Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1941

(1941)– [tijdschrift] Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuurlijke en Geneeskundige Wetenschappen tot 1800
12^e en laatste Bijdrage (U tot Z) met Addenda et Corrigenda
Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde
Binnenlandsch Eerelid van de Kon. Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde van België.
Werkend Lid van de Kon. Vlaamsche Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten van België.

De eerste bijdrage verscheen in April 1937; deze 12^e en laatste bijdrage met zijn 319 aanteekeningen brengt het getal onderzochte boeken en verhandelingen op 2800 + 319 = 3119. Dit overtreft op verbazende wijze wat ik eerst had gemeend, toen ik den wensch aanvaardde van het 4^e Congres van Bibliotheekwezen te Gent in April 1936 te verwezenlijken, nl. de bibliographie te verzamelen van de Zuid- en Noord-Nederlandsche werken op het gebied der natuur- en geneeskundige wetenschappen tot het jaar 1800.

In 1908 hadden Dr. F. Sano en Dr. G. Schamelhout ongeveer 200 titels over geneeskunde verzameld; met de natuurwetenschappen bracht ik in 1937, dat getal op ongeveer 2000; thans bevat mijn bibliographie 3119 titels.

Dank zij vriendelijke inlichtingen, als gevolg van mijn verzoek om aanvullingen en verbeteringen, kan ik op het einde van deze bijdrage een lijst Addenda en Corrigenda bijvoegen, met de namen van de bibliographen en boekenvrienden die mij wel wilden helpen.

Ik vervul een aangenamen plicht met mijn welgemeenden dank te betuigen aan collega Prof. Dr. Apers, en aan het personeel van bibliothecarissen en bedienden van de Bibliotheek der Rijksuniversiteit te Gent, die met de meeste bereidwilligheid honderden

kilogr. boeken uit hunne en uit andere Bibliotheken te mijner beschikking hebben gesteld. Ik bedank ook de medeleden van de Kon. Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde en haar Bestendigen Secretaris, Collega Dr. L. Goemans, voor de onbeperkte gastvrijheid die het publiceeren van deze Bibliographie heeft mogelijk gemaakt.

Aldus ontving ik de beste aanmoediging om mijn werk tot het einde te brengen; ik hoop dat mijn Bibliographie, die stellig onvolledig is, toch een voldoende overzicht zal geven van de merkwaardige intellectueele werkzaamheid van de vroegere Vlaamsche en Nederlandsche geslachten op 't behandelde gebied.

U

Geslachtsziekten [1700 Ucay] Nieuwe Verhandeling van de Venusziekten. In welke, na dat men getoont heeft, dat de gewoone wyze van genesen, zeer gevaarlyk, twyffelagtig en swaar is; een andere veel gemakkelyker en veel zekerder wert voorgestelt. Nevens eenige naau-keurige Geschillen. Door den Heer Gervais Ucay, M.D. En met verscheyde noodige Aanmerkingen door Steph. Blankaart, M.D. verciert. t'Amsterdam. By Nicolaus ten Hoorn, Boekverkoper over het Oude Heeren Logement. 1700 (15 × 9.5 cm, (16) + 166 pp, Bi Un Amst., Bi Un Gent me 2099).

Na een voorbericht, 12 hoofdstukken en 17 geschillen.

Chemie. 1791 Uilkens. F. Eenige aanmerkingen nopens het sal Seignetti en het acidum essentiale tartari. Alg. Vaderl. Letteroef. 1791 I 2 p 183.

Chemie. 1798 Uilkens Theod. Eenige nadere aanmerkingen nopens het wezenlijk gekrystalliseerd wijnsteenzuur. In Nieuwe Chem. en Phys. Oefeningen II p 93.

Chemie. 1799 Uilkens J.A. Verdediging van het anti-phlogistisch scheikundig systeem, inzonderheid van de samenstelling van het water. Alg. Vaderl. Letteroefen. 1799 IX 2 p 473, 524.

Physica. 1800 Uilkens J.A. Eenige proeven over de bevriezing en den oorsprong der luchtbelletjes in het ijs. Alg. Vaderl. Letteroef. 1800 X p 2, 228.

Heelkunde. [1732 Ulhoorn] Noodig Denkbeeld Van het tot nogh toe niet beschreven ongemak, bekend onder den naam van Spina bifida, Briefs-

gewyze geschreven en meedegedeeld aan den ervaren en kundigen Heere Abram Titsingh, Heelmeester in dienst van de Diakony en 't Burger-Weeshuys te Amsterdam, door Hendrik Ulhoorn, Voorlezend Heelmeester & binnen de zelve Stadt. t'Amsterdam, By Salomon Schouten. Boekverkooper in de St Luciesteeg. 1732 (18 × 11.1 cm, 32 pp, Bi Un Gent me 1130).

De brief is door H. Ulhoorn uit zijn studeerkamer 10 Januari 1732. Een plaat met 5 figuren.

Heelkunde [1733 Ulhoorn] Tweede Vertoog van Hendrik Ulhoorn Over het Ongemak van de Spina bifida; Nevens eene Verhandeling aangaande de Grootheyt, Nuttelykheyt en Leerwyze Der Heelkonst. Tot Weder-Antwoord Aan Abram Titsingh, Op zyn onbedagt en ondankbaar geschrift over de Tegen-natuurlyke splytinge der Ruggegraat. t'Amsterdam, By Salomon Schouten. Boekverkooper in de Kalverstraat, tusschen de Gaper- en Duifjessteeg 1733. (19.7 × 11.6 cm, 487 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2449).

Werktuigkunde. 1741 Ulhoorn Hendr. Korte voorstelling, wegens eene pomp-spuit. Amsterdam 1741 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie. sd Ulhoorn Hendr. 's Osteologia, dat is: beschryving der beenderen van 's menschen lighaam. Amsterdam J. Morterre sd in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1765-1771 Unzer J.A. De artz, of geneesheer in spectatoriaale vertoogen. Met nalezing. Amsterdam 1765-1771, 6 deelen 12 vol; 1773-1775, 4 vol.

Natuurwetenschap [1767 Unzer] Verzameling van Mengelschriften, door den Heere J.A. Unzer, M.D. schryver van den Artz of Geneesheer; Behelzende, in aangenaame Vertoogen, Redenvoeringen en Brieven, veele Byzonderheden uit het Ryk der Planten en Dieren; Verhandeling eeniger Luchtverschynselen; zonderlinge Waarneemingen; Philosophische Bespiegelingen, en eindigende met den Lof des Winters. Uit het Hoogduitsch Vertaald en met eenige Aanmerkingen Vermeerderd. Te Amsterdam, By Petrus Conradi, Boekverkooper in de Molsteeg, 't tweede Huis van de Agterburgwal. 1767 (20 × 12 cm, (8) + 309 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 513).

Voorrede van den vertaler. 21 verhandelingen.

[1787 Unzer]. Verzameling...... Brieven, veele Byzonderheden der Americaanen, Malabaaren, Kalmukken en Laplanders; over de Onsterflijkheid en Zitplaats der Ziele; van de Voorzeggingen, Droomen en Verschyn-

selen; Prullen uit de Weetenschappen; van de Zuure Gezigten, enz........ Tweede Deel... 1767. ((4) + 316 pp).

19 verhandelingen.

[1768 Unzer] Verzameling... Brieven, veele Byzonderheeden over de Oogmerken der Scheppinge; over de Waereld; Aanmerkingen over de slegte Gevolgen der Dartelheid en Wellust; van den Toestand onzer Ziele vóór dit Leven; over de Zielsverhuizing; Berigten van een tot nog toe weinig bekend Zee-Monster, enz....... Derde Deel.... 1768 ((4) + 312 pp).

20 verhandelingen.

[1768 Unzer] Verzameling ...... Brieven, Veele Natuurkundige Onderzoekingen, en Bespiegelingen over de inwendige Gesteldheid der Aarde, en wel voornamelyk over de Oorzaaken der Aardbevingen ...... Vierde deel... 1768 ((6) + 314 pp).

14 verhandelingen.

[1769 Unzer] Verzameling... Brieven, het Vervolg en einde der Natuurkundige Onderzoekingen van de Oorzaaken der Aardbevingen; Gedagten over de werkingen der Comeeten op de Aarde; Brief over de Paarl-Vissery; Hulpmiddelen tegen verscheiden Insecten; Merkwaardigheden wegens het Koper; enz..... Vyfde en laatste deel.... MDCCLXIX ((4) + 303 + (45) pp).

14 verhandelingen; alphabetisch register voor de 5 deelen.

Geneeskunde [1773 Unzer] Geneeskundig Handboek, door den Heere J.A. Unzer, M.D. waar in de middelen voor de ziekten en ongemakken, die ene spoedige hulp nodig hebben, klaar en duidelyk worden voorgedragen. Uit het Hoogduitsch vertaald, en met Aanmerkingen uitgegeven, door Bartholomeus Tersier, Medicinae Doctor. Te Amsterdam, By Petrus Conradi, in de Kalverstraat, tegen over de jonge Graaf van Holland. MD CCLXXIII (19.5 × 10.8 cm, XX + 315 pp, Bi Un Gent me 1578, Bi Un Amsterdam).

Studie van eenige bijzondere gevallen, zooals vergiftiging, overlading en gebrek aan voedsel, vermoeienis, bloedstorting, enz. Daarna een alphabetische verhandeling van schielijke ziekten.

Een verdere uitgave in 1792 Amsterdam in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1775 Unzer J.C. Geneeskundige proefneeming met den door konst gemaakten magneet. Uit het hoogduitsch vertaald en met

voorreden vermeerderd door J.R. Deiman, med. dr. te Amsterdam. Amsterdam 1775 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Joh. Aug. Unzer, arts, geboren te Halle in 1727 en † te Altona in 1799, doctor in de geneeskunde te Halle in 1748. Zijn Sammlung kleiner Schriften verscheen te Leipzig in 1766 en 1767, 3 vol in 8; zijn Medicinisches Handbuch te Hamburg in 1770, 2 vol in 8, in 4^e uitgave te Leipzig in 1794.

V

Biologie. 1754 Valentijn F. Zee-horenkens en zeegewassen in en omtrent Amboina. Amsterdam 1754 in f^o.

Chemie. 1632 Valentinus Basilius. Openbaringhe der verborgener handtgreepen. Daer by gevoecht is een Tractaet van de naturen der vier elementen, door Corn. Drebbel. Rotterdam 1632 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1745 Valk Ev. Geneeskundig verhaal van de algemeene in zwang gegaan hebbende Loop-ziekte, die te Kampen en in de omgeleegene streeken heeft gewoed, in 't jaar 1736. Haarlem 1745 in 8 (Bi Un Amsterdam).

de Vallemont N. Zie Anonymus 1719, 1728.

Tuinbouw [1719 de Vallemont] Naauw-Keurige waarneemingen ontrent de seldsaamheeden en uitwerkselen der Natuur, Bestaande in de konst over de Groeying der Bloemen, Planten &. of den Landbouw en het Tuynwerk in haare Volmaaktheid aangetoond: Waar in men ziet het Geheym der vermeerdering van het Gewas van 't Koorn, en de Middelen om de Inkomsten desselfs jaarlyks overvloedig meer te doen vermeenigvuldigen, als tot nu toe de Inkomsten desselfs van tyd tot tyd zyn geweest. Mitsgaders Nieuwe Ontdekkingen om de Bloemen en de Vrugten grooter te doen werden, te vermeerderen, veel Schoonder te maaken, als die tot nu toe zyn geweest. Uitgegeven voor een Toegift of Aanhangsel van de Naauwkeurige Neerderlandse Hovenier. Vercierd met noodige Figuren. Tot Leyden, By Joh: du Vivie, Boekverkooper, 1719 (20.4 × 14.9 cm, (24) + 375 + (8) pp, Kon Bi Brussel VH 6430).

Voorrede van den schrijver, geteekend N. de Vallemont. Voorrede aan den lezer geteekend J. du Vivie. Het werk is in twee verdeeld, 1^e pp 1-247, 2^e pp 249-375. Register van zaken in alphabetische orde.

Anatomie. 1568 de Valverde Joh. Anatomie oft levende beelden van de deelen des menschelicken lichaems. Antwerpen Christ. Plantijn 1568 in f^o. (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde [1799 Van Aenvanck] Geneeskundig geval Over eene Buiks-waterzugt (Ascitis) welke in den beginne zig even als een versterving der Darmen of derzelver nabuurige deelen vertoonde. Door J.F. Van Aen vanck Med. Lic. et Chemiae Professor Oud Correspondérend en thans Residérend Lid dezes Genootschaps. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1799 II pp 135-144, Bi Un Gent me 556).

Chemie [1799 Van Aenvanck] Schei-kundige Verhandeling over de verschillende Werk-gestellen Dienstig tot het overhaalen van zommige logtstoffen, welke zig in het water ontbinden (als een Gedenk-schrift voorgesteld) door J.F. Van Aenvanck Med. Lic. et Chemiae Professor Oud Correspondérend en thans Residérend Lid dezes Genootschaps. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1799 II pp 226-242, Bi Un Gent me 556).

Toestellen tot het overhalen van stoffen, die volgens Schr. zich in het water ontbinden, zooals ammoniak en salpeterzuur. Bespreking van retorten, kolven van Woulf, gaskuipen.

Geneeskunde [1800 Van Aenvanck] Genees- en natuurkundige verhandeling Over den invloed van de beäkkerde aarde (humus) op den logtkring, als een byzondere oorzaak van de afgaande koortzen voorgesteld. (Als een Gedenk-schrift voorgedragen) door J.F. Van Aenvanck Med. Lic. en Chem. Professor. Residérend Lid en President van het Genootschap. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1800 III pp 44-64, Bi Un Gent me 556).

Invloed van het koolzuur.

Diergeneeskunde [1722 van Cour] Toevlucht ofte heylsame Remedien Voor alderhande Siecktens en Accidenten. Die de Peerden, soude konnen over-kommen. By een vergadert in de tijdt van 40 jaren, door Pieter Almanus van Cour. In sijn leven Mr. Hoef-smit in 's Gravenhage. Mitsgaders een kleyn Tractaetje van Medecijne voor de Koe-Beesten. Te Brugge, gedruckt by Andreas Wydts, Stats-drucker in de Breyël-straete, in den H. Geest. M.D.C.C.XXII. (16 × 9.2 cm, (16) + 173 + (3) + (5) + 28 + (1) pp, Stadsbi Antwerpen n^r 11077).

Een titelprent bemerkingen op paarden verbeeldende. Opdracht aan François Claesman van den uitgever A. Wydts. Voorrede tot den lezer van Almanus van Cour. Lang verzenstuk van den drukker tot den lezer. Overzicht in 77 hoofdstukjes.

Het aangekondigd ‘tractaetje’ met een voorrede van Van Cour bedraagt 16 hoofdstukjes ((5) + 28 + (1) pp) en heeft als titel:

Toevlucht ofte heylsame Remedien Voor alderhande Siecktens en Accidenten, die de koe-beesten, en Ossen Souden konnen over-komen. By een vergadert in de tijd van 40. jaren door Pieter Almanus van Cour, In sijn leven Mr. Hoefsmit in 's Gravenhage. t'Amsterdam, by Nicolaas ten Hoorn. Met Privelegie van 15. jaeren. Men vindze te koopen tot Brugghe by Andreas Wydts, Stads-drucker woonende inde Breyël-straete in den H. Geest, 1722. (16 × 9.2 cm, Stadsbi Antw. nr 11077).

Van dat boekje bezit de Bi Un Amsterdam een 2^e druk Gent 1783 in 8, een 6^e druk Amsterdam 1731 in 8, een 11^e druk Amsterdam sd in 8.

