Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1941

[p. 783]

Tijdelijke commissie voor den aankoop van boeken
Verslag over de Zitting van 14 Mei 1941.

De Commissie vergaderde op 14 Mei 1941 om 14 uur in de Universitaire Stichting te Brussel.

Waren aanwezig: de HHn. Verdeyen, voorzitter, De Bom, Goemans, Muls, leden. De HHn. leden Baekelmans, Eeckhout en Toussaint van Boelaere waren verhinderd de zitting bij te wonen.

De Voorzitter opent de zitting en verleent onmiddellijk het woord aan den Hr. Goemans, die spreekt als volgt:

‘Ik vervang in deze zitting van onze Commissie, én als secretaris én als verslaggever, ons medelid, den Eerw. Heer J. Eeckhout, die zich laat verontschuldigen verhinderd te zijn onze vergadering bij te wonen.

Het was eigenlijk op mijn verzoek, dat de Heer Eeckhout er in toestemde als secretaris in de Commissie te zetelen en gedeeltelijk de keus en den aankoop der boeken op zich te nemen. Ik maak van deze gelegenheid gebruik om hem daarvoor hartelijk mijn dank te betuigen.

Alvorens tot het eigenlijk verslag over te gaan, zij het mij veroorloofd, in het belang van een klaarder begrip der toestanden, op eenige feiten te wijzen.

Sedert 1923, jaar van mijn intrede in mijn ambt, werd volgende methode toegepast in zake keus en aankoop der boeken. Telkens als een lid om een nuttig boek vroeg dat in onze bibliotheek niet aanwezig was, werd het aangekocht. Zoo vreemdtalige als Nederlandsche groote encyclopedieën en woordenboeken, taalkundige omvangrijke werken hoefden op geen wenk van buiten te wachten om door den secretaris te worden aangeschaft. Op de begrooting Materieel werd zooveel mogelijk uitgespaard ten einde de Academie toe te laten haar boekerij van jaar tot jaar te verrijken.

[p. 784]

Tijdens de eerste jaren ging dit niet zoo gemakkelijk van de hand. Er moest in andere behoeften worden voorzien. De academische lokalen, op de eerste en tweede verdieping van ons Gentsch gebouw lieten veel te wenschen over. De bibliotheken waren in het midden van onooglijke kamers, die er als zolders uitzagen, in rijen naast elkaar opgesteld, zoodat de plafonds van de benedenzalen met hun luchters onder het gewicht dreigden in te storten. Weinigen onder ons hebben dezen staat van zaken gekend. De Commissies vergaderden in de secretarie en in de benedenzalen, en niemand voelde eenigen lust om kennis te maken met de boekenkamers zelf.

Men moest beginnen met de bibliotheken tegen de muren op te stellen en de bibliotheekkamers derwijze in te richten, dat ze tevens als vaste lokalen voor de Commissies konden dienst doen. Zoo ontstonden de Gezelle-, De Bo- en Willems-zalen, alsook de bibliotheekkamer op de tweede verdieping. Na het schikken en meubelen van deze lokalen kwam het leessalon aan de beurt (vroeger diende het bureau van den beambte tevens tot leeskabinet), en eischte mede zijn aandeel in de onkosten aan meubelen en tijdschriften.

Inmiddels moest aan andere zorgen voldaan worden. De Academie bezat een gedrukten kataloog van haar bibliotheek, in 1898 door den ijverigen Frans De Potter uitgegeven, en sedert jaren uitverkocht. Dergelijk werk bewijst trouwens alleen duurzame diensten voor zooverre het in boekvorm bijgehouden wordt, wat voor een sedert jaren met onvoldoende kredieten bedeelde instelling veel te prijzig kwam te staan. De toen 25 jaren-oude kataloog had uitgediend.

Op mijn voorstel werd er tot een alphabetischen kataloog op fiches besloten die de Leden en de secretarie ter beschikking zou staan.

Onze boekenverzameling is geen openbare bibliotheek. Onze Academie - trouwens geen enkele der Belgische Academies - bezit noch diensten noch lokalen om als openbare bibliotheek te fungeeren. Onze boekerij is principieel alleen voor de Leden bestemd, al kan ze dan ook in buitengewone omstandigheden niet-academieleden ten nutte gemaakt worden; ze is eerst en vooral ten dienste van de Leden ingericht en, bij het samenstellen er van, behoeven alleen de belangen der Leden in acht genomen te worden.

[p. 785]

Een kataloog op fiches was dus in ieder geval voldoende om den gedrukten kataloog te vervangen. De gedrukte kataloog werd op fiches gebracht en aangevuld. Daarbij werd later, op voorstel van wijlen Maurits Sabbe, een ideologische kataloog opgesteld waarvan de indeeling aan de vroegere Commissie van Geschiedenis, Bio- en Bibliographie werd onderworpen en waaraan steeds gewerkt wordt om hem zoo practisch mogelijk te maken.

