Vestdijkkroniek. Jaargang 1989

[p. 81]

Brieven, brieven, nog eens brieven

Brieven rond de Vestdijk-biografie. Samengesteld en ingeleid door Hans Visser. Uitg. Sijthoff, Amsterdam 1989, 275 pag.

‘Wat is de zin van zo'n publikatie?’, schreef Jean Brüll op 11 september 1984 aan Hans Visser naar aanleiding van een ‘Rondom Simon Vestdijk’-deeltje over de biografie-affaire. Dezelfde vraag dringt zich op bij lezing van dit brievenboek. In zijn Inleiding geeft Visser twee motieven: door de persoonlijke betrokkenheid van de briefschrijvers wordt de werkelijkheid dichter benaderd dan in de biografie mogelijk was en door de ‘beperkte’ omvang van de biografie kon niet alle informatie worden verwerkt. Het eerste lijkt me maar ten dele op te gaan; persoonlijke betrokkenheid kan de waarheid ook versluieren. De tweede opmerking richt zich tegen de biograaf zelf: alle relevante opmerkingen had hij moeten verwerken; als in dit brievenboek achtergebleven feiten staan, doen ze òf weinig ter zake, òf ze komen te laat. Dat geldt alleen niet voor wat echt nieuw is, zoals de twee interviews die Gregoor met Vestdijk had en die hij voor dit boek heeft afgestaan. (De datering daarvan is enigszins verwarrend: in zijn begeleidende brief spreekt Gregoor over ‘twee interviews’ (...) die ik in 1951 ten huize van Simon (...) heb gemaakt’, maar de datering boven de stukken luidt: 22 december 1955 en 12 augustus 1951).

Dat de lezer zich steeds afvraagt: waartoe dient dit alles?, ligt voor een deel aan de aard van de opgenomen brieven. Het is een keuze van tachtig uit meer dan duizend. De selectie berust, volgens de Inleiding, op literair gehalte en op informatieve waarde. Ik ken de andere brieven niet, en kan daarom niet beoordelen of de afweging altijd even precies is geweest. Maar nogal wat bladzijden zijn, voor wie in de eerste plaats in Vestdijk geïnteresseerd is, zonder enige waarde. J.H.W. Veenstra heeft indertijd in de Vestdijkkroniek een goed en helder stuk geschreven over Vestdijks werkzaamheid bij de NRC en later in Maatstaf over diens vriendschap met Du Perron. De aanleiding tot die stukken was Vissers verzoek om informatie en de correspondentie die daaruit volgde. In Brieven rond de Vestdijkbiografie is de eerste brief van Veenstra afgedrukt: enige informatie over Simone Séchez, die inmiddels al ruim is ingehaald door publikaties van

[p. 82]

Veenstra zelf en van Abell, en een pagina uitweidingen over hoe Veenstra aan geld kwam voor zijn Du Perron-biografie. Zo is er meer. Een briefje van Ab Visser, dat hij niets heeft mee te delen, het onstuitbare gebabbel van mevrouw F.M.E. te Laak-Wiersma, wier moeder een vriendin en buurvrouw was van Ans Koster-Zijp, een epistel van W.H. Thysse, dat hij zich niets herinnert, enzovoort.

Het zou echter unfair zijn de samensteller alleen deze missers voor te houden. Er staan veel aardige stukken tegenover. Zo toont dit boek ons hoeveel interpretatie er noodgedwongen in een zogenaamde ‘feiten-biografie’ zit. Waarop zou een ‘objectieve’ beschrijving van Ans Koster-Zijp anders moeten berusten, dan op een afweging en taxatie van zulke min of meer tegenstrijdige berichten als het epistel van Willy Corsari en dat van mevrouw Te Laak-Wiersma? Er zijn naast deze ‘leerzame’ ook gewoon heel leuke en lezenswaardige brieven. Die van Antonia Grazl is bijzonder innemend, die van Tiny Schouten-Iddink, ouderwets nuffig (‘Misschien dat hij daarom ook nooit heeft geprobeerd mij te zoenen, (...). Ik geloof dat hij goed aanvoelde dat ik daar niet van gediend was’), die van Cola Debrot sympathiek en die van W.F. Hermans lachwekkend.

Het brievenboek maakt nog iets duidelijk. Wie in Vestdijk geïnteresseerd is, moge dan weinig nieuws vinden, wie de geschiedenis achter de biografie wil kennen, kan al lezend in dit boek ervaren wat een werk en wilskracht en doorzettingsvermogen achter de documentatie ervan stak. Er is veel boven tafel gekomen, dat, als Hans Visser niet al zíjn brieven geschreven had, voorgoed verdwenen zou zijn. Het is jammer dat de biografie-zaken gelopen zijn zoals ze gelopen zijn, en dat er nu twee aparte belangrijke documentatiecentra bestaan: die in het Letterkundig Museum en die ten huize van Hans Visser. Hopelijk worden ze ooit samengevoegd.

In Simon Vestdijk en Lahringen publiceerde Nol Gregoor een aantal brieffragmenten. Met zijn stukken van Lies Koning heeft hij toen eens en voor al de show gestolen; dat er bij Visser brieven van die aard ontbreken, kunnen we de samensteller moeilijk verwijten. Wel vermoed ik, dat als hij zich beperkt had tot relevante fragmenten, zoals indertijd ook Gregoor heeft gedaan, zijn boek aan kwaliteit gewonnen zou hebben.

P. Kralt