Diergeneeskunde. 1725 van Cour P.A. Toevlucht ofte heylsame remedien voor alderhande siektens en accidenten die der paarden soude konnen overkomen. Amsterdam 1725 in 8.

Verloskunde. 1775 van Daele Franc. Don. Onderwijs voor de leerlingen in de Vroed-kunde. Yper J.F. Moerman 1775 in 8.

Leefde tusschen 1737 en 1818.

Verloskunde [1777 van de Laar]. Schets der geheele Verloskunde. Geschikt om derzelver grondbeginzelen volkomen te leeren, door A. van de Laar. Med. Doctor in 's Hage. Tweede Druk. Verbetert en vermeerdert met eenige Plaaten. In 's Gravenhage, By H.H. van Drecht, Boekverkoper in de Papestraat 1777. (19.2 × 11.8 cm, XVIII + (2) + 186 + (10) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2635).

Van dat werk het eerste druk in 1774 den Haag in 8, een 3^e druk sd. te Rotterdam in 8 (Bi Un Amsterdam). Overzicht in 24 hoofdstukken. Zes platen met verklaringen.

Heelkunde [1778 Vande Laar] Waarneeming van een staphyloma, door afsnyding geneezen. Medegedeelt door A. Vande Laar, Med. Doctor in 's Hage. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1778 III pp 461-464, Bi Un Gent me 366a, me 46275).

Pokken. 1770 Van den Bosch Iman Jac. Proeve over de voorbehoeding der Kinderpokjes. Leyden 1770 in 8; 2^e druk Haarlem 1789 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde [1778 Van den Bosch] Natuur- en geneeskundige verhandeling van de oorzaaken, voorbehoeding, en geneezing der ziekten, uit de natuurlyke gesteldheid van het Vaderland voortvloeijende, door Iman Jacob van den Bosch, Med. Doctor te 's Hage, Lid van de Keizerlyke Academie der Natuuronderzoekeren, van het Keurvorstelyk Institut te Göttingen, en van de Keur Mentsische Akademie der fraaije Weetenschappen, thans Lid van de Hollandsche Maatschappy der Weetenschappen te Haarlem. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1778 XVIII pp LI-LXIV en 1-832, Bi Un Gent Hi 2045).

Deze verhandeling behelst vier deelen: 1^o van de ziekten die uit de natuurlyke gesteldheid van het vaderland voortvloeien, 2^o van het onderlinge verband der ziekten uit de natuurlijke gesteldheid van het vaderland voortvloeiende, 3^o hoe moet men zich voor die ziekten behoeden, 4^o hoe moet men die ziekten geneezen.

Geneeskunde [1790 Van den Bosch] Op hoe veelerlei wyze kunnen ruime Buikontlastingen, in Borstziekten, met of zonder ontsteeking, heilzaam of schadelyk zyn?.... Door I.J. Van den Bosch, Medicinae Doctor in 's Hage, Lid van de Keizerlyke Academie der Natuur Onderzoekers, van de keur Mentzische Academie, van het Institut te Gottingen,.... (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1790 XIV pp 1-108, Bi Un Gent me 366 a).

Bakkerij. 1752 Van den Brenk G. t' Zaamenspraaken tusschen een Mevrouw, Banketbakker en Confiturier, over het bereiden, gereedmaaken en bakken. Amsterdam van Egmont 1752 in 4; 2^e uitgave 1759.

Pokken. 1791 Van den Bosch Iman Jac. Verhandeling over den waaren aart der Kinderpokjes, en derzelver gemakkelyke en zekere geneezing. Rotterdam 1791 in 8 ((Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1794 Van den Bosch Iman Jac. De oorzaken der ziekten onder de menschen, voortvloeijende uit de natuurlijke gesteldheid van het vaderland. Amsterdam 1794 in 8.

Verloskunde. 1789 Van den Enden Corn. Verloskundige waarneemingen en aanmerkingen. Utrecht 1789 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Pest [1633 van den Perre] Pest-Boeck ofte Remedien teghen de Pestilentiale Cortse, Ende om De Contagieuse Sieckte Te ghenesen | met haer Symthomatha, ende gheexperimenteerde Recepten | midtsgaders voor de Pocxkens ende Maeselen der jonghe Kinderen. By een vergadert uyt diversche Autheuren | ende in 't licht ghebrocht: Door M. Wouter van den

Perre ghesvvoren Chyrurgijn der Stadt van Antwerpen. t'Antwerpen, By Hendrick Aertssens | inde Cammerstraet | inde witte Lelie. 1633. (15.0 × 9.1 cm, (8) + 112 + (7) pp, Bi Un Amsterdam, Kon Bi Brussel VH 7772).

Het werkje begint met het volgend sonnet:

 
Een eerlijck gheschenck, een lieffelijcke bloeme
 
Een uytghelesen Peerle, een costelijck Iuvveel
 
My coopende, soo crijcht ghy (o Leser) t'uvven deel
 
De daet' cant vvijsen, niet ijdelijck ick roeme
 
Denckt ghy op 't gelt? t'is hondert mael meer vveerdich
 
Al vvaerender maer, som waer, nu en isser geen gelogen
 
Laet ghy my ongecocht, soo en isser maer een bedrogen
 
Die den ontmoette schat, voorby gaet soo licht veerdich
 
Al zijt ghy nu niet cranck, vergeet niet uvven naesten
 
Denckt op den dach oock, die ghy noch hoopt te leven
 
Die sieckten comē ras, ende gaen vvech sonder haesten
 
T'is vvaer maer t'is te dier, merckt dat u vvort gegeven
 
der Medecijne keerne, haer cracht en haer vermogen
 
Cort zijnze hier ghestelt; sy staen u hier voor ooghen.

Opdracht aan de overheid der stad Antwerpen; voorrede van den drukker tot den lezer. De 21 hoofdstukken worden, van p 78 af, door de beschrijving van geneesmiddelen gevolgd. Op het einde de approbatio van Gaspar Estrix, librorum censor, op 12 October 1633.

Wouter van den Perre (1574 † 1652).

Kruidboek [1614 van de Pas] Den blom-hof, inhoudende de rare oft ongemeene blommen die op den tegenwoordighen tijdt by de Liefhebbers in estimatie ghehouden werden. Ghedeelt naer de vier deelen des Jaers, ende door Crispian van de Pas de Jonghe in ordre gebrocht, ende met groote moete naer het leven gheconterfeyt. Ghedruckt tot Utrecht voor Crispijn van de Pas, Anno 1614. (19 × 27.4 cm., (104) platen, Kon Bi Brussel VH 6226).

Een geschreven aanmerking vermeldt dat dit werk, onder den naam gekend van Hortus floridus in quo rariorum florum icones ingeniose exprimuntur, 104 platen bevat, waarvan 4 voor titels en 100 voor planten, die door Crispijn van de Plas werden geteekend. De namen der planten zijn in het Latijn en in het Nederlandsch.

Het boek komt in den Catalogus van Hulthem zonder schrijversnaam voor.

Van de Poll Hugo. Zie Jac. De Visscher 1753, 1754.

Vander Breggen F. Zie Boerhaave 1842.

Toxicologie [1785 Vander Eem] Wat is voor het menschelyk lichaam Vergif? En welke Vergiften kunnen in de Geneeskunde, zo uit- als inwendig, onder de vereischte voorzorgen, een nuttig gebruik hebben? Door N. Vander Eem, en L. Van Leeuwen, Medicinae Doctores te Amsterdam. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1785 X pp 1-728 Bi Un Gent me 366 a).

Studie van 8 dierlijke, 44 plantaardige en 9 minerale giften.

van der Groen J. Zie (van der) Groen.

Vander Haage M. Zie Smellie 1765, 1766.

Anatomie. 1734 vander Gracht Jac. Anatomie der wterlicke deelen van het menschelick lichaem. 's Hage 1634 in f^o.

Heelkunde [1747 van der Haar] Korte Verhandeling van de geschootene Wonden, nevens Eenige weinige bedenkingen over het in- en uytwendig behandelen van Lyderen, wier Ledematen afgezet zyn. Als meede de aanmerkelyke uytwerking des Donders Aan een Man en Waetermolen, door Jacob van der Haar, Stads- en Hospitaal Chirurgyn in 's Hertogenbosch. Te Amsterdam, By Jacobus van Heun Boekverkoper op de Lelygragt tusschen de Keysers- en Prinsegragt 1747. (21.7 × 13 cm, (8) + 56 pp, Bi Un Gent me 2563).

Opdracht aan Thomas Schwencke en Daniel Mobachius Quaat, bericht tot den lezer, overzicht in 30 hoofdstukjes. De uitwerking van den bliksem op 14 November 1743 bij Broek in Waterland (pp 49-56) bedraagt 10 paragraphen.

In 1786 verscheen dat werk opnieuw, met dezelfden tekst, als vorm, omvang en inhoud, maar met het volgend titelblad:

Heelkunde [1786 vander Haar]. Verhandeling van de geschootene Wonden, nevens Eenige weinige bedenkingen over het in- en uytwendig behandelen van Lyderen, wier Ledematen afgezet zijn. Als meede De aanmerkelyke Uytwerking des Donders Aan een' Man Door Jacob vander Haar, Oud Chirurgyn Generaal by de Troepen van den Staat, ten dienste van zyne Groot Brittannische Majesteit: Oud Premier Chirurgyn van 's Lands Leger Hospitaalen, en thans Chirurgyn van de Stad en het Hospitaal der Hoofdstad 's Hertogenbosch: Lid van de Hollandsche Maatschappy der Weetenschappen, te Haarlem, en van het Bataafsche Genoot-

schap der Proefondervindelyke Wysbegeerte te Rotterdam. Te Amsterdam, By Hendrik Gartman, Boekverkoper in de Kalverstraat, 1786. (Bi Un Gent me 2562).

Geneeskunde [1760 van der Haar]. Korte Beschryving en Geneeswys der Ziekten, die veelzints in de Heirleegers voorkomen; Door Gerard Baron van Swieten. Raad en eerste Lyf-Arts van hare Keizerlyke en Koninglyke Majesteiten, &. &. In het Nederduitsch Vertaald, en met Aantekeningen Vermeerderd, door Jacob van der Haar. Heel- en Hand-Arts van de Stad en het Hospitaal, der Hoofdstad 's Hertogenbosch. Tweeden Druk. Te Amsterdam, By Jacobus van Heun, Boekverkoper op de Lelygragt, 1760. (22 × 13.6 cm, (16) + 126 + (2) pp., Bi Un Gent me 2802 a, me 2805).

Op de keerzijde van het titelblad leest men die woorden: ‘Morbi non Eloquentia, sed Remediis Curantur, De Ziekten worden niet geneezen door Welspreekendheid, maar door Geneesmiddelen. C. Celsus.’. Daarna bericht van den vertaler tot den lezer uit 's Bosch 17 4/2 60, Voorrede van den schrijver met 11 raadgevingen betreffende de gezondheid van den soldaat, en de volgende verzen van J. van Heun:

 
Op de | Geneeswys | der | Legerziekten. |
 
Door | Gerard Baron van Swieten, | Raad en Eerste
 
Lyf-Arts van hare Keizerlyke | en Koninglyke
 
Majesteiten &. &. | Vertaalt en met Aanteekeningen
 
Vermeerdert | Door | Jacob van der Haar. | Heel en Hand
 
Arts van de Stad en het Hospitaal der | Hoofdstad
 
's Hertogenbosch.
 
Alwaar het Oorlog woed, daar hoort men niet dan klagen,
 
Men is daar steeds vol vrees, vol angst, en naar geschrey;
 
Men hoort daar ramp op ramp, men moet dit al verdragen;
 
Wyl Schietgeweer en Zwaard, een ieder brengt in ly.
 
De fiere Krygsman, en heldhaftige Soldaten,
 
Die voor hun Land en Volk, kloekmoedig staan met Eer,
 
En edelmoedig (zoo 't behoord) hun Vyand haten,
 
Ontzien dus geen gevaar, nog scherpte van 't geweer.
 
Den Kryg is dus verseld, met menigte van rampen,
 
En Ziektens zonder tal; die door de Aarde, en Lugt,
 
En heete Zonneschyn ontstaan, met onweers dampen,
 
Of voedzel vol bederf, van Ooft of Zomer vrugt.
 
Geneeskonst heeld die smert: dit zal van Swieten toonen
 
In dit voortreflyk Werk. Hy wyst den krygsman aan

 
Een regte Levenswys: ja! komt hem ook beloonen,
 
Met middelen vol van kragt, om steeds gezond te gaan,
 
De schrand're Van der Haar, schenkt aan zyn Landgenoten
 
Vermeerderd dit klynnoot. Hy toont zyn konst en vlyt,
 
En ondervinding, die by hem is voortgesproten,
 
Door ware Oeffening, in Vrede en Oorlogstyd.
 
Zoo werd de konst vergroot, door dees geneezingwyze,
 
Van Swieten heeft veel roem, en van der Haar veel eer,
 
Die byden zyn alom, van ieder een te pryzen,
 
Hun naam verduur de konst, hun roem leef immer meer.
 
J. Van Heun.

Er worden 25 ziekten bestudeerd en 71 geneesmiddelen beschreven.

Van dit werk heb ik nog de twee volgende uitgaven gezien van 1765 en 1790:

Geneeskunde [1765 van der Haar]. Korte Beschryving ..... In het Nederduitsch vertaeld ..... door Jacob van der Haar .... Derden Druk. Tot Brugge, By Joseph van Praet, Drucker's Lands van den Vryen, 1765. (16.3 × 10 cm. (18) + 173 + (1) pp, Bi Un Gent me 2802, me 2806).

Zelfde inhoud als de uitgave 1760, doch zonder het gedicht van J. van Heun. Op het einde de goedkeuring geteekend: ‘Brugge 15 Juli 1765, A. Van Thienevelt, Arch. L.C. Nihil oppono nomine Regio. Datum Gandavi, J.F. Diericx, Lib. Cens.’

Geneeskunde [1790 Vander Haar] Korte Beschryving ...... Vertaald, en met Aantekeningen Vermeerderd. Door Jacob Vander Haar; Oud Chirurgyn Generaal by de Troepen van den Staat, ten dienste van zyne Groot Brittannische Majesteit: Oud Premier Chirurgyn van 's Lands Leger Hospitalen, en thans Chirurgyn van de Stad en het Hospitaal der Hoofdstad 's Hertogenbosch: Lid van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen te Haarlem, van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelyke Wysbegeerte te Rotterdam. En van het Genootschap ter bevordering der Heelkunde te Amsterdam. Zesde druk. Door den Vertaler doorgaans vermeerderd, en verrykt met een Aanhangsel van Geneeskundige Voorschriften, nevens derzelver kragten en gebruik, zoals ze by het Britsche Veld-Hospitaal, in den voorgaanden Oorlog, gebruikt zyn. Te Amsteldam, By Hendrik Gartman, Boekverkoper in de Stilsteeg, 1790. (22.3 × 14.6 cm, (16) + 190 pp. Bi Un Gent me 2807).

Het bericht van den vertaler J. vander Haar is geteekend 's Hertogenbosch 71 20/9 72. In het boek komt het gedicht van

J. van Heun terug. Ook zooals vroeger beschrijving van 25 kwalen en van 71 geneesmiddelen. In een Aanhangsel (pp 133-187) worden een aantal geneeskundige voorschriften bij het Engelsch Legerhospitaal in gebruik medegedeeld.

Heelkunde [1760 Vander Haar] Aanmerking over het breeken der peezen, voornamentlyk die van Achilles; door J. Vander Haar (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1760 V pp 311-333, Bi Un Gent Hi 2045).