Beide katalogen zijn ondergebracht in het bureau van den beambte, die met den dienst der bibliotheek belast is.

Al deze schikkingen eischten tijd en geld. Tijd: men bedenke dat de Academie slechts over een enkel beambte beschikt; geld: onnoodig te zeggen, dat, na den oorlog '14-'18, er niets meer op de begrooting onzer instelling overbleef dat aan de weelde van vroeger herinneren kon.

Nochtans bleef de academische bibliotheek niet zonder een reeks aanwinsten, waarvan de lijsten steeds in de Verslagen verschenen. Men kan ze daar bijna van maand tot maand nagaan en er zich van vergewissen, dat, niettegenstaande onze zeer beperkte middelen, in deze periode heel wat tot stand kwam.

In 1935 werd op de geblokkeerde marken met den aankoop begonnen van Duitsche werken. De Regeering stond alzoo aan de Academie toe een aantal zeer belangrijke boekenreeksen aan te werven, waarvan de levering eenige jaren duurde en de kosten bij de 175.000 fr. beliepen.

Er bleven echter in onze boekerij, wat de nieuwe Nederlandsche literatuur betreft, groote leemten over. De gelegenheid werd mij verleend dezen toestand in 1936 in een tijdschrift aan te klagen, waarbij ik een beroep deed op den steun van ‘Vlaamsche vrienden’ der Academie ‘om hare reeks moderne Nederlandsche letterkundige werken tot een behoorlijk geheel aan te vullen...’

De eerste, en tot nu toe de eenige ‘Vlaamsche vrienden’ die den oproep hebben beantwoord, maar dan op een wijze de begiftigers en de begiftigde waardig, zijn de Provinciale Raden van Antwerpen, Brabant, Limburg, Oost- en West-Vlaanderen.

De Academie ontving inderdaad, in het jaar van haar 50^ste Jubileum, een schenking van 125.000 fr., in de eerste plaats bestemd om haar bibliotheek aan te vullen. Niets kon dezer belangen doelmatiger ten goede komen.

[p. 786]

Op voorstel van het Bestuur werd door de Academie op 21 April 1937 een Commissie ingericht die jaarlijks een lijst van aan te koopen werken zou opmaken. Zij benoemde tot leden der Commissie de HHn. Baekelmans, De Bom, Eeckhout, Goemans, Muls, Toussaint van Boelaere en Verdeyen. Deze laatste, toen Bestuurder van de Academie, werd tot Voorzitter, en de Eerw. Hr. Eeckhout tot secretaris van de Commissie aangesteld.

De Commissie vergaderde voor de eerste maal op 16 Juli 1937. Er werd op deze zitting door den Bestendigen Secretaris verklaard dat, volgens een beslissing van de Bestuurscommissie, het nieuwe Fonds der Provincieraden voor de 4/5 zou gecapitaliseerd worden. Het overige zou dienen ten deele om het Gedenkboek der 50^ste verjaring te bekostigen, ten deele om aan den wensch van de schenkers ten bate der bibliotheek een onmiddellijk begin van uitvoering te verleenen.

Met de intresten van het kapitaal en de besparingen op het art. Materieel der Begrooting zou men de bibliotheek der Academie op een degelijk peil trachten te houden.

Om den aankoop niet aan het toeval over te laten, zou men beginnen met het ontbrekende werk van de Leden der Academie aan te koopen, dat van de generatie van 1880 tot 1900 of later, volgens de financieele mogelijkheden of op aanvraag van de Leden. De HHn. Collega's Baekelmans en Eeckhout zouden lijsten opmaken en deze laatste zou zorgen voor de contrôle en den aankoop.

Er werd van Augustus 1937 af zooveel mogelijk volgens de aangeduide principes gehandeld.

Om het bewijs daarvan te leveren volgt hier de alphabetische lijst van de door de Academie aangekochte boeken van Augustus 1937 tot eind 1940. DEZE LIJST IS GEEN KATALOOG. Zij dient uitsluitend om een denkbeeld te geven van het geleidelijk werk vooral door den Eerw. Hr. Eeckhout ter uitvoering van een lang nog niet voltrokken programma ondernomen. De meeste letterkundige werken van deze lijst werden op kosten van het Fonds der Provinciale Raden aangekocht.

Heer Voorzitter, zoo besluit de Bestendige Secretaris, mijn eigenlijk verslag loopt hier ten einde. Ik heb het zoo volledig mogelijk gewenscht om alle misverstand te keer te gaan, en ik

[p. 787]

excuseer me misbruik te hebben gemaakt van het geduld der Commissie.’

