Vestdijkkroniek. Jaargang 1999

[p. 47]

Simon Vestdijk
Sam van Tienhoven

‘SIMON VESTDIJK: een briljante schrijver die toch door niemand meer gelezen wordt. Maar... geen nood, als het publiek niet meer uit zichzelf naar Vestdijk grijpt, brengen we toch Vestdijk een beetje dichter bij het publiek?’ Zo ongeveer moeten de initiatiefnemers tot het project rond Vestdijks honderdste geboortejaar gedacht hebben. En hoe anders kun je Vestdijk het best onder de aandacht van jonge potentiële Vestdijklezers brengen dan via de tv? Er werden drie romans van zijn hand uitgezocht en verfilmd. Ik nam mij voor ze alledrie te lezen en vervolgens te bekijken.

Als eerste werd Het Glinsterend Pantser uitgezonden. De verfilming van Maarten Treurniet doet de roman van Vestdijk absoluut eer aan. De film is een mooi afgerond geheel en komt op belangrijke punten overeen met het boek.

De hoofdpersoon, de schrijver Sander Vastenhout, schrijft een roman over zijn jeugdvriend Victor Slingeland. De film laat de kijker soms flashbacks uit Sanders jeugd zien. We mogen over zijn schouder meekijken hoe hij zijn roman schrijft en ondertussen is hij op zoek naar de ontknoping van een raadsel. Want waarom pleegde tante Stan zelfmoord? Waarom heeft de mooie Victor zo'n moeite met vrouwen die hem het hof proberen te maken?

Met hooggespannen verwachtingen zat ik in de week erna klaar om de tweede film: De Ziener, geregisseerd door Gerrit van Elst, te bekijken. De film is opgebouwd uit wat rusteloos heen en weer gedobber tussen de hoofdfiguren: een zeventienjarige scholier, Dick Thieme Backer, zijn Franse lerares: juffrouw Rappange, en de zoon van de hospita van juffrouw Rappange, meneer Le Roi. Le Roi is een eenzame voyeur en hij probeert toenadering van Dick tot juffrouw Rappange te bevorderen. Met succes. Dick komt eerst voor bijlessen bij zijn lerares aan huis. Als er praatjes ontstaan over de bezoekjes, besluiten ze ermee door te gaan, juist om hun kleinburgerlijke, roddelzieke omgeving te laten zien dat er niets aan de hand is. Tot Dick bekent echt van haar te houden. De film eindigt met een onduidelijk vertrek van de juffrouw naar elders.

De Ziener heeft mij - Carine Crutzen ten spijt - niet echt kunnen boeien.

De laatste film: Ivoren Wachters is duidelijk geregisseerd met ontzettend goede bedoelingen. Het wemelt van de esthetisch verantwoorde wenteltrappen, symmetrische behangetjes, duistere roltrappen en pleinen met decoratieve boompjes. Ook wordt er vrolijk op los geëxperimenteerd met ongewone camerastandpunten. Hetgeen mij me op een gegeven moment deed afvragen of het de regisseuse wel te doen was om de dialoog en om het verhaal, of alleen maar om het zoveelste ‘mooie filmbeeld’.

En inderdaad lijkt mij aan de roman zelf minder aandacht besteed te zijn dan aan de vorm. De verhaallijn uit het boek is bepaald geweld aangedaan. Intriges zijn gemanipuleerd, karakters vervlakt en dode personen worden met hetzelfde

[p. 48]

gemak weer levend ten tonele gevoerd.

De jonge Philip Corvage, een begaafde jonge dichter die zijn vele monologen kruidt met Latijnse uitspraken, is in de film maar een slap aftreksel van de jongen in het boek. Hij heeft nauwelijks het natuurlijke overwicht dat hij in het boek bezit en in plaats van de theatrale redenaar die iedereen bij voortduring misleidt komt hij meer naar voren als een onzekere jongen die makkelijk van zijn stuk te brengen is. Misschien is de film op zich wel aardig, maar absoluut niet aan te raden voor iemand die Vestdijks Ivoren Wachters kent. Ik denk dat Dana Nechushtan het niet makkelijk heeft gehad uit een boek waarin talloze lijnen door elkaar lopen toch iets van een filmscript te abstraheren. En zij heeft ongetwijfeld haar best gedaan Ad pios usus, zoals Philip zou zeggen.

Deze drie films waren voor mij inderdaad de eerste kennismaking met Vestdijk. Op aanraden van mijn moeder ben ik ooit begonnen aan De dokter en het lichte meisje, dat ik vervolgens nooit uitgelezen heb. Ik wil de mening onderschrijven dat Vestdijk niet direct spannend geschreven heeft, ik vind hem echter geen ‘stoffige oude zeikerd’. Hij is de moeite van het lezen beslist waard, voor wie zich die moeite wil geven.

Wat de films betreft, mocht de Vara, de NPS of de VPRO ze nog een keer uitzenden, dan raad ik iedereen aan naar Het Glinsterend Pantser te kijken. Of voor wie veel van overgestileerde films houdt en niet al te veel hecht aan gelijkenis met het boek: Ivoren Wachters.