Heelkunde [1760 Vander Haar] Verhandeling over het trepaneeren ter genezinge van verzweering en bederf, in het scheenbeen; door J. Vander Haar. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1760 V pp 334-353, Bi Un Gent Hi 2045).

Gynaekologie [1762 Vander Haar] Oordeelkundige verhandeling, over de eyernestzakwaterzucht der vrouwen; door J. Vander Haar (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1762 VI² pp 543-627, Bi Un Gent Hi 2045).

Mededeeling uit 's Hertogenbosch gezonden.

Heelkunde [1765 Vander Haar] Verhandeling over de ontheuping of ontwrigting van het dyebeen, door inwendige oorzaaken; Door Jacob Vander Haar (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1765 VIII¹ pp 307-370, Bi Un Gent Hi 2045).

Verloskunde [1785 Vander Haar] Korte aanmerkingen over de verplaatsing en uitstorting van zog of melk, en over de oorzaken des doods van eene kraamvrouw; door Jacob Vander Haar (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1765 VIII¹ pp 380-393, Bi Un Gent Hi 2045).

Geneeskunde [1768 Vander Haar] Korte aanmerkingen over het zoogenaamde slymgraveel; door Jacob Vander Haar. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1768 X² pp 17-29, Bi Un Gent Hi 2045).

Geneeskunde [1769 Vander Haar] Aanmerkingen over het ontstoken of korstachtig vel op het uit een Adergelaaten Bloed; door Jacob Vander Haar. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1769 XI pp 385-400, Bi Un Gent Hi 2045).

Geneeskunde [1774 Vander Haar] Aanmerkingen over de ontsteking, verzweering, verharding, en versterving van de groote beenpypen; door Jacob Vander Haar. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1774 XV pp 1-90, Bi Un Gent Hi 2045).

Geneeskunde [1788 Vander Haar] Proeve over de Herzenen en Zenuwen, en eenige derzelver Ziekten. Waar agter Honderd en Vyftig Geneesen Heelkundige Waarneemingen. Door Jacob vander Haar. Te Amsterdam, By J. Jntema. 1788 (22.8 × 13.5 cm, (14) + 65 + 188 + (12) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 4620).

Een 2^e druk Amsterdam 1790 in 8 wordt vermeld; die inlichting treft men op de 1^e blz. voor het titelblad dat onder het portret van den schrijver op 73 jarigen leeftijd het jaartal 1788 draagt.

Opdracht aan Andreas Bonn, hoogleeraar te Amsterdam. Bericht van schr. op 11 Dec. 1789. Voorrede 20 April 1788 gedagteekend.

Verloskunde [1797 Vander Haar] Aanmerkingen over het zoo schadelyk als gevaarlyk afhaalen van de Nageboorte, aanstonds na de geboorte van een Kind, Door J. Vander Haar, Met eene Voorrede van den Hoogleeraar A. Bonn. Te Amsterdam, Bij J.B. Elwe. 1797 (22 × 13.4 cm, VIII + 36 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2683).

Werktuigkunde [1735 Vander Heiden] Beschryving Der nieuwlyks uitgevonden en geoctroyeerde Slang-Brand-Spuiten en Haare wyze van Brand-Blussen, Tegenwoordig binnen Amsterdam, in gebruk zijnde. Behelzende wijders aanwijzing van 't verschil tusschen haare uitwerking, en die van d'oude Blus-gereedschappen en Spuiten; zo uit de Werktuigen zelve, als uit de blussing der Branden, welke binnen deeze Stad, onder 't gebruik van beyde, zyn voorgevallen. Nevens Beschryving der Brand-ordres van de Stad Amsterdam. Door der zelver Inventeur Jan Vander Heiden, en Jan Vander Heiden de Jonge, Generaale Brandmeesters der Stad Amsterdam. Tweede druk. t'Amsterdam, Gedrukt voor de Erfgenaamen van Jan vander Heiden. A^o 1735. (46.3 × 28.3 cm, (8) + 50 + (1) pp, Kon Bi Brussel VH 9888).

Opdracht aan de regeerende Burgemeesteren en Raaden der Stad Amsterdam geteekend door de twee schrijvers uit Amsterdam op 15 Juni 1690. Privilegie van 21 September 1677, en van 16 September 1677. Het overzicht is verdeeld in twee deelen, waarin de toestanden vroeger en thans worden vergeleken en met 25 fraaie groote koperplaten versierd.

Geneeskunde [1780 Van der Hout] Waarneeming wegens eene gelukkige geneezing van eene passio hysterica, die onder zonderlinge stuipagtige toevallen, eene volstrekte stomheid ten gevolge had, door Jacobus

Van der Hout, Medicinae Doctor te Haarlem. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1780 V pp 199-228, Bi Un Gent me 366a).

Vander Hulst J. Zie 1737 Blondel.

Verloskunde. 1774 Vander Laar A. Schets der geheele verloskunde. 's Hage 1774 in 8.

Toxicologie [1785 Vander Leeuw] Wat is voor het menschelyk lichaam Vergif? En welke Vergiften kunnen in de Geneeskunde, zo uitals inwendig, onder de vereischte voorzorgen, een nuttig gebruik hebben? Door F.W. Vander Leeuw, Med. Stud. te Groningen, thans Geneesheer te Stevenswaard. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1785 X pp 729-763, Bi Un Gent me 366a).

Pharmacie [1788 Vander Leeuw] In hoe verre zou men, by gebrek van de Apotheek, uit Kelder en Keuken de vereischte Geneesmiddelen, ook tegen de zwaarste ziekten en kwaalen, zo uit- als inwendig, kunnen bekomen; mits uitzonderende de volgende middelen, Kina, Kwik, Opium, Staal, Delfzuuren, Rhabarber en Ipecacoanna? Door F.W. Vander Leeuw, Med. Doctor, Anatomes & Chirurgiae Lector te Dordrecht. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1788 XIII pp 1-182, Bi Un Gent me 366a).

Heelkunde [1798 Vander Leeuw] Beschryving van eene aanmerkelyke Zak-waterzugt, welke zig als een Buik-waterzugt voordeed, beneevens een daar in bevat gezwel. Door F.W. Vander Leeuw. Med. Doct., Lector in de Ontleed- en Heelkunde te Dordrecht, Lid van de Zeeuwsche Maarschappij der Weetenschappen, en van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte, enz. (In Verhandel. Batav. Gen. 1798 XI pp 10-17, Bi Un Gent Hi 9621).

Vander Leeuw F.W. Zie 1790 Goodwyn Edm.

Pest [1634 Vander Linden] Cort Verhael oft Tractaet Vande Contagieuse sieckte De Peste. Beschreven, door Broeder Jan Vander Linden, Pater van de Cellebroeders binnen de Stadt van Antwerpen. Die sevenen-dertich Jaren gepractiseert ende hem geexerceert heeft / binnen de voorseyde Stadt / soo in 't cureren / preserveren / als door hem bemerckt / bevonden ende gheexperimenteert. Tot solaes van alle Christene menschen, die met dese Sieckte mochten bevanghen worden. Neemt den tijdt waer. Ende voor-siet U in tijts. Van goede Medecijnen. T'Antwerpen, By Godtgaf Verhulst / in de Cammerstraet inden witten Hasewint, 1634. Met gratie ende Privilegie. (13.5 × 8.4 cm, (64) pp, Kon Bi Brussel VH 7773).

De Catalogus van het Genootschap tot bevordering der

Geneeskunde noemt een uitgave, ook te Antwerpen in 1637 in 12.

Approbatie van 26 Dec. 1633 geteekend Z. van Honts, en privilegie van 14 Maart 1634 geteekend P. Le Mire. Opdracht aan de Antwerpsche overheid. Het Cort Tractaet bespreekt: ‘Ten eersten vande teeckenen der Peste, Van de oorsake der Pest’ waaronder de besmetting door afval, door de lucht, door de lijken, ‘Van de Preservatie der Pest, Curatie, Manuael ofte des handtsoperatien ende Curatie der accidenten der Pest, als Bubonis, Carbunckelen ofte Antrax en dierghelijcken, een discours van Fistels.’.

Pater Jan Vander Linden overleedt in 1638.

Geneeskunde. 1793 Vander Mye Fred. Twee verhandelingen over de heerschende volksziektens te Breda, ten tyde van het beleg. Uit het Latyn. Breda 1793 in 8 (Bi Un Amsterdam).

vander Noot, Thom. Zie Roeslin Euch.

Pokken. 1616 Vander Plancke Alphons. Over de pokskens, spotten en mazelen. Brugge 1616 in 8.

1697 Vander Slaart P. Verantwoordinge tegen de beschuldiginge in het Natuurkundig vertoog van Herm. Lufnen. Rotterdam Vander Slaart 1697 kl. in 8.

Geneeskunde. [1787 Vander Stadt] Eenigen Middel Niet alleen bekwaem voor den Medecyn om de Genees-Kunde met eer en gemak te beöeffenen, ende deze Konst tot eenen hoogeren Trap van volmaektheyd te brengen, Nemaer ook Om een ieder, zooveel mogelyk, door de geheyde Konst van zyn leven en gezondheyd to verzekeren: door H.F. Vander Stadt, Licentiaet in de Medecynen tot Gend. Ad Respublicas firmandas, stabiliendas vires, sanandos populos, omnis nostra oratio pergit. Cicero de Legib. Lib. I, Cap. 37. Tot Gend, by Louis Le Maire, op den Kouter, Met Approbatie. M.D. CC. LXXXVII (21,2 × 13 cm, (4) + IV + (3) + 84 pp, Kon Bi Brussel II 13853 A).

Opdracht aan Gudw. Seiger, abt van St Pieter op den Blandinusberg. Voorrede met aanbevelingen van P.C. De Brabant, J. Somers, J. Praet, Medec. Lic. en van G.F. De Grave boekkeurder en L.B. de Haveskercke censor.

In het 1^e hoofdstuk wordt de eer besproken in betrekking met de hoedanigheden van den geneesheer, in het 2^e welke kennis

en wetenschap een geneesheer moet bezitten, in het 3^e hoe de geneesmeester tot een hoogeren trap van volmaaktheid geraken kan.

Inenting [1779 Vander Steeg] Bericht Nopens den Aart der Kinderziekte te Batavia, tot hoeverre men met de inenting derzelve alhier gevorderd is, en wat daar by is waargenomen, door Jacobus Vander Steeg (In Verhand. Batav. Gen. 1779 I pp 71-82, Bi Un Gent Hi 9696).

Geneeskunde [1779 Vander Steeg] Bericht, Van de proefneemingen, met den door Kunst gemaakten Magneet, door Jacobus Vander Steeg, M.D. (In Verhand. Batav. Ben. 1779 I pp 110-123, Bi Un Gent Hi 9696).

Onzekere toepassingen in de geneeskunde.

Inenting [1779 Vander Steege] Nader bericht, aangaande de Inenting der Kinderziekte, te Batavia, door Joannes Vander Steege (In Verhand. Batav. Gen. 1779 I pp 333-335, Bi Un Gent Hi 9696).

Water. 1754 Vander Steegh Hendr. Vermakelyke en onderrigtende Reyse na de Viaansche gezondheidsbron. Gorinchem 1754 in 8 (Bi Un Amsterdam.)

Water 1753 Vander Steegh Hendr. Heelkundige ondervindingen ondernomen en beproevt aangaande de Viaansche bronwell. Utrecht 1753 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Verloskunde. 1682 Vander Sterren Dion. Voorstelling van de noodzaakelijkheid der Keyserlijke snee. Leyden van Gaesbeek 1682 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1687 Vander Sterre Dion. Verhandeling der geneesen heelkonstige praktijk der medecijnen. Amsterdam Jan ten Hoorn 1687 in 8.

Van der Wagt Joh. Laur. Zie 1785 Sabatier.

Geneeskunde [1787 Vander Wagt] Welke zyn de bekwaamste en tevens veiligste middelen om de Geelzucht, wanneer zy niet te verre gevorderd is, op te lossen? ..... Door J.L. Vander Wagt, Medicinae Doctor te Rotterdam. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam, 1787 XII² pp. 381-434 Bi Un Gent me 366a).

Pharmacie [1788 Vander Wagt] In hoe verre zou men, by gebrek van de Apotheek, uit Kelder en Keuken de vereischte Geneesmiddelen, ook tegen de zwaarste ziekten en kwaalen, zo uit- als inwendig, kunnen beko-

men; mits uitzonderende de volgende middelen, Kina, Kwik, Opium, Staal, Delfzuuren, Rhabarber en Ipecacoanna? Door J.L. Vander Wagt, Medicinae Doctor, te Rotterdam. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1788 XIII¹ pp 183-359 Bi Un Gent me 366a).

Heelkunde. Sd. Vander Wiel C. Heelkonstige aanmerkingen, 2 d. in 8.

Vander Woestijne. J. Zie J. Somers.

Vande Velde Jac. Zie 1688 Philaletha, 1693 Starkey.

_**_*

Alchemie. [1688 van de Velde]. Eenige Philosophische En Medicinale Tractaatjes. Beschrijvende De Liquor Alchahest, de Mercurius der Philosophen, en andere Curieusheden. Waardig om na gezien te werden. Door Eir. Philaletha. Anonymus. J. Bapt. Van Helmont. Dr. Fr. Antonius. Bernard, Grave van T.S. George Ripley. Roger Bacon. Tumba Semiramidis. George Starkey. George Kendal. Uyt het Engels vertaald door J. Van de Velde. t'Amsterdam. By Jacob vande Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de Korte Niesel, in Aeschylus. 1688. (12.7 × 8.3 cm, (10) + 16 + 260 pp, Bi Un Gent).

Dat zeldzaam boekje begint met een voorrede aan den lezer, waarin wordt gezegd dat de wetenschap geen bescherming zoekt, en geen andere vijanden kent dan de onwetendheid. De inhoud vermeldt de titels van 11 kleine verhandelingen. Een titelprent verbeeldt een alchemist aan het werk, met de latijnsche spreuk: ‘In Sudore Vultus tui Vescitor Cibo’, aldus in het Nederlandsch vertaald: ‘In 't Sweet uwes Aanschyns sult ghy broot eeten’; het prentje werd door J. vande Velde uitgevoerd.

Die 11 verhandelingen worden hierna vermeld:

1) Alchemie [1688 Philalethes] De Verborgendheyd des Onsterflijken Liquors, Genaamd Alchahest of Ignis Aqua. Door Ireneus Philalethes. Medegedeeld aan syn Vrind sijnde een Sone der Konst, ende nu een Philosooph. By maniere van Vragen en Antwoorden. Uyt het Engels vertaald, door J. vande Velde. t'Amsterdam, By Jacob vande Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel, in Aeschylus. 1688. (16 pp).

Titelplaat, een alchemist in het laboratorium verbeeldende, door J. van de Velde geëtst, met onderaan de woorden: ‘In 't Sweet uwes Aanschyns sult ghy broot eeten’. Er zijn 43 vragen

met antwoorden. De alchahest is een vurig water, doordringend en onwederstaanbaar, waarvan de zelfstandigheid een zoutachtig geest is, noch zuur noch alkalisch. Volgens Paracelsus, die voor het eerst dit woord heeft gebruikt, is de alkahest een vloeistof met sterk oplossend vermogen. van Helmont in zijn Doctrina Inaudita 1644 geeft de volgende bepaling: ‘Liquor alkahest Paracelsi, omne Corpus visibile, resolvit in primam sui materiam, servata seminum potestate. De hoc ajunt chymici: vulgus cremat per ignem, nos per aquam’. Dit twijfelachtig product kan niet bestaan zonder de medewerking der krachten van het menschelijk bloed. Het overzicht blijft onduidelijk.

