Vestdijkkroniek. Jaargang 1999

[p. 52]

De schoolboeken van Anton Wachter
Mark Beverlo

Elke doordeweekse dag ga ik op de fiets naar school. Altijd ga ik dan langs het Harmenspark, het pad dat men ook wel het Simon Vestdijk-laantje noemt. Op een dag loopt daar een oude man - wat natuurlijk gewoon is - richting Mobil. Ik heb niet zo veel tijd meer om op school te komen en vraag beleefd of ik er langs mag. De man kijkt mij verbaasd aan en vraagt: ‘Ben jij een beetje bekend in Harlingen?’ Ja,’ zeg ik, ‘Ik woon in Harlingen. Waarom vraagt u dat?’ ‘Ik heb vroeger in Harlingen gewoond, maar ik ben naar Canada verhuisd toen de Tweede Wereldoorlog begon. Sinds kort woon ik weer hier, samen met mijn vrouw. Omdat ik nog maar een jaar of een was, toen ik met mijn ouders emigreerde naar Canada, weet ik eigenlijk niets van Harlingen af. Daarom vroeg ik dus aan jou of je een beetje bekend bent in Harlingen.’ ‘Dat begrijp ik,’ antwoordde ik, ‘Ik zou u best Harlingen willen laten zien, maar er is een probleem: ik heb vandaag school, maar omdat ik nu toch al veel te laat ben zal ik u de stad laten zien.’

‘Wist u dat in dit jaar de schrijver Simon Vestdijk honderd jaar geleden geboren is?’ ‘Nee, dat wist ik niet,’ antwoordde de man. ‘Maar noemde je zojuist niet de naam Simon Vestdijk?’ ‘Ja,’ zei ik. ‘Kenden uw ouders Simon Vestdijk?’ ‘Ja, inderdaad, mijn ouders hebben mij wel eens iets over Simon verteld. Ook vertelden ze dat er naast een park een pad was dat Simon altijd in zijn boeken beschreef, dat pad zoek ik ook eigenlijk.’

‘Dan hoeft u niet verder te zoeken,’ zei ik, ‘het pad dat u bedoelt, heeft u al gevonden.’ ‘Ja?’ vroeg de man, ‘Waar dan?’ ‘Het is dit pad,’ antwoordde ik. ‘Dat dacht ik eigenlijk al, want ik had het me precies zo voorgesteld toen mijn ouders het verhaal vertelden waarin dit laantje ook in voorkwam: aan de ene kant prachtige bomen en aan de andere kant het waterrijke singeltje.’

‘In de stad zelf staat ook een standbeeld van een figuur uit een boek dat Simon Vestdijk geschreven heeft, wilt u het zien?’ ‘Ja, dat zou ik erg fijn vinden,’ antwoordde de man. ‘Is het een mooi beeld?’ ‘Dat mag u zo meteen zelf wel beoordelen. Kom, laten we gaan. Mag ik ook vragen wie u bent?’ ‘Natuurlijk mag je dat vragen: ik heet Jan de Vries. Hoe heet jij eigenlijk?’ ‘Ik heet Mark Beverlo, mag ik u Jan noemen?’

‘Dat is goed. Op één voorwaarde, dat ik jou Mark mag noemen.’

‘Afgesproken, laten we naar de Voorstraat lopen, waar het beeld staat.’

‘Wat doet u voor werk, Jan?’ ‘In Canada was ik architect. Dat beroep wil ik hier ook graag weer uitoefenen.’ ‘Heeft u ook hobby's?’ ‘Jazeker, ik vind het erg leuk om in de historie dingen op te zoeken.’ ‘Dat lijkt mij ook erg leuk, om je te verdiepen in een historie, je komt veel te weten over bijvoorbeeld Harlingen.’ ‘Ja, leuk is het zeker, vooral als je alles over een onderwerp gaat opgraven in het verleden.’ ‘Kijk, daar is het,’ zei ik.

‘Daar is het beeld van Anton Wachter.’ ‘Anton Wachter?’ vroeg Jan verbaasd. ‘Jazeker, Anton Wachter is een bekend personage uit één van Vestdijks boeken.’ ‘Is daar iets mee dan?’ ‘Of er iets met het beeld is weet

[p. 53]

ik niet, maar er is een legende dat je het hart van Anton Wachter hoort kloppen.’ ‘Daar geloof ik niets van, Jan!’ riep ik uit. ‘Ik geloofde het eerst ook niet, maar nu krijgen we de kans om te kijken of het inderdaad waar is,’ zei Jan. ‘Laten we er maar naar toe gaan, ja, ik kan het nog steeds niet geloven.’

Jan legde zijn oor tegen de borst van Anton Wachter en luisterde aandachtig, met gefronste wenkbrauwen. ‘Hoort u al wat?’ vroeg ik ongeduldig. ‘Sssst,’ siste Jan, ‘Ik geloof dat ik heel erg zacht het hart hoor van Anton Wachter.’