De Voorzitter dankt den Bestendigen Secretaris voor zijn omstandig verslag, dat het verloop der feiten trouw weergeeft. ‘Zij die na ons komen, zegt hij, zullen er het ontstaan en de geschiedenis van onze Commissie, ook gedeeltelijk de geschiedenis van onze lokalen en van onze boekerij kunnen in nagaan. Wie nu de lijst van de aangekochte boeken even wil doorbladeren zooals ze in de Verslagen en Mededeelingen zal verschijnen, zal kunnen constateeren, dat het niet bij voornemens is gebleven en dat onze bibliotheek heel wat rijker is geworden.’

Wat den wenk betreft aangaande een samenwerking tusschen de Universiteitsbibliotheek te Gent en de bibliotheek der Academie, ziet de Voorzitter, althans voorloopig, voor de Commissie geen kans om de aankoopen te regelen in overleg met de Gentsche bibliotheek of met andere universiteitsbibliotheken die daartoe dezelfde rechten zouden hebben. Hij stelt evenwel voor beroep te doen op de Gentsche leden van de Academie, opdat zij de Commissie attent zouden willen maken op de leemten die zij in den kataloog van onze Instelling mochten constateeren. De Commissie zal er dan voor zorgen, dat aan hun wenschen wordt tegemoet gekomen. Ondertusschen kan zij voortgaan met haar aanvullingen volgens literaire perioden, om aldus binnen afzienbaren tijd haar taak tot een goed einde te brengen en aan onze bibliotheek een uitgebreid materiaal te bezorgen op het gebied waarop de werkzaamheden van de Academie in 't bijzonder zijn aangewezen.

_* * _*

De Bestendige Secretaris vraagt nogmaals het woord om de Commissie, wat betreft inrichting en dienst der academische boekerij, een en andere bijzonderheid ter kennis te brengen.

Hij wijst tevens op de noodzakelijkheid den eenigen beambte der Academie een, al ware 't slechts tijdelijken, beambte toe te voegen om het werk uit te voeren dat zich sedert jaren in de Academie en vooral in de boekerij opdringt, o.a. het herzien van beide katalogen en het afzonderlijk recolement van elk der bibliotheken.

[p. 788]

Hij stelt voor aan de Leden der Academie een brief te sturen om de uitgeleende boeken zooveel mogelijk hun plaats n de bibliotheek te doen innemen.

Onze Academie, zegt hij, bezit, buiten een leessalon voor de tijdschriften (een 60-tal), hoofdzakelijk 5 bibliotheekzalen, waarvan er twee tevens als commissie-zalen dienst doen, nl. de Gezellezaal en de Willems-zaal.

Van 1939 af trachtte hij tot een recolement van de academische bibliotheken te doen overgaan, en deed fiches alsook kistjes voor elk der bibliotheekkamers aankoopen. Het werk zelf moest in de vacantiemaanden Juli-Augustus 1940 aanvangen.

De Academie beschikt over geen centrale verwarming, en de kamers worden buiten de zitdagen niet verwarmd, zoodat 's winters in de bibliotheken eenig werk verrichten thans vooral veel bezwaren oplevert.

Ziehier de methode die zou toegepast worden:

Het recolement zou per bibliotheekzaal uitgevoerd worden, te beginnen met de Gezelle-zaal. Men zou de fiches van de boeken in de Gezelle-zaal, in het kistje voor deze zaal bestemd naar bibliotheekvak, rek en nr rangschikken. Daarna zouden het Bureelhoofd en zijn helper, de eene de namen en titels der werken aanduiden naar de volgorde der bibliotheek, de andere de inschrijving op de fiches nagaan.

1^o Is een boek afwezig volgens de gegevens der fiches, zou een blinde fiche voorloopig de plaats innemen van het boek.

2^o Is, in de volgorde der bibliotheek, een boek aanwezig dat in de volgorde der fiches niet voorkomt, dan zou het boek voorloopig apart gezet en een fiche opgemaakt worden.

3^o Dit eerste werk zou worden gevolgd door het opmaken van een lijst van de afwezige boeken, en een tweede lijst van de niet gecatalogiseerde,

De Commissie verklaart zich akkoord om de aanvraag tot het bekomen van een hulp-beambte in de Academie te steunen, en sluit zich bij de overige voorstellen van den wn. verslaggever en den Voorzitter aan.

De voorzitter sluit de vergadering te 16 uur.

De wn. Secretaris-Verslaggever,
(get.) L. Goemans

De Voorzitter,
(get.) R. Verdeyen