2) Alchemie [1688 Anonymus] De Practyk der Ligten, Of een Uytnemend en Oud Tractaat Van den Philosophischen Steen. Beschreven door Anonymus. Uyt het Engels vertaald, door J. vande Velde. t'Amsterdam, By Jacob vande Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688 (pp 1-25).

Dat werkje handelt over verkalken, namelijk van mercurius, de eerste stof van alle metalen, en uit water en aarde samengesteld. De schrijver verdedigt de alchemie als een echte wetenschap, waarvan de praktijk in vele omstandigheden bespottelijk wordt.

3) Alchemie [1688 van Helmont] Praecipiolum: Of het Immaturum Minerale Electrum. Het Eerste Metaal: Het welke is de Minera van Mercurius. Door Joh. Bapt. van Helmont. Uyt het Engels vertaald, door J. vande Velde. t'Amsterdam, By Jacob van de Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688 (pp 27-54).

Het stukje heb ik vermeld, met titel alleen, in mijn Helmontiana III (Kon. Vl. Acad. 1929 p 865). Het handelt vooral over de betrekking van kwikzilver met goud en zilver. Over J.B. van Helmont (Brussel 1577 † Brussel en niet Vilvoorde 1644) zie Helmontiana I-V (Kon. Vl. Acad. 1929, 1932 en 1936.)

4) Alchemie [1688 Antonius] Aurum potabile: Ofte de Ordonnantie van Dr. Fr. Antonius. Aanwijsende Sijn maniere, om die seer uytnemende Medicijne voor het lighaam des menschen te maken, en toe te bereyden. Uyt het Engels vertaald, door J. van de Velde. t'Amsterdam By Jacob van de Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688 (pp 55-66).

Het product wordt verkregen door langdurige verwarming van goudvijlsel met wit zout, en opvolgende oplossing met water.

Fr. Antony heeft in het Latijn gepubliceerd: De lapide philosophorum, Francof. 1625 in 8; Panacea aurea, Hamb. 1618 in 8.

5) Alchemie [1688 Trevisan] Een Tractaat van Bernard grave van Trevisan, Van den Philosophischen Steen. Uyt het Engels vertaald door J. van de Velde. t'Amsterdam, By Jacob van de Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688. (pp 67-83).

Er bestaat verwarring tusschen Bernard de Trevise of le Trevisan en Bernard de Trèves. De Trevisan (Padua 1406 † 1490) heeft aan het zoeken naar het steen der wijzen zijn gansche leven besteed, zonder iets te kunnen vinden; hij kwam tot het besluit: ‘Nature contient nature’. Hij schreef: De chemia, opus historicum, Basil. 1583 in 8; De chemico miraculo quod lapidem philosophorum appellant; Traité de la nature de l'oeuf des philosophes, Paris 1659 in 8; De la philosophie naturelle des métaux, Paris 1672 in 8; Opuscule très excellent de la Vraye philosophie naturelle, Anvers 1567 in 12.

Het traktaat beslaat 4 deelen: over de vorige kunstenaars, over de moeilijkheden, over den aard der metalen, de extractie der elementen.

6) Alchemie [1688 Ripley] Het Boesem-Boek van Sr. George Ripley, Canonnik van Bridlington. Behelsende: Sijne Philosophische Verkortingen in het maken van de Philosophische Mercurius en Elixirs. Uyt het Engels vertaald door J. van de Velde. t'Amsterdam, By Jacob van de Velde, Boekverkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688 (pp 85-114).

George Ripley, Kannonik van Bridlington-York overleed in 1490 en schreef Liber duodecim portarum, waarin deur = hoofdstuk, in Libavii Arcanis t 2, Francof, 1613; Medulla Philosophiae chymicae, Francof 1614 in 8; zijn Opera omnia chymica verschenen te Kassel 1649 in 8.

Antimoon met wijnazijn geeft na verscheidene bewerkingen, na verwijdering van de onzuiverheden of terra damnata, een groene gom genaamd groene Leeuw. Na distillatie blijft een zwart overschot, ‘swarte foeces of groene Draak’ dat na calcinatie een witte stof levert (antimoonoxyde + azijnasch) dat

nu terra philosophorum is. En aldus gaat het voort over brandend water of water attractivum, het water van de steen, het vurig water, het water des levens, de roode en de witte steen, het roode ferment.

7) Alchemie [1688 Bacon] Speculum Alchymiae. Het Regte Glas der Alchymia. Geschreven door Roger Bacon. Uyt het Engels vertaald door J. van de Velde. t'Amsterdam, By Jacob van de Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688. (pp 115-128).

Libellus de alchimia, cui titulus: speculum alchemiae verscheen te Nurnberg in 1614 in 4. Zwavel en kwikzilver zijn de elementen der metalen, en volgens den zuiverheidsgraad van die twee elementen is het metaal min of meer volmaakt; de hoogste volmaaktheid treft men bij het goud. Benevens de lucht die het vuur mogelijk maakt, is er nog een andere lucht die doovend zooals het water werkt (het koolzuurgas of de stikstof).

Roger Baco, 1214 te Ilchester geboren, 1284(?) te Oxford overleden, begon zijn wetenschappelijke loopbaan te Parijs ca 1240; slachtoffer van zijn ontdekkingen die in zijn tijd niet werden aangenomen, werd hij gedurende een tiental jaren in gevangenis gehouden. Men beweert dat hij op zijn sterfbed zou gezegd hebben: ‘Het spijt mij dat ik mij zooveel moeite gaf in het belang van de wetenschap.’

8) Alchemie [1688 Anonymus] Tumba Semiramidis, Hermetischer Wijse versegeld. Dewelke wanneer die door een wijs mensche (en niet door een heers-sugtigen begerigen Cyrus) geopend werd, so sal hy daar in de schatten der konsten en on-uytputtelijke rijkdommen tot sijn genoegen bevinden. Door H.V.D. Die Liefde oeffend sal verstaan wat ik segge; maar voor de ondankbaare sal het selve onverstaanlijk sijn. S. Aug. van de Goddelijke Liefde. Uyt het Engels vertaald door J. van de Velde. t'Amsterdam, By Jacob vande Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688 (pp 129-172).

De voorrede eindigt met: ‘Uyt mijn Studeer-Kamer, 1 Jan. 1674’, doch zonder naam van den schrijver, Het werkje bedraagt 10 hoofdstukken: voorwerp van den steen der philosophen, het goud der philosophen, de mercurius der philosophen, de ontbinding der lichamen, de quintessentia, de liquor Alchahest, de corrosiviteit van het ontbindend menstruum, de practijke van den steen, de vermeerdering van den steen, het gebruik van den steen.

9-10) Alchemie [1688 Starkey] De Wonderlijke Uytwerkinge, En de bykans onbeschrijvelijke kragten van de ware en opregte Oly, welk is gemaakt van Sulpher vivum, Tot Vuur gebragt, en gemeenlijk genaamt Sulphur-Oly Per Camponam. Om die te onderscheyden van die bedriegelijke Sulphur-Oly, die in plaats van dese ware Oly ongetrouwelijk bereyd en verkogt werd, door Apothekers en Drogisten, tot schande der Konst en onuytsprekelijke schade van haar bedrogene Patienten. Getrouwelijk vergadert uyt de Schriften van dien deftigen Philosooph en onvergelijkelijken Doctor deser Eeuwe Joan Baptista van Helmont. Door George Starkey, die een Philosooph is door het Vuur. Uyt het Engels vertaald door J. van de Velde. t'Amsterdam, By Jacob van de Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688 (pp 173-209).

Waarde van het verbrandingsproduct van de zwavel, en voor de gezondheid van den mensch, en voor de bewaring van vleesch, wijn en bier. Op het einde een pleidooi voor den eigendom van een pharmaceutisch product door Richard Mattheus nagemaakt.

George Starkey, bewonderaar van de leer van J.B. van Helmont, schreef: Pyrotechnie asserted and illustrated, London 1658 in 8; Natures explicatives and Helmont's vindications, London 1657 in 8.

11) Pharmacie [1688 Starkey] Dr Starkeys Pil Waar in het regte Recept Van die uytnemende Diaphoreticale en Diureticale Pil begrepen is; Purgerende gemeenelijk door Sweet en Urine. Dese Pil is in Engeland ordinaarlijk bekend met de naam van Mr. Mattheus Pil. Hier is ook de maniere van haare bereyding, gebruyk, en Dosis van die Lofwaardige Pil, waar door veele veroordeelde siektens mede genesen sijn. Beschreven door G. Kendal M.A. Oxon. Uyt het Engels vertaald door J. van de Velde. t'Amsterdam, By Jacob vande Velde, Boek-verkoper, op de hoek van de korte Niesel in Aeschylus. 1688. (pp 213-260).

Het stukje met zijn proloog is geteekend uit London 19 October 1663; het is vooral van strijdenden aard. Het bevat de beschrijving van het recept in 1659 door Mattheus gegeven.

_**_*

Tabak [1634 Van de Venne] A. Van de Venne Sinne-Vonck op den Hollandschen Turf, Ende des zelfs wonder Veen-Brandt: in Gedicht uytgeschildert, en aen-gewesen op de Haagsche Turf-marct. Hier nog bij gevoegt een vermakelijcken Hollandschen Sinne-Droom op het Nieuw Wijs-Mal van den Ouden Italiaanschen Smit; Mitsgaders De Vindinge der Ta-

backs Wonder-Smoock. Rijckelijk verciert met Konstbeelden. In s'Graven-Hage, Bij Adriaan van de Venne, Schilder ende sijne Erffgenamē te koope op de Turf Markt, in de drie Leer Konstē. Wt-gevormt in de Poëtische Druckerye van Isaac Burchoorn, 1634. (12,2 × 9,5 cm., 111 + (32) + 108 + (2) pp., Bibl. Univ. Gent AC 29554).

Dit zeldzaam boekje draagt aan het begin, verso van den band deze geschreven woorden: ‘Prudens van Duyse, ten geschenke van den Heer Bortier aan de Panne bij Veurne, Augustus 1846’. Het eerste deel (111 pp.) met het portret van den Schilder-Schrijver bestaat uit gedichten over de turf. Het tweede deel (32 + 108 + (2) pp.) heeft als titelblad:

A. van de Vennes Hollandsche Sinne-Droom op het nieuw Wys-Mal van den Ouden Italiansche Smit, Ende des selfs gevonden Tabacks-Wonder-Smoock: door Maet-Reden, en verçierlijcke Wijs-Beelden in sichtigh uytgedicht, Tot by-voeginge aan de Sinne-Voncken op den Hollandschen Turff. In 's Graven Hage Voor Adriaen van de Venne gedruckt, en bij hem, ende sijne, te koop op de Turf-Marct, inde drie Leer-Konsten, 1634.

Talrijke verzen van verscheidene huldegedichten; overzicht van spottenden aard.

Heelkunde. 1664 Vande Voorde Corn. Lichtende fakkel der Cheirurgia ontstoken. Middelburg Krook 1664 in 4; Amsterdam Vinkel 1668 in 4; Middelburg Goezee 1680 in 4; Amsterdam 1729 kl in 8.

Menschkunde. 1789 Van de Voort G. Grondbeginselen der menschkunde, 1^e deel. Amsterdam 1789 in 8.

Hygiene. 1749 Van de Walle J.L. Queritur ofte het geraedsaem is de dooden voor den derden daege te begraeven? Brugghe 1749.

Leefde tusschen 1696 en 1770.

Anatomie [1680 van Dyk] Osteologia, of nauwkeurige Geraamt Beschryving Van verscheyde Dieren, Nevens hare Historien, Uit de vermaartste, soo oude als nieuwe Schrijvers, by een gebragt. Door Cornelius van Dyk, Apotheker & tot Medenblik. t'Amsterdam, By Johannes ten Hoorn, Boekverkooper over het oude Heeren Logement. 1680. (15.7 × 9.9 cm, (12) + 268 + (2) pp, Bi Un Amsterdam, Kon Bi Brussel VH 7020).

Titelprent, een lange stoet van dierengeraamten verbeeldende. Opdracht aan Gerard van Dyk en Adrianus Brouwer. Voorbericht tot den lezer. Daarna een lang verzenstuk van Adrianus Brouwer (2 pp). Met figuren en aanteekeningen wordt het

geraamte van de volgende dieren beschreven: mensch, paard, kameel, hond, varken, konijn, egel, muis, pad, schildpad, slang, arend, struisvogel, kalkoen, gans, reiger, kraai, spreeuw, musch en vledermuis.

Heelkunde. 1772 Van Esch Piet. Eenige heelkondige waarnemingen en konstbewerkingen. Gouda 1772 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde 1784 Van Geuns Matth. De heerschende persloop (dysenteria epidemica) die in de laatste jaaren vooral in 1783 de Provincie van Gelderland fel getroffen heeft, nagespoord, inzonderheid op het Quartier van Veluwen. Harderwijk 1784 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Van Geuns M. Zie Toaldo J. 1778.

Water. 1796 Van Herck Jan. Beschryvinge of analise van de bergstoffelyke en yzeragtige waters van de fontyne kort by de stad van Tongren. Maastricht 1796 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1726 Van Hille Mart. Tooneel der Chirurgie, soo ende ghelijck sy in de schoone stadt van Antwerpen gheleert wordt. Antwerpen 1726 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie. 1753 Van Lis Wouter. Kort ontleedkundig onderwijs van 's menschen lichaam. Berg op Zoom 1753 in 4.

Van Swieten Ger. Zie van der Haar Jac.

Anatomie [1646 van Mauden] Bedieninghe der Anatomien, Dat is: Maniere ende onderrichtinghe om perfectelijck des menschen lichaem t'anatomizeren, na de leeringhe Galeni, Vesallii, Faloppii ende Aranti, achtervolghende de figuren ende characteren oft letteren der Anatomie Vesalii en Valuerde, van Plantino. Anno 1583 ende nu An. 1646 door Cornelis Danckertsz. int Nederlants ghedrukt. Deur David van Mauden, Doctor in de Medicijne, ende Prelector in de Chirurgie tot Antwerpen, ordentlick by een gebrocht met groote moeyte, konste, ende neersticheyt.

Het getal der boecken, ende d'inhouden van dien sal men dit bladt omkerende vinden. Hier is oock by ghevoeght de verduytschinghe der Latijnscher namen, die hier en daer in dese boecken, (na den eysch der konste) in̄ ghebrocht moesten wesen. Met een ordentlick beschreven Register, van al het ghene dat dese boecken begrypen. t Amsterdam, Ghedruckt voor Cornelis Danckertsz. in de Kalverstraet, in de Danckbaerheyt. 1646. (28.5 × 18.6 cm, 101 + (2) pp, Bi Un Gent A 9983, A 10028¹).

Medegebonden na 1647 Vesalius en Valuerda Anatomie. Opdracht van David van Mauden aan de gemeenteoverheid

van Antwerpen. Voorrede tot den lezer en daarna 2 pp over namen in het latijn en in het nederlandsch. Vier boeken over het gebruik van werktuigen bij het onderzoek van den ondersten buik, van de borst, van de hersenen, zenuwen en aders, van de spieren; in een bijvoegsel, de bereiding der beenderen. Op het einde een alphabetisch register.

Tuinbouw [1792 van Oosten] De Nederlandschen Hof, Beplant met Bloemen, Ooft en Orangeryen, Waar in geleerd word, hoe men alderhande soorten van de curieuste Bloemgewassen, als Tulpen, Angelieren, Hyacinthen, Narcissen, Beerenooren enz. zal voortkweeken, vermeenigvuldigen, nieuwe aanwinnen, wel en met verstand veilig tegen het verderf bewaren, enz.

Insgelyks eene naeuwkeurige Verhandeling, Hoe men alle soorten van Boomen zal Zaaijen, Planten, Vrugtbaar maken en voortkweeken; mitsgaders de wyze om dezelven regt en wel te Snoeijen; en zoo altyd Vrugtbaar te houden.