‘Mag ik eens horen?’ vroeg ik. ‘Ja, kom maar even, leg je oor maar tegen zijn borst aan, nee niet daar, iets hoger. Zo is het goed. Je moet wel heel goed geconcentreerd luisteren, want het kloppen is heel erg zacht,’ zei hij er nog vlug achteraan. ‘Ik hoor het ook!’ riep ik enthousiast uit. Een paar ‘ouwe seunen’ keken verbaasd naar ons. Ze waren waarschijnlijk door mijn enthousiaste kreet uit hun dagelijkse gesprek op de ‘ouwe seunenbank’ gestoord. ‘U had gelijk, Jan, maar als hij een kloppend hart heeft, moet hij toch ook leven?’ vroeg ik. ‘Je hebt gelijk, Mark, daar had ik niet aan gedacht. Dat zou inderdaad heel erg goed kunnen,’ antwoordde Jan. ‘Mag ik me er even mee bemoeien?’ vroeg een oude man die op de ‘ouwe seunen-bank’ zat. ‘Ja, natuurlijk,’ antwoordde Jan, ‘zegt u het maar.’

‘Een aantal jaren geleden ging er een gerucht dat Anton Wachter leefde, of beter gezegd, dat hij geen rust kon vinden, omdat in één van de boeken waarin hij voorkwam zijn boeken werden afgepakt door een stel kwajongens. Anton probeerde de jongens te achtervolgen, maar het hielp niet, zij waren veel sneller.’ ‘Wat is er dan met de boeken gebeurd?’ vroeg ik. ‘Volgens het gerucht zijn de vier boeken die de jongens afgepakt hebben op vier verschillende plaatsen in Harlingen verstopt, niemand weet waar, dus als jullie die vier boeken willen gaan zoeken, is dat zoeken naar een speld in een hooiberg.’ ‘Ja, dat is zo,’ zei Jan mismoedig. ‘Wacht even, niet zo snel, het schijnt zo te wezen dat je via het kloppen van zijn hart kunt bepalen waar de boeken verstopt liggen.’

‘Hoe bedoelt u dat?’ vroeg ik. ‘Heel simpel,’ zei de oude man, ‘je hebt op school vast wel iets met morsecode te maken gehad.’ ‘Ja’, antwoordde ik, ‘niet op school, tenminste tot nu toe niet, maar ik zit op scouting en daar moesten we ook vaak met morsecodes werken.’ ‘Ik weet ook veel van morse af, ik had namelijk in Canada een zendbakkie waarmee ik altijd mijn naam in morse seinde.’

‘Mooi,’ zei de oude man, ‘dan zijn jullie in ieder geval een stuk dichterbij gekomen bij de vier boeken.’ ‘Hartelijk bedankt dat u zo vriendelijk was om ons te helpen bij het opsporen,’ zei Jan en hij gaf de man van stevige handdruk.

‘Kom,’ zei Jan, ‘laten we naar een winkel gaan om een notitieboekje en een pen te kopen kopen, dat zullen we wel nodig hebben.’ Ze gingen een boekhandel binnen, niet ver van Anton Wachter en het duurde niet lang of ze hadden een notitieblokje en de pen tot hun beschikking. Ze gingen weer naar Anton Wachter toe. Jan legde zijn oor tegen de borst van het beeld. ‘Mark, ik hoor zijn hart kloppen. Ik ontcijfer de code, jij schrijft de

[p. 54]

letter op die ik zeg. Goed?’ Ik knikte nadrukkelijk met mijn hoofd. ‘Daar komt-ie, opletten!’ zei Jan zenuwachtig. ‘H... o... n... d... e... n... s... t... r... a... a... t,’ heb je dat, Mark?’

‘Jazeker, Jan,’ antwoordde ik, ‘en ik weet ook waar we heen moeten,’ voegde ik er aan toe. ‘Waarheen dan?’ vroeg Jan. ‘We moeten naar de Hondenstraat toe, die ligt achter het postkantoor.’

‘Waar wachten we nog op!’ riep Jan uit en hij begon te lopen. Ik volgde hem met moeite, want hij liep een stuk sneller dan ik.

‘Ja... ha wa... hacht... ohop mij!’ riep ik buiten adem uit. Jan keek achterom en zei: ‘Sorry, Mark, maar ik ben zo opgewonden. Kom dan lopen we iets rustiger.’ ‘Kijk, daar is het postkantoor,’ zei Jan. ‘Hoe komen we achter het kantoor?’ ‘Nou,’ zei ik, ‘we gaan dit steegje in en daar is de Hondenstraat al.’ ‘Mooi,’ zei Jan, ‘nu moet je goed op de gevels en op de muren kijken.’ Maar hoe we ook zochten, we vonden niets. Zou de man toch ongelijk hebben over die morsecodes...?’ ‘Laten we maar teruggaan naar Anton,’ zei Jan mismoedig.

