noemde hem “een ordinaire bemoeial die geen discretie kent”, en Willem Kuipers omschreef hem in de Volkskrant laatdunkend als een “doe-het-zelver”. Afgelopen vrijdag, direct nadat het overlijden van de biograaf bekend werd, deed Arjan Peters er in de Volkskrant nog een schepje bovenop. Visser was, aldus de scribent, niet meer dan “een fan” en zijn Vestdijk-biografie derhalve niet meer dan een verzameling chaotisch gerangschikte “weetjes en dwarsverbanden”.

[p. 59]

	Met de van hem bekende elegantie stelde Peters vast dat Visser er maar het beste aan heeft gedaan te sterven aan de vooravond van de publicatie van de volledig herziene en “ontkuiste” versie van zijn Vestdijk-boek bij uitgeverij Aspekt. Uit dit alles spreekt een merkwaardige haat ten aanzien van het pionierswerk van Visser. Dat hij zijn arbeid zonder letterkundig diploma heeft verricht, is blijkbaar een grote zonde. In werkelijkheid is Visser de eerste Vestdijk-biograaf geweest die de moed had af te dalen in het privéuniversum van de duivelskunstenaar van Doorn. Visser zocht - zoals dat een biograaf betaamt - naar de factoren in Vestdijks leven die van invloed waren op zijn werk. Dat hij daarbij niet altijd even prettige ontdekkingen deed, spreekt bijna vanzelf. Het oeuvre van Vestdijk - misschien wel de enige Nobelprijswaardige Nederlandse schrijver van de twintigste eeuw - zit vol getourmenteerde trekjes, en het is de plicht van de biograaf daar de oorzaken van te vinden. Dankzij Visser weten wij nu veel meer van de pathologische kant van Vestdijks schrijverschap, zijn persoonlijke drama's en trauma's. Zulks heeft niets met voyeurisme of “indiscretie” te maken, maar is een eerste voorwaarde voor iedere biograaf. Dat Visser daarbij in hardhandige aanraking kwam met Vestdijks weduwe was te verwachten. Mieke Vestdijk haatte de biograaf van haar man, en werkte hem waar mogelijk tegen. Dat is een traditie van de literaire weduwe. Maar dat de verzamelde literatuurkritiek het vervolgens zou opnemen voor de weduwe en tegen de biograaf lag veel minder voor de hand, en toont aan dat er nog heel wat werk valt te verzetten voordat in het Nederlandse taalgebied eindelijk eens sprake zal zijn van een volwassen biografietraditie.’
-	‘Een wit bloedlichaampje is geen voor de hand liggende hoofdpersoon van een roman of film. De Nederlandse schrijver Simon Vestdijk en de Amerikaanse scenarist Mark Hyman kozen echter allebei voor het “leucocyt”, een microscopisch wit bolletje dat in het bloedvocht zweeft.’ In NRC Handelsblad van 9 oktober vergelijkt Bianca Stigter de plot van de actiefilm Osmosis Jones, met de Vestdijk-novelle Dagboek van een wit bloedlichaampje. ‘In het dagboek van Vestdijk is de leukocyt een soldaat. In Osmosis Jones is hij een agent, die samen met een aspirientje een vervaarlijk virus op het spoor is. [...] Van plagiaat is geen sprake, ook al schreef Vestdijk zijn novelle [...] al in 1922, toen hij medicijnen studeerde in Amsterdam. Maar het dagboek is nooit vertaald; het werd in het Nederlands pas in 1981 gepubliceerd.’
-	In ‘Een tussenmens kan niet ontsnappen’ (NRC 2 november 2001) bespreekt Elsbeth Etty de tweede roman van Bas van Putten, De hemelpoort. Net als in zijn debuut Doorn, ziet Etty in de nieuwe roman talloze verwijzingen naar Vestdijk. In dit geval gaat het om associaties met Het glinsterend pantseren Meneer Visser's hellevaart. Etty concludeert echter: ‘In De hemelpoort is het enige gevolg van deze vormgeving van de innerlijke monologen dat het boek niet zo prettig leest als het elegante en muzikale proza van Doorn.’
-	Ter afsluiting nog een mooie Vestdijkvermelding. Het bekende Franse woordenboek Le Petit Larousse is deels gewijd aan ‘La Culture générale’ met 28.000 ‘noms propres’ van onder meer ‘personnages célèbres’. Steekproefsgewijs vinden we in dit deel bijvoorbeeld vermelding van de schilder Piet Mondriaan en het volgende lemma over Vestdijk, maar geen andere Nederlandse schrijvers. Veelzeggend over beeldvorming in het buitenland en welhaast ontroerend in zijn beknopte juistheid.

VESTDIJK (Simon), Harlingen 1898 - Utrecht 1971, écrivain néerlandais. Poète et essayiste, il est l'auteur de romans psychologiques (Anton Wachter, 1934 - 1960) et historiques (l'Île au rhum, 1940).