Hier by komt nog Den Nieuwen Nederlandschen Hesperides, of Oeffening en gebruik van de Limoenen en Orange-Boomen enz., alles door langdurige ondervinding geschikt naar 't Climaat dezer Landen, ten gemeenen voordeele uitgegeven en overzien.

Ja byna een derde met nieuwe Aanmerkingen vermeerdert door Henr. van Oosten, Bloemist en Entenier tot Leiden. Den Zevenden Druk. Met Plaaten. Te Rotterdam, By Dirk Vis, op de Noordblaak by de Beurs. MDCCLXXXXII. (15.8 × 9.1 cm, (12) + 312 pp, Kon Bi Brussel VH 6799).

Titelprent over Flora. Voorrede. Een 1^e deel handelt over de bloemen pp 1-74, een 2^e over de tulpen pp 75-102, een 3^e over de angelieren pp 103-140, een 4^e tweede deel genoemd over de boomen pp 141-208, een 5^e derde deel genoemd over de oranje- en liemoenboomen pp 209-268, een 6^e over de meloenen pp 269-285. Daarna een register van planten. Op p 299-312 een bladwijzer der voornaamste zaken.

Van Oosten. Zie (van) Oosten.

Van Someren H. Zie 1764 Stevenson.

Gynaecologie. 1728 Vater Abr. Brief aan Fr. Ruysch aangaande de kringswijze spier in den bodem van de baarmoeder. Amsterdam 1728 kl in 8.

Geneeskunde. 1788 de Vaudon Lambert. Verhandeling over de hoofdpijn. Amsterdam 1788 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1703 Vauguion. De heel-konst in haar gantsche volmaaktheit. Uit het Fransch vertaald van Roel. Roukema. Amsterdam 1703 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Diergeneeskunde. 1769 Veerman W.L. Verhandeling over de thans woedende smetziekte onder het rundvee. Maassluis Leid. 1769 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde [1773 Veirac] Waarneeming wegens eene Longe-teering, door steenstoffe veroorzaakt: door Johannes Veirac (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1773 III pp 505-519, Bi Un Gent Hi 1902).

Worden aangeraden opiata en balsamica, doch meer bijzonder, in het begin van de ziekte besmeerende middelen, ook zachte braakmiddelen; dan in geval van stuiptrekkingen en bloedspuwing, gebruik van laudanum en besmeerende middelen. Bij zweeren van verscheurde longen geeft men veel balsamica. Melk moet alleen in dringenden nood gebezigd worden, ‘want zij kan nieuwe krytsteenen in de long voortbrengen’.

Geneeskunde [1778 Veirac] Antwoord op de Vraag: Welke zyn de duidelyke en onderscheidene kenmerken van die besmettelyke Rotkoorts (febris maligna putrida) welke thans zo algemeen bespeurd word op de uitgaande Oost Indische Schepen deser Landen; door welke oorzaaken word deze Koorts voortgebragt, en welke zyn de middelen, om dezelve te behandelen, voor te komen, en den voortgang daar van te stuiten? Door J. Veirac. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1778 VI pp 3-110, Bi Un Gent Hi 1902).

Wordt aangeraden: afzondering van de zieken, zuivering van de lucht door verluchten, de ontlastingen spoedig buiten boord werpen, gebruik van azijndampen, braak- en buikzuiveringmiddelen, wijn en geestrijke dranken met water verlengd, plantenzuren, rotting tegenstaande middelen, zooals koortsbast en kamilbloemen.

Geneeskunde [1773 Veirac] Waarneeming wegens eene vallende ziekte, veroorzaakt door bederving des agterhoofdsbeens en verzweering in de hersenen; door Johannes Veirac, Med. doctor in het Eiland Overflakee (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1773 XIV pp 49-66, Bi Un Gent Hi 2045).

Geneeskunde [1774 Veirac] Waarneeming van eene doorgaande galof kwyl-koorts, in het eiland Overflakkee; door Johannes Veirac, medicinae

doctor, te Rotterdam. (In Verhandel. Bat. Gen. Rotterdam 1774 I pp 433-454, Bi Un Gent Hi 9621).

Inenting [1779 Veirac] Antwoord op de vraag, Welke zyn de geschikste Middelen, om den gemeenen Man in ons Vaderland, zoo ten platten Lande, als in de Steden, tot het gewillig gebruik maaken van de Inëntinge der Kinderpokjes aan te moedigen, en om deze practijk op de minst kostbaare wijze, en zonder gevaar van de besmetting te verspreiden, aan hun toe te dienen? Door Johannes Veirac, Med. Doct. te Rotterdam, Lid van de Zeeuwsche Maatschappy der Wetenschappen te Vlissingen, en van het Utrechtsch Konst-Genootschap. (In Verhandel. Bat. Gen. Rotterdam 1779 IV pp 1-74, Bi Un Gent Hi 9621).

In de 1^e afdeeling, de geschikte middelen tot het gewillig gebruik maken der inenting aan te moedigen, in de 2^e de middelen om deze practijk te verspreiden.

Heelkunde [1780 Veirac] Waarneeming van eene gedeeltelyke vernaauwing des kolyk-darms, enz. door Johannes Veirac (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1780 VII pp 168-184, Bi Un Gent Hi 1902).

Geneeskunde [1788 Veirac] Geneeskundige verhandeling van de oorzaaken, onderscheidende teekenen, voorbehoeding, geneezing, en verzachting der borstwaterzugt. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1788 XXV pp 3-224 Bi Un Gent Hi 2045).

Vijf hoofdstukken: oorzaken, opgave der teekenen waaruit de ziekte van het begin af van andere ziekten kan onderscheiden worden, middelen ter voorkoming, geneesmiddelen, middelen om te verzachten als de ziekte ongeneeslijk is.

Geneeskunde [1789 Veirac] Geneeskundige verhandeling van den kinkhoest. Door Johannes Veirac, Med. Doct. Oud President Schepen van Schieland, Doctor en Examinator by de Oost-Indische Compagnie &. (In Verhandel. Utrecht 1789 VI pp 1-324, Bi Un Gent Hi 9653).

Schr. bespreekt opvolgentlijk: aard van de ziekte, zitplaats, oorzaken, kentekenen, toevallen, gevolgen, opsporing; verder of men de ziekte meer dan eens kan krijgen, de besmettelijkheid, de voorbehoeding, geneezingsmethoden, lijst van schrijvers die over den kinkhoest hebben geschreven.

Geneeskunde [1790 Veirac] Op hoe veelerleie wyze kunnen ruime Buikontlastingen, in Borstziekten, met of zonder ontsteeking, heilzaam of schadelyk zijn?.... Door Johannes Veirac, Oud Praesident-Schepen van

den Edelen Hove en Hooge Vierschaar van Schieland, Ordinaris Doctor en Examinator by de Oost-Indische Compagnie ter Kamer van Rotterdam,.... (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1790 XIV pp 109-252 Bi Un Gent me 366 a).

Geneeskunde [1791 Veirac] Geneeskundige Verhandeling over de Borst-waterzucht. Zynde een Antwoord, op de door de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen, te Haarlem, voorgestelde Vraag.... Te Amsteldam, By J.A. Crajenschot, Boekverkoper in de Kalverstraat, in de Goude Paerl. MDCCXCI (20.9 × 12.6 cm, (8) + 213 pp, Bi Un Gent me 4529).

De naam van den schrijver wordt in het bericht aan den lezer vermeld. Het overzicht bedraagt 3 afdeelingen met elk 4 hoofdstukken.

Geneeskunde [1793 Veirac] Verhandeling over de Engelsche Ziekte. Door Johannes Veirac M.D. enz. te Rotterdam. (In Verhandel. Utrecht 1793 VII¹ pp 1-243, Bi Un Gent Hi 9653).

Worden voorgesteld als inwendige geneesmiddelen, de koortsbast of kina, het staal en de meekrap, als uitwendige, de koude baden, wrijvingen van rug, armen, dijen en buik met doordringende geesten, specerijachtigen, oliën of balsems, winden, harnassen en geschikte werktuigen.

Veirac J. Zie Anonymus 1780, Lysons 1773.

Heelkunde. 1782 Veltkamp Joann. Korte aanmerkingen, om het bloeden der groote vaaten schielyk te stillen. Amsterdam 1782 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geslachtsziekten. 1687 Venette Nic. Venus minsicke gasthuis. Uit het Fransch door J.V.E. Amsterdam ten Hoorn 1687 in 8; 3^e druk 1688; 6^e druk 1701; 7^e druk 1715; 9^e druk 1765; 11^e druk 1781 (Bi Un Amsterdam).

Biologie. 1728 Venette Nic. Tafereel der huwelijks liefde, of verhandelinge over de voortteelinge der menschen. 's Gravenhage 1728 in 8; 2^e druk 1767 (Bi Un Amsterdam).

Biologie. 1728 Venette N. Nieuwe beschryvinge der kleine Waerelt, of over de menschelyke natuur. 's Gravenhage 1728; 2^e druk Rotterdam 1744.

Verbrigge Joh. Zie Guillemeau J. 1678.

Heelkunde. 1691 Verduc L. Het Parische verband-huis, waarin getoond werd, de wijze om alle fracturen en luxatien door swagtelen te genesen. Alsmede Hippocrates over de fracturen en luxatien. 't Amsterdam 1691 in 8.

Geneeskunde [1673 Verbrugge] Chirurgyns Scheeps-Kist Zijnde een Catalogus ofte Lijste der Medicamenten, Die yder Chirurgijn naer Oost of West-Indien gemeenlijck mede voert. Als noch achter een Apendix tot soodanige Sieckten op de Reysen veel voorvallende bygestelt. Alles door J.V.B. Chirurgijn binnen Middelburg in Zeelandt. t' Amsterdam, By Jan Claesz. ten Hoorn, Boeckverkooper over 't Oude Heere Logement. 1673 (13,5 × 7,5 cm, 96 pp, Bi Un Gent A 1766¹).

De naam van den schrijver wordt bekend gemaakt door de voorrede aan de ‘Chirurgyns’ geteekend Johannis Verbrugge. In een tabel worden de teekens met de latijnsche en nederlandsche beteekenis aangeduid, waaruit hier enkele voorbeelden: recipe = neemt, libra = pont, oncium = once of 2 loot, dragma = vierendeel loot, scrupulum = scrupel of 20 greyn, granum = greyn, gutta = druppel, manipulum = handtvol, pugillum = grepe met den duim ende twee voorste vingers, quantum sufficit = soo veel als van nooden is, çuantum vis = soo veel als ghy wilt, fiat secundum artem = maeckt naer de konst. Een catalogus geeft de lijst van ‘medicamenten en Instrumenten’. voor het scheepskistje. Daarna volgt de studie van geneesmiddelen, waaronder vaste en vloeibare uitwerpsels.

Heelkunde. 1675 Verbrugge Joh. Chirurgyns of heelmeesters reysboeck, bestaende in 11 deelen. 3^e druk Middelburg, Van Goethem 1675 kl. in 8 (Bi Un Amsterdam; 4^e druk 1677 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1677 Verbrugge Joh. Heel-Konstige examen ofte instructie der chirurgie begrepen in vier tractaten. 2^e druk Amsterdam, Claesz ten Hoorn 1677 in 8 (Bi Un Amst.).

Heelkunde. 1687 Verbrugge Joh. Examen van Land- en Zeechirurgie. Amsterdam Jan ten Hoorn 1687 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde [1704 Verbrugge] Examen van Land- en Zeechirurgie, Handelende Van alle de voornaemste Hooft-Stukken die de grondige Chirurgie aengaen / so in Veld-legers als Zee-slagen. Item / van allerley Siekten / voortkomende op alle vreemde Kusten / als Oost en West-Indien / Guinee / Groenland / Etc. Als ook De Land en Scheeps-kist, met de Krachten en Lijsten der Medicamenten can dien. Door Johannes Verbrugge, in sijn

Leven Stads Chirurgijn en Examinateur tot Middelburg. Den vijfde Drukvermeerdert. 't Amsterdam. By Jan ten Hoorn, Boekverkooper over 't Oude Heere-logement 1704. (16 × 9,8 cm, (16) + 424 + (8) pp, Bi Un Gent Acc 6449).

Aanspraak tot de heelmeesters van J. Verbrugge, voorrede van den drukker Jan ten Hoorn tot den lezer. Het overzicht bedraagt 5 deelen zonder bepaalde orde; het 5^e deel echter handelt vooral over de geneesmiddelen en de werktuigen die in de scheepskist dienen aanwezig te zijn.

Ook uitgaven in 1714 in 8 (Bi Un Amsterdam), in 1740 in 8, 8^e druk door Schlichting, in 1748 9^e druk 3^e uitgave (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde [1768 Verbrugge] Het Nieuw Hervormde Examen van Land en Zee-Chirurgie, Behelzende Al 't geen een Chirurgyn kennen en behandelen moet te Land en ter Zee, in Veldlegers, en Zeeslagen, als ook op alle Vreemde Kusten, in Oost- en West-Indiën, Guinee, Groenland, enz. Met de Lysten en Kragten der Medicamenten. Eertyds opgesteld door Johannes Verbrugge. En nu de Tiende Druk voor de vierde maal van veele fouten gezuiverd, En met Aanteekeningen, aangaande de Anatomie, Chirurgie en Practyk der Medicyne, enz. na opregt onderzoek, 't welk op reden en ondervindinge steunt, verklaart en vermeerdert, en met eene Voorreden verrykt, tot eene ligte onderwyzinge der Leerlingen. Door Johannes Daniel Schlichting, Med. en Chir. Doctor, Lid der Keiserlyke Academie N.C. als mede der Koninglyke Academie der Chirurgie te Parys, en van 't geleerde Genootschap te Neurinberg, &c. &c. t' Amsterdam, By Abraham Graal, Boekverkooper op het Konings Plein, 1768. (16,5 × 10,5 cm, (32) + 664 + (8) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 1663).

Voorrede aan den lezer van Joh. Dan. Schlichting uit Amsteldam 2 Oct. 1748. Approbatie van Joh. de Gorter professor der medicynen te Harderwyk uit Harderwyk 25 Maart 1734 en van het Collegium chirurgicum van Amsterdam. Daarna 4 Nederlandsche gedichten van A. Titsingh, van J. Huizer, een lofdicht geteekend Amicus en het volgend stukje:

 
Het Boek aan den Leezer,
 
Verbrugge heeft voorheen my d'eerstemaal geschreven,
 
'k Ben gretig, uitverkogt, en veelmaal weêr herdrukt;
 
't Is heuglyk als 't Vernuft gewenste Vrugten plukt,
 
Dan kan men na de Dood nog in zyn Werken leven:

 
Heer Schlichting komt met Kragt my nog meer glans te geven,
 
Wyl Hy my heeft verrykt door zyn geleerd Verstand;
 
Hy leid den Proeveling, door my, als met de hand,
 
Om tot een waar begrip der Heelkunde op te streven.
 
Begeerd gy, Leezers, nu een blyk van 't geen ik zeg,
 
Neemt my in eigendom: en gaat met overleg
 
My eens doorbladeren, gy zult het zo bevinden:
 
Op dat gy door de tyd word Meesters in de Kunst:
 
Heer Schlichting zy gedankt voor zyn bewezen gunst,
 
Van hen, die aan deez' Kunst zig tragten te verbinden.
 
Door Yver Bloeid de Kunst.