‘Wacht even,’ zei ik en rende naar een container toe die buiten stond. Ik duwde de container opzij en er kwam iets tevoorschijn... Het was een deksel van een put, alleen onder dat deksel zat geen put. Het was een half verweerde buis met een laagje water erin en in dat water lag, half verscholen in een inhammetje, een rechthoekig stuk steen.

‘Jan!, Jan!’ schreeuwde ik enthousiast. ‘Ik heb één van Simon's schoolboeken gevonden.’ ‘Wat? Laat eens zien,’ riep Jan. Ik liet hem het stuk steen zien waarop stond uitgehouwen: ‘Wiskunde. Statistieken en Berekeningen’. ‘Yes!’ riep Jan, ‘kom op, we gaan als de wiedeweerga weer terug naar Anton om het volgende boek te vinden.’

Bij Anton aangekomen legde Jan zijn oor weer op de borst van en luisterde aandachtig naar het ritme van de hartslag. ‘Mark, daar komtie,’ waarschuwde Jan. ‘K... e... r... k... s... t... r... a... a... t’.

‘We moeten naar de Kerkstraat toe,’ zei ik. Daar stond vroeger een school. Misschien moeten we als eerste in het portaaltje gaan zoeken.’

‘Goed idee,’ zei Jan. ‘Kom we gaan.’ Bij het huis aangekomen liepen Jan en ik naar binnen en we begonnen met zoeken. ‘Yahoo!’ schreeuwde Jan. ‘Ik heb het tweede boek gevonden!’ ‘Waar lag het’ vroeg ik.

‘Het lag onder deze versleten deurmat. Met geluk hoorde ik dat het hol was.’ ‘Ja,’ zei ik, ‘Geluk hebben we wel nodig.’ We liepen weer terug en bij het beeld aangekomen legde Jan zijn oor voor de derde keer, gadegeslagen door de ‘ouwe seunen’, op de borst van Anton Wachter.

‘Ja, ik hoor zijn hart weer,’ zei Jan. ‘L...a...n...e... n,’ zei Jan langzaam.

‘Nu moeten we weer naar de Lanen toe maar die straat is zo groot,’ zei ik.

‘Kom op, we vinden het heus wel,’ zei Jan bemoedigend.

‘Hier is de Lanen,’ zei Jan. ‘Laten we elk een kant nemen, dat gaat sneller.’ ‘Dat is goed. Zal ik de linkerkant nemen?’ ‘Ja, dat is goed, dan neem ik de rechterkant wel,’ zei Jan. Zo gezegd, zo gedaan. We liepen de hele Lanen af op zoek naar het derde boek. Aan mijn kant vond ik niets, maar aan de andere kant hoorde ik opeens iemand schreeuwen... ‘Ik heb het gevonden,’ riep Jan, ‘Ik heb het derde boek gevonden.’

[p. 55]

‘Waar ben je dan, ik zie je niet,’ riep ik in de richting vanwaar het geschreeuw vandaan kwam. ‘Ha, daar ben je,’ zei ik. Jan kwam breed glimlachend een trappetje op gelopen waar vroeger ‘Walle Geertsje’ woonde. ‘Mooi, tot nu toe verloopt alles voorspoedig. Laten we teruggaan en het vierde en laatste boek zoeken,’ zei Jan.

‘Wat is dit voor leerboek’, vroeg ik. ‘Er staat op “Biologie”, dus is het een biologieboek, nu luisteren waar het laatste boek ligt.’

‘Ben je klaar?’ vroeg Jan. ‘Yep, ik wel,’ antwoordde ik. Opeens betrok Jan's gezicht. ‘Wat is er?’ vroeg ik bezorgd. ‘Het hart klopt niet meer,’ zei Lan fluisterend, ‘en we weten niet waar het vierde boek ligt. Hoe moet het nu verder?’ ‘Daar weet ik antwoord op,’ zei dezelfde oude man weer. ‘Het boek ligt achter het beeld, als je daar je gevonden boeken op legt, gaat de boekentas open en kun je de boeken er in doen.’

Jan deed zoals de oude man zei en de boekentas ging open. We deden de boeken er in en op het gezicht van Anton ontstond een glimlach.

‘Zo,’ zei Jan. ‘onze taak zit er op. Ik zou het leuk vinden als we elkaar nog eens ontmoeten, dan kan ik nog wat over Canada vertellen en kan jij mij de mooiste plekjes van Harlingen laten zien. Hier is mijn adres. Beloof je dat je een keer langs zal komen?’ ‘Dat zal ik zeker doen. Wat dacht u van zaterdag?’ vroeg ik. ‘Dat is prachtig,’ zei Jan en hij gaf mij een hand. Ik pakte mijn fiets en ik fietste voldaan naar huis.

Morgen zal ik weer via dat ene weggetje naar school gaan. Misschien kom ik dan wel weer iemand tegen op dat pad. Zal ik dan weer zoiets meemaken of zal ik zonder dat er iets gebeurt op school verschijnen... De raadhuistoren leidde mijn gedachten af Hij sloeg zes uur...