[p. 60]

Bibliografie

In de rubriek Bibliografie wordt verwezen naar artikelen die eerder in de Vestdijkkroniek zijn verschenen en betrekking hebben op de onderwerpen die in de voorliggende aflevering worden behandeld. De nog voorradige nummers van de Vestdijkkroniek zijn te bestellen, zie de informatie in het colofon en de speciale aanbiedingen. U kunt eventueel ook een fotokopie van het bewuste artikel ontvangen door € 1,50 over te maken op de rekening van de penningmeester onder vermelding van de titel.

Piet Kralt sluit een reeks van vijf artikelen over gedichten van S. Vestdijk af. De vier voorafgaande artikelen zijn:

‘Lantarens, bij een gedicht van Vestdijk’, VK 91, september 1999;

‘Vestdijks “Innsbruck”, bij een gedicht van Vestdijk’, VK 92, december 1999;

‘Vestdijks ‘De getrooste dood’, VK 93, maart 2000;

‘Vestdijks vertaling van Dickinsons ‘If I shouldn't be alive’, VK 95, december 2000.

Artikelen van Hans Visser in nummers die nog verkrijgbaar zijn:

‘Anton Wachter en Amsterdam, een verkenning’, VK 7, maart 1975;

‘Vestdijk en de astrologie’, VK 76, september 1992;

‘Vestdijk en de mannen van FORUM, Hans Visser in gesprek met Max Nord’, VK 92, december 1999;

‘Over pornografie en Vestdijk’, VK 93, maart 2000;

‘In memoriam Nol Gregoor en “Tussen de confraters”, proefhoofdstuk Vestdijkbiografie van Hans Visser en Anne Wadman’, VK 94, september 2000; ‘Vestdijk en de Russische lezing van Slauerhoff, Arie Pos en Hans Visser’, VK 96, maart 2001.

Over religie is het themanummer helaas allang niet meer voorradig. Wel zijn er nog:

L.G. Abell-van Soest, ‘Vestdijks principe van het kwaad’, VK 11, maart 1976;

G.H. Wynia, ‘Een aanklacht tegen God’, VK 53, december 1986.

Over muziek behalve het boekje Vestdijk in de muziek en het themanummer van de Vestdijkkroniek ‘Vestdijk en de muziek’, VK 49, december 1985:

Maarten 't Hart, ‘Vestdijk en de muziek’, VK 26, december 1979;

Emanuel Overbeeke, ‘Vestdijk en de muziek l’ en Willem Bulder, ‘De muziek in De koperen tuin van Simon Vestdijk’, VK 35, juni 1982;

P.S.N. Oost, ‘Een musicologische climax in Het glinsterend pantser’, VK 36, september 1982;

P. Steyaert, ‘Symfonie van Victor Slingeland’, VK 39, juni 1983;

J. Pop, ‘Vestdijk als muziekessayist’, VK 59, juni 1988; W. Bronzwaer, ‘Vestdijk, Verwey, Mahler en de Idee’

Het themanummer ‘Drie vrienden’, VK 67, juni 1989, gaat over Vestdijk, Du Perron, Ter Braak en uiteraard over FORUM.

Veilingen en catalogi

Veilinghuis Postma veilde begin oktober onder meer: Gestalten tegenover mij, 1^e druk, (400-600) met opdracht: ‘Voor Nol en Frederick / Gestalten tegenover mij, / Alleen maar mannen, heel geen “zij”, / Toch niet uit flikkerzucht geschreven, / Daarbij een doorsnee door mijn leven, / In 't anecdotische wat vrij, -/ In vriendschap zij / Het u gegeven / Simon. Doorn 26-6-'61.’

Antiquariaat Frans Melk ([e-mail])

Zon- en Maanstraat 2A en 2B, 1211 HZ Hilversum, heeft meer dan 100 boeken van en over Vestdijk in zijn fonds. We lichten daar de aangeboden ‘kroonjuwelen’ uit:

Aktaion onder de sterren, 1^ste druk, f 40,00

Iersche nachten, 1^ste druk, f 40,00

Terug tot Ina Damman, 1^ste druk. Linnen (enigszins verkleurd), f 60,00

De ziener, 1^ste druk, f 30,00

Antiquariaat André Swertz bv ([e-mail])

Weg naar Rhijnauwen 25, 3584 AD Utrecht, vermeldt in zijn Catalogue 140: Nederlandse Literatuur, zeven nummers die betrekking hebben op Vestdijk. Onder de ‘kroonjuwelen’ vinden we:

De koperen tuin, 1^ste druk met (heel I. beschadigde) stofomslag, stukje van schutblad verwijderd, ex. met enige aantekeningen van Nol Gregoor f 42,50

Antiquariaat Fokas Holthuis ([e-mail])

Loostraat 8, Bemmel, vermeldt in catalogus 30 onder meer:

Else Böhler, Duitsch dienstmeisje, 1^e druk. Heel mooi exemplaar, bovendien met het originele omslag van cellofaan, f 450,00

Gestelsche liederen, 1^e druk. In nieuw staat, f 300,00

[p. 61]

Nieuwe publicaties

‘Ik houd er niet van, al te zeer begrepen te worden.’ De kunstenaar in het werk van Simon Vestdijk, A. Cuynen, ISBN 90-72474-40-6, 413 blz., € 30 (1.210 BEF) Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Koningstraat 18, 9000 Gent, België.