Zooals de vorige uitgaven bevat het overzicht vijf deelen:

Heelkunde. 1794 Verbrugge Joh. Algemeen handboek der wondheelers, inhoudende alles wat een chirurgyn kennen en behandelen moet te land en ter zee. (Nieuwe uitgave van Examen) 11^e druk Amsterdam 1794 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde [1798 Verbueken] Genees- en heelkundige aanmerking Nopens de gelukkige herstelling eener Lammigheid der onderste Ledematen, uit het gevolg van eenen zwaaren val. Medegedeelt door P.A. Verbueken, Gepensioneerden Heel-meester voor den Armen dezer Stad &c. Residérend Lid van dit Genootschap. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1798 I pp 138-144, Bi Un Gent me 556).

Verloskunde [1799 Verbueken] Gerechtelyk en geneeskundig vertoog Waar in aangetoont word, dat een Kind in een scheinbaare dood ter wareld gekomen, egter een groot uur naar zyne geboorte tot het leven opgewekt is. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1799 II pp 56-62, Bi Un Gent me 556).

Heelkunde. 1691 Verduc Laur. Het Parische verbandhuis. Amsterdam Jan ten Hoorn 1691 in 8; 2^e druk Rotterdam Vander Hulst 1740 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde [1697 Verduin] Verhandeling Van een nieuwe manier om Ledematen af te setten; By wyze van een Briev, geschreven Aan den Wel-Edelen en Groot-Achtbaren Heer den Heer Mr. Nicolaas Witsen, Burgemeester en Raad der Stad Amsterdam, enz. enz. Door Pieter Adriaansz. Verduin, Heelmeester tot Amsterdam. t' Amsterdam, By Joannes Wol-

ters, Boek-verkooper op 't Water, 1697. (19,9 × 13,4 cm, 32 pp, Bi Un Gent me 3180).

Met 7 platen.

Diergeneeskunde. 1769 Verhaag Matthiasz J. Korte en klaere beschryving, van de thans zeer sterk woedende veeziekte, en derzelver aert en natuur. Rotterdam 1769 kl. in 8 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie [1711 Verheyen] Anatomie oft Ontleedkundige Beschryvinge van het Menschen Lichaem, In de welke de vindingen soo van de Oude als Hedendaegsche Ontleeders op een nieuwe en gemakkelijke wyze beschreven en met kopere Plaeten uytgedrukt worden, door den Heere Philippus Verheyen, Leeraer van de Natuer- en Genees-kunde en Koninglijken Opper-leeraer van de Ontleed- en Heel-kunde in de vermaerde Landschole van Loven. Uyt het Latyn vertaelt door And. Domin. Sassenus, Out Deken der Basseliers van de Genees-kunde, Oeffenaer van de Ontleedkunde der zeive Schole. Tot Brussel, By t' Serstevens, Boek-verkoopers by de Predik-heeren. M. DCC. XI. (19,4 × 12,5 cm, (24) + 798 + (18) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 1107, Kon Bi Brussel III 54630 A).

Titelprent een les over anatomie verbeeldende. Opdracht aan God door A.D. Sassenus. Voorrede van A.D. Sassenus. Portret van Phil. Verheyen. Voorrede van Phil. Verheyen. Register der 8 verhandelingen: de gemeene deelen, de deelen van den buik, van de borst, van het hoofd, de beenderen, de spieren, de vaten, de voortteelinge. Privilegie geteekend Loyens te Brussel 5 Juli 1707. Alphabetisch register. De platen met figuren en uitleggingen zijn ten getalle van 42.

Filip Verheyen, geboren te Verrebroek 23 April 1648, werd in 1681 licentiaat en in 1683 doctor in de geneeskunde, hoogleeraar te Leuven in 1689. Hij overleed te Leuven in 1710. Zijn borstbeeld werd op 24 Aug. 1862 te Verrebroek opgericht.

Hij wordt niet genoemd noch in het Biographisch woordenboek van vander Aa, noch in het Nieuw Nederlandsch biographisch Woordenboek. Over hem de studie van Dr. L. Elaut: De Corporis humani Anatomia van Filip Verheyen, in Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1933, 417-469, met literatuuropgave. De eerste uitgave van Corporis Humani Anatomia verscheen in 1693 te Leuven, gevolgd door 11 verdere uitgaven.

Visscherij. 1780 Verhoeven G.F. Gekroonde Verhandelinge ten jaere 1780, tot antwoord op de vraeg: Aen te wyzen de soorten van visschen

die het gemeyn voorwerp zyn van de vangst, zoo op de Kusten als in de rivieren in Vlaenderen, de misbruyken, die in de visscheryen in swang zyn, te kennen te geeven, met de middelen om de zelve te verbeteren. Mechelen, Hanicq, in 4, 58 pp. Uitgave van de Academie royale des Sciences de Bruxelles.

Oorheelkunde. 1735 Du Verney Guinard Jos. Verhandeling van het werktuig van 't gehoor, behelzende het zamenstel, de gebruiken en de ziektens van al de deelen van 't Oor. In 't Nederduitsch gebragt door S.D.R. Leyden, Langerak 1735 in 12.

Heelkunde. 1756 Du Verney G.J. Genees- en heelkundige verhandeling van alle gebreken der beenderen. Amsterdam 1756 in 8.

Verni. Zie 1721 Chicoyneau.

Geneeskunde [1784 Verryst] Aanmerkingen over het nuttig gebruik van den Cortex Peruvianus, in de zedert eenige jaaren in Holland en andere provincien epidemicé geregeert hebbende kwaadaartige Herfst-koortsen; door Albert Verryst (In Verhandel. Maatsch. West-Haarlem 1789 XXI pp 1-67 Bi Un Gent Hi 2045).

Landbouw [1783 Verstolk] Verhandeling over de Zaai- en Weilanden. Door Aart Johan Verstolk, Heer van Soelen en Aldenhaag, Schepen der Stad Rotterdam. (In Verhandel. Batav. Gen. 1783 VII pp. 123-194, Bi Un Gent Hi 9621).

Bespreking over hoever een reeks boomen op de kanten der zaailanden nadeelig is, over de rol der insecten die in de boomen verblijf houden. Rol van het verzuren van het gras, van het vee onder de boomen, van het vallen der bladen. De voordeelen van de boomen overtreft de nadeelen.

Geneeskunde. 1786 Verweer A. Verhandeling over zijdewee en longontsteking. Amsterdam 1786 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie [1569 Vesalius] Dat Epitome ofte Cort Begrup der Anatomien, Andr. Vesalii. Wt het Latijn in Nederduudsch naer den oprechten zinne ouer-ghestelt, door M. Jan Wouters, ghegagiert Medicijn ende Chirurgijn der stede vander Vere in Zeelāt: en̄ wort ghedeelt in zes capittelen met zijn additiē. Te Brugghe, Inde peerde strate bij my Pieter de Clerck, Ghezworen Drucker der Con. Maiesteyt. Anno 1569. En̄ daer vijntmense te coopen. Cum Gratia & Priuilegio. (19,1 × 13,8 cm, (16) + 104 + (2) pp, Bi Un Gent Res 1080).

Op het titelblad een figuur verbeeldende een anatomisch onderzoek van een lijk door een mensch met geopende borst; op de keerzijde het portret van Jan Wouters op 30 jarigen leeftijd met de woorden: ‘Joa. Valterivs Viringus medicus Champharanus Anno 1569. Aetat. suae 30.’. Opdracht aan de overheid van Vere of Campvere in Zeeland. Missive aan Jan Pelsers chirurgijn te Brugge. Daarna de volgende Nederlandsche verzen:

 
Tot den beminden Leser,
 
Dit Boucxken bewijst U discrete Leser eerzame
 
Die ghesteltenisze eens Menschen Lichame
 
Noodtlick en profijtelick al die tot Chirurgien zijn verweckt /
 
Want Anatomie is / en moet voor al bequame
 
t' Fundament zijn / waer zonder gheen Chirurgie en is subiect
 
Zulcx angaende is U al hier bewesen correckt
 
Ter liefden allen beminders der zelfder experientie /
 
Duer Jo. Valterius, gheboren in Lueuen / tot deser consteperfeckt /
 
Niet om de translatie / maer u wort claer ontdeckt:
 
Des Autheurs Latijnschen zin / tot des onwetendes diffentie.
 
Daerom wie ghi zijt / leser vrij met goede diligentie
 
Ende onthoudende daer bij oock wel der consten treyn /
 
Danckende God en Vesalius, voor hun inventie /
 
En Joa. Valterius om zijns ouerzettens excellentie:
 
Zeer oorboorlick om coopen voor eenen pennijnck cleyn
 
Dienstbaer / en oock goet ghelesen voor elck int ghemeyn
 
Op dat elck mach weten wat hij is / niet onghequelt
 
Ende leeren hem zeluen kennen, en zijnen Schepper reyn /
 
Die 't Lichaem wel wonderlick elck int zijne heeft ghestelt:
 
Maer haestelick vergaet / als een blomme op t' velt.

Latijnsche voorrede tot den lezer van Joa. Wouters, gevolgd door twee latijnsche gedichten. Dan een register van Nederlandsche woorden met de latijnsche vertaling. Het overzicht bedraagt zes hoofdstukken: 1) de beenderen, 2) de ligamenten en banden die de beenderen aan elkander houden, 3) de organen van de voeding, 4) het hart en deelen die ermede in betrekking zijn, 5) de hersenen en de organen daarmede in verband, 6) de geslachtsorganen. Daarna een bijvoegsel met aanteekeningen over lichaamsdeelen zonder bepaalde anatomische beteekenis, een plaat met uitleggingen over anatomische werktuigen, een lijst van errata. Approbatio van 14 Mei 1569

en privilegie uit Brussel van 20 Mei 1569. Op het einde: ‘Brugis Flandrorum excudebat Petrus Clericus Typographus a Regia Maiestate admissus Anno M.CCCCC.LXIX. Cum Gratia Privilegio.’

Anatomie [1647 Vesalius] A. Vesalii en Valuerda Anatomie, ofte Af-beeldinghe van de Deelen des menschelycken lichaems, en derselver Verklaringhe. Met Een aenwijsinghe om het selve te ontleden, volgens de leeringe Galleni, Vesalii, Fallopii en Arantii. t' Amstelredam, By Cornelis Danckertz, in de Kalver-straet, inde Danckbaerheyt, M. DC. XLVII. (28,5 × 18,6 cm, (4) + 196 + (1) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent A 9983).

Die uitgave is een herdruk van de uitgave van 1568, en wordt gevolgd door de Bedieninghe der Anatomien van David van Mauden (Amsterdam 1646). (Titelprent met het portret van Vesalius. Voorrede van den uitgever Danckertz. Het werk is verdeeld in 7 boeken: 1) de beenderen met 7 platen, 2) de spieren met 16 platen, 3) de deelen van de voeding en de generatie met 6 platen, 4) de bloedsomloop met 1 plaat, 5) de zintuigen met 3 platen, 6) de aderen met 5 platen, 7) de zenuwen met 4 platen.

Daarop volgt ‘Het Epitome, oft kort verhaal van de Boecken van Andries Vesalius Brusselaer, van de Fabrijcke van d'menschelijcke lichaemen’ (pp 141-196) met een synoptisch overzicht.

Anatomie. 1659 Veslingius Joan. Konstige ontledingh des menschelijken lichaems, uit het Latijn vertaald door Ger. Blasius. Amsterdam Jan Jansz 1659 in 4; Amsterdam Gerr. Sweerman 1661 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Chemie. 1683 Viganus J. Fr. Medulla chemiae of 't merg der scheikonst. Mede nieuwe hypothesis van de bewegingen der longen, en gebruik der respiratie. Amsterdam 1683 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Viganus Joh. Franc. Zie 1688 Le Mort.

Heelkunde. 1533 de Vigo Joh. Dat chyrurgijlijck werck. Antwerpen de Grave 1533 in f^o (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1614 de Vigo Joh. Medecynboec ende Chyrurgie. Dordrecht Verhaghen 1614 in f^o; Amsterdam 1648 in f^o (Bi Un Amsterdam).

Diergeneeskunde [1769 Vilain XIIII] Verhael ende Reflexien op de Verbreydinge der Besmettelyke Siekte in het Hoorn-Vee, De welke sig

veropenbaert heeft in de Provintie van Vlaenderen t'sedert den 26. Octob. tot den 23. Decemb. 1769. Gemaekt door den Heere Burg-grave Vilain XIIII. Met de voordere voorstellen tot stuttinge van diere, gedaen ter Vergaederinge van de Eerweerde ende Edele Heeren Gedeputeerde der Staeten van Vlaenderen den 22. Dec. 1769. Nulla remedia quae vulneribus adhibentur, tam faciunt dolorem quam quae sunt salutaria. Cic. epist. ad Octavium. Scribere jussit amor Patriae. Tot Gendt, By Petrus de Goesin, Drucker van Haere Majesteyt. (35 × 22.2 cm, 50 pp en 4 tabellen, Kon Bi Brussel VH 7929, Bi Un Gent me 446).

Het jaartal wordt vastgesteld op het einde van het officieel verslag: 22 December 1769. Daarna het actum van de vergadering der gedeputeerden der Staeten van Vlaenderen. Op de vier platen een overzicht van de toestanden. De schrijver is zonder twijfel Jean-Jacques-Philippe Vilain XIIII geboren te Aalst op 1 Mei 1712 en overleden te Wetteren op 15 Augustus 1777.

Diergeneeskunde. 1770 Vink H. Lessen over de herkauwing der runderen en thans woedende veeziekte. Rotterdam 1770 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Natuurwetenschap [1706 Vincent] Wondertooneel der Nature, Geopent in eene korte Beschryvinge der Hoofddeelen van de byzondere zeldsaamheden daar in begrepen; in orde gebragt en bewaart door Levinus Vincent. Te Amsterdam, Gedrukt by François Halma, Boekdrukker en Boekverkoper, in de Kalverstraat, in Konstantyn den Grooten, 1706. (23.8 × 17.6 cm, 30 pp, Bi Un Gent HN 390).

Titelprent een museumzaal verbeeldende. Latijnsche verzen van Romanus de Hooge om de titelprent uit te leggen. Uitlegging van de titelplaat door Romein de Hooge, Latijnsch verzenstuk van David Hoogstratanus. Daarna 4 Nederlandsche gedichten van G.B., van J. Vollenhove, van Johannes Brandt en van F. Halma.

Hieronder dat laatste stuk:

 
Op het weergadeloos Natuurkabinet van
 
Levinus Vincent, en zyne echtgenoot Johanna Breda.
 
De pronkzaal, die hier prykt met onwaardeerbre zaaken,
 
Van alles wat men in vier wereldtdeelen vindt;
 
By kenners hoog geacht, en naar waardy bemint,
 
Is 't heerlyk schoutooneel om d'oogen te vermaaken.

 
De Vorsten, die van lust tot deze schatten blaaken,
 
Staan opgetogen, en als door den glans verblindt,
 
Omdat hier vrou Natuur de grootste kunst verwint;
 
Dies elk met diep ontzagh den drempel komt genaaken.
 
Men pryze 't kloek vernuft en gadeloozen vlyt
 
Des wakkeren Vincents, als aan Natuur gewydt,
 
Om met zyne Ega haar geheimen op te sluiten:
 
Zoo schoon, zoo wonderlyk, dat yder staat verbaast;
 
Waardoor de vlugge Faam den schellen lof uitblaast
 
Van beider hoogen geest, door geene pennen te uiten.

Rede tot den lezer en liefhebber. Dat stukje wordt nu met een vervolg volledigd, met het jaartal 1715:

Natuurwetenschap [1715 Vincent] Het tweede deel of vervolg van het Wondertooneel der Natuur, Ofte een Korte Beschryvinge Zo van Bloedelooze, Zwemmende, Vliegende, Kruipende, en Viervoetige Geklauwde Eyerleggende Dieren, Als van Hoornen, Schulpen, Koraalen, Zee-Heesters, Metallyke en In Steen Veranderde Dingen, enz. Van de welke een zeer groote Meenigte word bevat in de Kabinetten van Levinus Vincent. Te Amsteldam, Gedrukt voor den Autheur, en zijn te bekoomen bij Gerald Valk op den Dam, en Joannes van Leeuwen in de Gasthuis-Moolen-steeg, CIC IC CC XV. (23.8 × 17.6 cm, (22) + 9 tot 278 pp, 7 platen, Kon Bi Brussel VH 5582, Bi Un Gent HN 390).

Dat stuk begint met een dubbel titelprent waarvan de uitlegging door Sylvius in verzen wordt beschreven:

 
Op de Print van het Tweede Deel van het
 
Wondertoneel der Natuur
 
Van den Heer Levinus Vincent.
 
Hier praalt voor het gezigt een schets vol wonderheden,
 
Van 't geen de Vader der natuur der mensch laat zien:
 
Zijn rijke wijsheid in een heir geschapenheden,
 
Op dat het dus alom d'opmerkende aandagt dien.
 
Al d'oude heerlijkheid, vermaard in praalgebouwen,
 
Van Memsis, en Atheene, en Latium verzinkt,
 
Voor 't geen van d'Almagt word geduurzaam onderhouwen,
 
En door den hamer van zijn woord geklonken blinkt.
 
Op deze schouwburg vaart de ziel door 't oog naar boven,
 
En ziet een hemel van des Makers overschot,
 
Daar de gordijnen zijn ontrolt en opgeschoven:
 
Elk lighaam is een werk vol wonderen van God.

 
Een Maro moest tot lof van dit toneel verrijzen,
 
Om 't Kruipende langs d'aarde al biddende te prijzen.
 
Sylvius.

Daarna een lang gedicht van Sylvius (8 pp Nederlandsche verzen!), twee Latijnsche verzenstukken van E. Van Zurck en van Lamb. Bidloo, om te sluiten met een klinkdicht:

 
Op het Wondertooneel der Natuur,
 
Van den Heere Levinus Vincent.
 
Klinkdigt.
 
Hoe wonder blinkt Gods kracht in zyne schepzels uit;
 
't Verbaest de onweetende; het maekt hun opgetoogen
 
En geeft een denkbeeld van het opperste vermoogen,
 
Wanneer Vincent, zyn groot Natuur-tooneel ontsluit.
 
Men hoort in 't ooste en 't west, zyn roem met schel geluit
 
Op vleugels van de Faem door de Indiën gevloogen;
 
De vorsten, die wel eer hier voor ter aerde boogen,
 
Beletten, dat nog haet, nog nyd zyn glory stuit.
 
Zwygt Godverzakers, zwygt, gy verwt met bloed uw kaeken,
 
Zoo ge oneerbiedig durft, dit wonderstuk genaeken,
 
Elk diertje heeft een tong, 't geen u uw schuld ontdekt.
 
Wie moet nu in den geest, dit groote werk niet roemen,
 
Op 't cierelykst' vertoont, in dieren, schelpen, bloemen,
 
Daer zelf het kleinste stuk, het diepste ontzag verwekt.
 
J.V.

Voorrede aan den lezer met een brief van ‘Le grand Duc de Toscan uit Florence 12 janvier 1699’.

De voorwerpen van het museum worden volgens het stelsel van Aristoteles beschreven: insecten ingekerfde, mollia, crustacea, testacea, zoophyta; de visschen; de vogels; de slangen en de draken; de viervoetige geklauwde eierleggenden (kikvorschen, enz.); de metalen en mineralen. Systematisch register.

Natuurwetenschap [1779 Vincent] Catalogus Van eene uitmuntende fraaije Verzameling van meerendeels Uitheemsche, Viervoetige, Vliegende, Kruipende, Zwemmende Dieren, en Zee-Koraalen. Gelyk mede eenige zeer fraaije Kunststukken en Beeldwerken, zo in Zilver, Steen, Hout, als Geboetzeerde en andere Werken, en Zeltzaamheden, Onder dit alles munten uit, eene Verzameling van ruim 300 Doozen met Gekorvene, meest Uit-

landse Diertjes. Als Dag- en Nagt-Kapellen, Torren, Vliegen enz. Waar onder zeer veele die noch in geene Kabinetten bekend zyn, of zeer zeldzaam gevonden worden. Insgelyks eene niet min uitmuntende Verzameling van Zee-Hoorns, Schulpen, Krabben, Kreeften en verdere Weekschalige Zee-dieren; By welke, de meest allerzeldzaamste, in veele Kabinetten weinig voorkomende Stukken, te vinden zyn. Zynde dit alles, meerendeels, het voor veele Jaaren reeds zo beroemde Natuur-Kabinet van L. Vincent; Gekocht, en nu onlangs nagelaaten door wylen den Hoog Welgebooren Jonkheer P. Bout, in Leven, ordinaris Gedeputeerde ter Vergadering van haar Hoog Moogende, wegens de Provincie Zeeland &. &. Al het welke aan de Meestbiedende Verkogt zal worden Op Woensdag den 21 April 1779 en volgende Dagen, ten Sterfhuize voornoemd, op het Plein in 's Hage, Door de Boekverkoopers H. Backhuysen en J. Gaillard, By wien de Catalogus te bekomen zyn, mits betaalende 2 Stuivers voor den Armen. (17.6 × 10.5 cm, VI + 70 pp, Kon Bi Brussel VH 7249).

Lijst van een groot aantal voorwerpen uit de verzamelingen van L. Vincent en P. Bont te Haarlem, die door verscheidene vorsten werden bezocht, en die naar den Haag werden overgebracht.

Anatomie [1732 Vink] Korte en Klaare Beschryving der Beenderen en Spieren van 't Menschen Lighaam, door Willem Vink, M.D. Anat. & Chirurg. Lector te Rotterdam. Met Plaaten. Te Rotterdam, By Jan Daniel Beman MDCCXXXII. (19.4 × 12.2 cm, (24) + 277 + (68) pp, Bi Un Gent me 1154).

Titelprent met de volgende uitlegging:

 
Op de Tytel-Plaat.
 
De Snykunst op den Throon gezeten,
 
Leert in heur Spiegel alles weten;
 
Wanneer zy onderzoekt met lust,
 
Wat in de kleine wereld rust:
 
En komt de linkerhandt te geven
 
Aan 't Zinnebeeld van 't brooze leven.
 
Zy pronkt aan haare regter handt
 
Met neerstigheidt; terwyl Verstandt
 
Ter linker zyd' met vriendlyke ooge
 
Die kunst begluurt. Wat van om hooge
 
Daer steunt der Leeuwendaalers Leeuw,
 
Zoo nutten zaak, van Eeuw tot Eeuw:
 
En kroont, gelyk men ziet van boven
 
Het Opschrift, dat zelfs de Englen loven.
 
Een Menschen beeldt van Spier en Been,

 
Ziet men de middelplaats bekleên:
 
Het steede en 's Schryvers Wapen Cieren
 
Den grond van 't stuk. Wen d'oogen zwieren
 
Beneden, naar het midden perk,
 
Daar is des Onderzoekers Werk
 
Gewapent met een Glas, te zoeken
 
In 't Hercenstel, door al zyn hoeken:
 
Waar hy een schat van Wondren vind,
 
Nog duister voor des menschen kind.

Opdracht aan de overheid der stad Rotterdam. Voorrede tot den lezer. Daarna 10 pp verzen: Latijnsche door F.G. Westerhovius, Latijnsche door J.B. Med. Doctor, Latijnsche door P. Vink, Nederlandsche door J. Van Wyck chirurgus.

De beschrijving der 256 beenderen van het lichaam van den volwassen mensch wordt volgens de lichaamsdeelen gedaan; de spieren worden in dezelfde volgorde bestudeerd. In een register worden van de spieren de Nederlandsche en de Latijnsche namen gegeven en hun werking aangeduid. Op het einde een alphabetische lijst der voornaamste zaken, en vier platen met uitleggingen.

Heelkunde. 1740 Vink P. Aanmerkingen op de chirurgicale operatien van den heere Dionis. Rotterdam 1740 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie. 1745 Vink Will. Korte en klaare beschryving der beenderen, spieren en bloedvaten van 't menschen lighaam. Rotterdam 2^e druk 1745 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Wetenschappen. 1663 Virgilius. Beschryvinghe inhoudende wie de eerste autheuren en vinders aller consten, inventien, en hantwercken sijn geweest. Uit het Latijn. Amsterdam 1663 in 12.

Wetenschappen [Sd Virgilius] P. Virgilius. Van de eerste Vinders aller Konsten en Wetenschappen. Overzien en verbeterd. Eerste Boek. T'Amsterdam. En in Gend, by C.J. Fernand, Boekdrukker, te Putte. (11 × 7 cm, 159 pp) Tweede Boek (158 pp), Derde Boek (120 + 11 pp, Bi A.J.J.V.).

De drie boeken van Polydorus Virgilius zijn in een bundel gebonden, en op het einde van het derde boek komt een register voor het gansche werk. In het 1^e boek met 24 hoofdstukken wordt onder meer gehandeld over het begin aller dingen, den oorsprong van de muziek, de Astronomie, de maten en ge-

wichten, de medecynen, de tooverkunst. In het 2^e met 25 hoofdstukken over de metalen en hun gebruik, de penningen, de schilderijen, de potbakkerij. In het 3^e over den landbouw, de bouwkunde, het ontstaan der steden, de zeevaart, den koophandel.

Heelkunde [1696 Visscher] Heelkonstige Aanmerkingen: Waar in, de Manier van Werking, so uitet Werktuich selfs, als andere (mechanische of) werktuichkundige beginselen, wort aangeweezen. En de Verschynsels en Toevallen, die de Kwaalen versellen, afgeleid worden van de waare gronden der Stof- of Lichaamkunde; met de welke haare geneezinge ook over een stemt. Met een Inleidinge, waar in die gronden vertoond worden. Beneevens Een Genees- en Lichaamkundige Verhandelinge van de Kracht der Moederlyke Inbeeldinge op de Vrucht. Wiskunstiger wijze voorgesteld. Door Tammerus Visscher, Medicinae Candidatus, en Heelmeester te Dokkum. T'Amsterdam, Bij Daniel van den Dalen, Boekverkoper op 't Rokkin, byzyden de Beurs. 1696. (15.4 × 8.9 cm, 40 + (4) + 277 + (3) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 1822).

Opdracht aan Abraham Cyprianus en Mauritius Van Beverhorst. Inleiding gevolgd door een zeer lang verzenstuk (4 pp) van Johannes Hilarides en getitteld: Voorbeeld van Neerstigheit en Opmerkinge in Onzen Vriend Tammerus Visscher. Daarna 20 Aanmerkingen van beschrijvenden aard.

Van Vistendiep Quiryn. Zie J. Van Horne 1669.

Geslachtsziekten. 1739 van Visvliet Mein. Brief aan den Heere Leon. Stocke over eene vermoedelijke Venusziekte. Middelburg 1739 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Vitringa Coulon J. Zie 1797 Bakker.

Geneeskunde. 1617 Viverius Jac. Philiatrosa Ganda Philologus. De wintersche avonden, of Nederlandsche vertellingen. Amsterdam Dirck Pietersz 1617 in 8 (Bi Un Amsterdam).

In het 2^e boeck, ‘Van de vremde sieckten’, in het 6^e boeck ‘Van oorloghe, dierte, peste’.

Hygiene. 1764 Vleys Hendrik. Reglement der gezondheyd raekende de spyse en drank om gezond te leven. Brugge 1754 in 4.

Schr. leefde tusschen 1701 en 1759.

Verloskunde. 1713 Vlysius Egb. De vrucht in 't moederlijke lichgaam. Groningen 1713 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. [1779 Voegen van Engelen] Verhandelingen over de schynbaar Gestorvenen, vertaald en vermeerderd door den Heer J. Voegen van Engelen, M.D. Lid van het provintiaal Utrechts Genootschap van Konsten en Weetenschappen.

Omnibus est eadem leti via, non tamen unus

Est vitae cunctis exitiique modus.

Te Leyden, Bij Johannes van Tiffelen, en Barend Onnekink, MDCC-LXXIX (20.4 × 12.1 cm, (10) + XVI + 348 pp, Kon Bi Brussel VH 7737).

Opdracht aan de directeuren van de Maatschappy der Drenkelingen te Amsterdam, uit Leiden 20 October 1779. Voorbericht. In de 1^e afdeeling bestudeert Schr. den dood der drenkelingen en de middelen om denzelven te voorkomen, volgens Gardane; de 2^e is een onderzoek naar den dood van lieden die door kooldampen gestikt zijn, de 3^e een onderzoek naar den dood door rottige en gistende gassen, de 4^e naar de gevolgen van gemoedsbewegingen, wurgen, inslikken van vreemde vorwerpen, schokken der hersenen, hevige koude; de 5^e onderzoekt den schijnbaren dood van pasgeboren kinderen.

Natuurwetenschap [1779 Voegen van Engelen]. Genees- Natuur- en Huishoud-kundig Kabinet, of Uitgezogte Verzameling van de nieuwste en nuttigste Verhandelingen proeven en waarneemingen, uit de voornaamste buitenlandsche Akademien en Genootschappen, en de beroemste in- en uitlandsche Schryveren, ten nutte onzer Landsgenooten byeen vergaderd door eenige Liefhebberen dezer weetenschappen, en uitgegeeven door J. Voegen van Engelen, M.D. Lid van het Provintiaal Utrechts Genootschap van Konsten en Weetenschappen. Eerste Deel. Voor het Jaar 1779. Te Leyden, By J. van Tiffelen, en B. Onnekink. 1779. (20.2 × 11.8 cm, (4) + 16 + X + XII + 602 + 228 + (2) + 51 + 11 + 76 pp, Kon Bi Brussel VH 7940).

Het eerste deel bevat 37 verhandelingen over allerlei onderwerpen. Na een register van de verhandelingen en een van de zaken, komt de alphabetische naamlijst van de inteekenaren. Daarna voorbericht van den uitgever.

Na de verhandelingen (602 pp), geven de 228 volgende pp. een overzicht van de nieuwe uitvindingen, ontdekkingen en verbeteringen betreffende konsten en wetenschappen, inbegrepen ook weerkundige waarnemingen. Op de laatste 76 pp vindt de lezer een bibliographisch overzicht van boeken in verscheidene landen verschenen.

Natuurwetenschap [1781 Voegen van Engelen]. Genees- Natuur- en

Huishoud-kundig Kabinet..... Tweede deel. Voor de Jaaren 1780 en 1781. Te Leyden.... 1781 (..(4) + 4 + 12 + VI + pp 7 tot 564 + 240 + 50 + 40 + 48 pp...).

Het 2^e deel wordt opgevat in denzelfden zin als het 1^e, met 34 verhandelingen.

Voor het 3^e deel is er geen bijzonder titelblad: 206 pp voor 11 verhandelingen.

Academie. 1636 Voetius G. De nutticheydt der academien ende scholen, mitsg. der wetenschappen. Utrecht 1636 in 4.

Geneeskunde. 1792 Vogel Sam. Gottl. Handboek der beoefenende geneeskunde. Haarlem 1792 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Opvoeding. 1790 Vogel Sam. Gottl. Onderwijs voor oudersopvoeders en opzieners van kinderen over de manier hoe de ondeugd kan ontdekt worden. Haarlem 1790 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1795 Vogel Sam. Gottl. Genees- en Staatkundige verhandeling over de oorzaaken, waarom zoo weinig drenkelingen in 't leeven hersteld worden. Haarlem 1795 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Sam. Gottl. Vogel was hoogleeraar in de medicynen te Rostock.