De handelseditie van het proefschrift van Annick Cuynen, waarmee zij in 2000 promoveerde. René Marres bespreekt het proefschrift in de volgende Vestdijkkroniek. Hieronder alvast een greep uit de foldertekst. ‘Een studie bestaande uit drie delen, die elk een periode uit Vestdijks veertigjarige carrière als romancier, dichter, essayist en criticus behandelen. Analyse van de teksten staat centraal, maar ook Vestdijks interesse in religie, filosofie, astrologie en natuurwetenschap, zijn verhouding tot het Forum-erfgoed en de impact van de Tweede Wereldoorlog op zijn mens- en wereldbeeld krijgen de nodige aandacht.

[...] Daarom schetst Ik houd er niet van, al te zeer begrepen te worden ook een portret van Vestdijk zelf. We zien de “duivelskunstenaar” aan het werk, die met ontstellend gemak boeken produceert, maar maken tevens kennis met zijn “menselijk” alter ego, die bewust is van zijn eenzaamheid en beseft dat het ultieme kunstwerk ongemaakt moet blijven. Simon Vestdijk heeft de reputatie een “moeilijk” schrijver te zijn. Ik houd er niet van, al te zeer begrepen te worden doorbreekt de schijn van ondoordringbaarheid die rond zijn werk hangt. Het boek is een warm pleidooi voor een auteur die ook in de 21^ste eeuw een centrale plaats in de literatuurstudie verdient.’

De grootheid van Vestdijk,

L.G. Abell-van Soest en L.F. Abell

ISBN 90-71702-04-9, gebonden ca. 150 blz., f 39,75 (€ 18,-)

Uitgeverij Hugin, Van Damhof 28, 3881 KH Putten. Tel. [phone]

Els Wiertz-Boudewijn geeft het volgende signalement.

Een inspirerende terugblik op Vestdijk

Bijna hun gehele leven zijn ze met Vestdijk bezig geweest: Leny Abell-van Soest en Loet Abell. Uren konden zij over zijn werk vertellen, altijd met grote bewondering. Zij schreven interessante artikelen en hielden zeer bijzondere lezingen. Leny wist zelfs leerlingen van de Middelbare School te boeien met haar voordrachten over Vestdijk en eindexamenkandidaten te inspireren tot het maken van scripties over Vestdijk. Nu - in 2001 - ligt hun laatste publicatie De grootheid van Vestdijk met de ondertitel Zijn ideeën over de religie en over de angst in de boekhandel.

Het echtpaar Abell-van Soest bespreekt hierin: De toekomst der religie (1947) en Het wezen van de angst (1968). In hun inleidend exposé gaan zij in op Vestdijk's ‘verstehende’ methode, die intuïtie en verbeeldingskracht centraal stelt en op de tegenstand die Vestdijk van christelijke zijde ondervond. Daarna laten zij zien hoe belangrijk De toekomst der religie en Het wezen van de angst zijn. Vestdijk toont daarin zijn diepgaande inzicht omtrent de religieuze behoeften en uitingsvormen van de mens in het algemeen en van zijn idealen in het bijzonder. Het begrip ‘religie’ zou volgens hem zo ruim geïnterpreteerd moeten worden opdat dit het streven naar duurzaam geluk en vooral het verlangen naar liefde zou inhouden. Daarom achten de Abell's De toekomst der religie en Het wezen van de angst van grote betekenis voor hen die behalve in Vestdijk's psychologische en historische romans, zijn gedichten, kritieken en essays geïnteresseerd zijn in de achtergronden van zijn literaire werk en zijn kennis en inzichten omtrent, religie, psychologie, filosofie etc. De Abell's hebben gelijk: Vestdijk was een groot schrijver en denker. Verrijkt door hun boek ga ik zijn werk opnieuw lezen.

Agenda

De jaarvergadering 2002 zal op zaterdag 23 maart ten 14:00 uur wederom plaatsvinden in de Openbare Bibliotheek te Amsterdam. Het programma na afloop van de vergadering is nog niet bekend, maar het zal zeker interessant zijn.

Vraag & aanbod

Gezocht

Ter completering van mijn verzameling Verzamelde Romans van S. Vestdijk zoek ik: De andere school, De verminkte Apollo en De leeuw en zijn huid. Verder zoek ik nog: Theun de Vries: S. Vestdijk: grootheidgrenzen van een fenomeen.

Hank Ort, 070 - 3865083, [e-mail]