Vogel Zach. Zie 1743 Magner.

Heelkunde [1743 Vogel] Zacharias Vogel Practizeerend chirurgyn te Lubeck. Verhandeling van alle soorten der Breuken. Hoe men dezelve Grondig kan onderscheiden en kennen. Gelyk ook Hoemen de Geneezing der Herniotomie zonder Castratie op eene zeer lichte wyze kan verrichten, met Zeldzaame Aanmerkingen en noodige Kopere Plaaten vercierd En met eene Voor-reeden verrykt door Johan Gerard Magner, Doctor in de Medicynen te Lubeck. Te Utrecht, By J.H. Vonk van Lynden, Boekverkoper. 1743. (15 × 9.4 cm, (46) + 318 + (17) pp., Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2285).

Titelplaat verbeeldende een aan breuk lijdenden patient. Opdracht aan A.S. Lindholtz geteekend uit Lubeck 16 Sept. 1737. Voorrede uit Lubeek 23 Sept. 1737. Register in alphabetische orde.

Van dat boek bestaat een uitgave Sd met dezelfde tekst, vorm en gehalte, ‘te Amsterdam, By Dirk Kluyt, Boekver-

kooper in de Oude-Lely-Straat, by de Cingel’. (Bi Un Gent me 2284).

Volck-Holst Peter. Zie 1556 Paracelsus.

Voeding [1775 Voltelen] Observationes chemico-medicae de lacte humano.... Trajecti Batavorum. (24.2 × 20.3 cm, (6) + 60 + (10) pp., Bi Un Gent Labor. Levensm.).

Zie Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1936 p 563.

Proefschrift in de Latijnsche taal met een lang gedicht van den student J. Voorduin getiteld: ‘Ter gelegentheid dat de Wel Edele Heer Floris Jacobus Voltelen zyne scheikundige waarnemingen over de melk opentlyk verdedigde’.

Geneeskunde [1782 Voltelen]. Zyn er Braakmiddelen, die men in zommige gevallen boven den wortel van Ipecacoanna verkiezen moet? zooja: welke zyn die middelen, en wanneer komen ze te pas? Door F.J. Voltelen, Stads Medicinae Doctor te Utregt, en Lid van het Provinciaal Utregtsch Genootschap van Konsten en Weetenschappen. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1782 VII pp 1-92, Bi Un Gent me 366 a).

Andere braakmiddelen zijn: Asarum of mansooren, Gratiola of Gods genade, Nicotiana of tabak, Helleborus albus of wit nieskruid, Antimoniumverbindingen, Scilla of zeeajuin, koperrood.

Heelkunde [1784 Voltelen] Aanmerkingen over eene bedekte ontsteeking en verzweering in den onderbuik, verzeld van een ischuria, eerst na den dood kennelyk. Door F.J. Voltelen. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1784 X pp 549-574, Bi Un Gent Hi 1902).

Van den Vondel Joost (1587 † 1679). Onder den titel van Vondel's Herbarium heeft Maurice Sabbe (Vla. Acad. 1920 pp 341-365, Vla. Gids 1928 p 508) eene studie laten verschijnen waarin hij op de grondige kennis der plantenkunde van den dichter de aandacht vestigt. ‘Zoo spreken al de bloemen en kruiden zijner warande, zegt Sabbe, veel minder van hun kleuren- en geurenweelde en van hun vormenschoonheid, dan van hun stichtelijke leeringen, vrome deugden en verborgen krachten. In dit opzicht draagt Vondel's heele herbarium niet alleen het karakter van de botanische wetenschap zijner dagen,... -’

Voorhout, Frans. Zie 1792 J.H. van Swinden.

Heelkunde. 1719 Van de Voorde C. Nieuw chirurgyns zeecompas. Amsterdam 1719 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Menschenkunde. 1789 Van der Voort, Gerr. Grondbeginselen der menschkunde. Amsterdam 1789 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Vos Abr. Lenertz, zie Wurtz Felix 1633, 1647.

Heelkunde [1791 Vos] Genees- en Heelkundige Verhandeling over het Been en Spek-Gezwel Byzonder dat, waardoor de rugwervelen worden aangedaan, en eene verstyving der onderste ledematen veroorzaakt word. Door Corn. Johan. Vos, Med. Doct. in 's Hage. Te Utrecht, By B. Wild en J. Altheer. 1791 (22.5 × 13.1 cm, (4) + 68 pp, Bi Un Gent me 2447).

Opdracht aan C.H. Velze. De 2^e afdeeling over het been en spekgezwel wordt door een 1^e voorafgegaan over de physiologische en pathologische beschrijving der beenderen. Geen figuren.

Dierkunde [1766 Vosmaer] Beschryving van een onlangs nieuw ontdekt en nog geheel onbekend soort van Africaansch Breedsnuitig Varken of Bosch-zwyn; In de afgelegenste deelen van Africa gevangen, en overgebragt in de Diergaarde van zyne doorluchtigste Hoogheid Den Heere Prinse van Oranje en Nassauw, Erfstadhouder, Erf-gouverneur, Erf-Kapitein-Generaal en Admiraal der Vereenigde Nederlanden, enz. enz. enz. Beschreeven en uitgegeeven door A. Vosmaer, Directeur der Vorstelyke Natuur- en Kunst-Kabinetten, Lid der Keizerlyke Akademie, en Korrespondent der Koninglyke Akademie der Weetenschappen van Parys. Te Amsterdam, By Pieter Meyer. MDCCLXVI (27 × 20.8 cm, 15 pp, Kon Bi Brussel VH 7003).

Dit stukje met een gekleurde plaat, is het eerste van een reeks bij dezelfden uitgever en in een bundel vereenigd. De andere stukjes zijn:

Guineesche jufferbokje, 1766, 8 pp.

Africaansch basterd mormeldier, 1767, 8 pp.

Oostindische vliegende eekhoorn, 1767, 12 pp.

Surinaamsche ratelslang, 1768, 22 pp.

Amerikaansche trompetter vogel, 1768, 8 pp.

Amerikaansche langstaartige ijsvogel, 1768, 9 + 6 pp.

Amerikaansche langstaartige aap, 1763, 12 pp.

Oost-Indische ijsvogeltjes, 1768, 7 pp.

Amerikaansche rots-haan, 1769, 7 pp.

Amerikaansche lyster, 1769, 7 pp.

Oost-Indische pagegaay, 1769, 10 pp.

Afrikaansche Sagittarius, 1769, 8 pp.

Amerikaansche slinger-aap, 1770, 6 pp.

Vijfvingerige luiaard, 1770, 20 pp.

Afrikaansche bizaamkat, 1771, 6 pp.

Amerikaansche wesel-potto, 1771, 6 pp.

Amerikaansche bison, 1772, 10 pp.

Oost-Indische ichneumon, 1772, 10 pp.

Oost-Indische bosch-hond, 1773, 6 pp.

Oost-Indische bosch-kat, 1773, 6 pp.

Slang- en wormhagedis, 1774, 8 pp.

Platstaart slangen, 1774, 8 pp.

Orang-outang van Borneo, 1778, 23 pp.

Hartebokken coudou, 1783, 15 pp.

Eland of canna, 1783, 12 pp.

Boschbuffel of gnou, 1784, 14 pp.

Hartebok of pronkbok, 1784, 14 pp.

Kameelpaard of giraffe, 1787, 44 pp.

Groenglanzige mol, 1787, 12 pp.

Van af 1783 draagt de uitgeverij den naam: Erven P. Meyer en G. Warnars.

Dierkunde. 1766 Vosmaer, A. Beschrijving eener verzameling van zeldsame gedierten op het Kleine Loo. Amsterdam 1766-1804, 30 stukken in 4.

Goossen van Vreeswijk. Zie Goossen.

Natuurwetenschap [1779 de Vries] Natuurkundige en Ophelderende Aanmerkingen over het Eerste en Tweede Deel van J.F. Martinet's Katechismus der Natuur door J. de Vries. Te Amsterdam, By Joannes van Selm, MDCCLXXIX (22.4 × 13.2 cm, XIV + (2) + 188 + 198 pp, Bi Un Gent HN 499).

Het 1^e deel bevat gesprekken over de hemellichamen, over de lucht en de verhevelingen, over de aarde en hare gronden, over den mensch, over het land en het water. In het 2^e deel 6 gesprekken over de eigenschappen der dieren, over de dieren van het vaderland, over de eigenschappen der vogels, over de vogels van het vaderland, over de eigenschappen der visschen en over de bijzondere visschen van het vaderland.

Natuurwetenschap [1779 de Vries] Natuurkundige..... over het derde en vierde deel.... door J. de Vries.... (200 + 192 pp, Bi Un Gent HN 499).

In het 3^e deel 4 gesprekken over de eigenschappen der insecten, over de bijzondere insecten van het vaderland, over de eigenschappen der planten, over de planten van het vaderland. In het 4^e deel 6 gesprekken over de bloemen, de zaden, de voortbrengselen van het Oosten en het Westen, den oogst, de bosschen en de beschouwing der schepping.

Tabak. 1692 De Vries B.C. Nuttelyke consideratien of sedige aanmerkingen over het heedendaags tabaksuigen. Amsterdam 1692 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde [1777 De Vries] Aanmerkingen over het stuiten van het bloed in gewonde slagaderen, zoo door uitwendige drukkinge, als door onderbindinge; met verscheidene voorbeelden gestaafd: door J. De Vries, Lector in de Ontleed- en Heelkunde te Leeuwarden, en Operateur van den Landschappe van Friesland. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1777 XVII² pp 127-156, Bi Un Gent Hi 2045).

Wanneer een groote en diepliggende tak des slagaders gewond is, zal de onderschepping en binding van het bloedvat als het beste middel bevonden worden.

De Vries J. Zie B. Bell 1797.

De Vries B.C. Zie Beintema 1692.

Geneeskunde [1663 Vrolingh] Der Matroosen Ghesontheydt, Ofte De goede Dispositio der Zee-varende ende alle andere Lieden: Waer in ghehandelt wordt, nevens andere sieckten, den Matroosen ghemeen ende oock alle menschen: Van den aerdt, nature en eyghenschap des Scheurbuycks: anders Schimmelsieckte ghenaemt. Van haer name, oorspronck, wesen ende Curae. Door Abraham Lenertsz Vrolingh, Chirurgijn tot West-Zaerdam. t'Antwerpen, By Marcelis Parijs, Boeck-drucker inde Cammerstraet, inden swerten Hondt, 1663, Met Gratie ende Privilegie. (14,9 × 9,0, (8) + 204 + (17) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2818).

Voorrede aan den lezer. Overzicht in 10 hoofdstukken. Register in alphabetische orde.

Vrolik W. Zie 1798 Deiman J.R.

W

Verloskunde [1780 Wagler] Beschryving van een wanschapen vrugt van agt maanden, met een gesloten aars ter waereld gekomen; door C.G. Wagler, Med. Doctor, Hof-Medicus van Zyne Doorluchtige Hoogheid, den Heere Hertog van Brunswyk-Wolffenbuttel, enz. enz. (In Verhandel. Maatsch. Gen. Haarlem, 1780 XIX^2-3 pp 255-320, Bi Un Gent Hist 2045).

Electriciteit [1746 Waitz] Verhandeling over de Electriciteyt, en derzelver oorzaken, Welke By de Koninklyke Academie der Wetenschappen te Berlyn de Prys verkregen heeft. Opgesteld door J.H. Waitz, Finantie en Berg-Raad van zyn Majest. de Koning van Zweeden en Vorst van Hessen-Cassel. Met Figuren. Te Amsterdam, By Hendrik Vieroot, en Dirk Slichtenhorst. MDCCXLVI (21,5 × 13,1 cm, (48) + pp 7-139 + (1), Kon Bi Brussel VH 5381, Bi Un Gent Ph 226a).

Lang voorbericht over geschiedenis en oorsprong van de electrische kracht der lichamen; 9 hoofdstukken over: electriciteit in 't algemeen, de electrische glazen buis, door wrijving geelectriseerde lichamen, electrische barometers, electrische dieren, oorzaken der electriciteit, natuur der electrische stoffen, beweging der electrische stoffen, aard der aantrekkende electriciteit. Vier platen.

Physiologie. 1650 Walaeus Joh. Twee brieven van de beweginge des chyls ende des bloeds. Vertaald door N. van Assendelft. 1650 kl. in 8.

Geneeskunde [1770 Walckiers] In hoe verre kan eene Longteering geneeslyk zyn, en uit welke tekenen is zy als zodanig te kennen? Door P. Walckiers, Praktiseerend Geneesheer te Leuven. (Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1780 V pp 111-170 Bi Un Gent Me 366a).

De hoedanigheid der fluimen dient zorgvuldig te worden bepaald. De behandeling tot geneezing is langdurig.

Geneeskunde [1783 Walckiers] Zyn'er Braakmiddelen, die men in zommige gevallen boven den wortel van Ipecacoanna verkiezen moet? zooja: Welke zyn die middelen, en wanneer komen ze te pas? (Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1782 VII pp 93-316 Bi Un Gent Me 366a).

Warren R. Zie Duncan W. 1768.

Geneeskunde [1790 Was] Waarneming omtrent eenen worm (Lumbricus) door een gezwel by den navel ontlast: medegedeeld door Johannes

Was. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1790 XIV pp 473-484, Bi Un Gent Hi 1902).

Geneeskunde. 1623 à Wassenaer Nic. Ars medica of gheneeskonst, Amsterdam 1623 in 4.

a Wassenaer Nic. Zie 1624 Anonymus.

Geneeskunde [1782 Watervliet] Uittreksel uit een bericht, aan het Genootschap toegezonden, nopens de volkomene genezinge eener lammigheid aan beide de handen, door middel van de electriciteit, medegedeeld door J. Watervliet. (In Verhandelingen Zeeuwsch Gen. 1782 IX pp 300-304, Bi Un Gent 1782 IX pp 300-304, Bi Un Gent Hi 1902).

Dierkunde [1782 Watervliet] Bericht van een vreemd lichaam gevonden in een hoender-ey; medegedeeld door Jacobus Watervliet. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1782 IX pp 507-514, Bi Un Gent Hi 1902).

Dit ei bevatte een bloedklomp groot als een gewoon hazenoot.

Dierkunde [1786 Watervliet] Waarnemingen over de voort-teeling van de zoetwater-raderdiertjes, door Jacobus Watervliet. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1786 XI pp 390-400, Bi Un Gent Hi 1902).

De raderdiertjes, microscopisch onderzocht, blijken volgens de beschrijving en de figuren de vorticellen te zijn, die zich voortteelen door rondachtige lichaampjes.

Geneeskunde [1790 Watervliet] Bericht aangaande de heilryke uitwerking der electriciteit; medegedeeld door Jacobus Watervliet. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. 1790 XIV pp 485-501, Bi Un Gent Hi 1902).

Gelukkige resultaten in het geval van zenuwziekte, bij een lijderes op een geïsoleerden stoel of in een elektrisch bad.

Dierkunde [1761 Watson] De dierlyke wereld ter beschouwinge opengezet. In vier boeken. Uit het Engelsch van den Heere F. Watson, met merklyke verbeteringen en aantekeningen uitgegeeven door Cornelius Nozeman. Met echte Afbeeldsels der byzondere Dieren verrykt. Te Amsteldam, By Pieter Meyer, vooraan op den Vygendam. MDCCLXI (21,4 × 13,3 cm., XIII + (3) + 292 + (7) pp., Kon Bi Brussel VH 5592a).

Opdracht van den vertaler aan Willem van Orange en Nassau, en voorbericht aan den lezer. Het boek bevat in 4 boeken de beschrijving van de viervoetige dieren, de visschen, de

vogelen en van de slangen en andere dieren die op land als in water leven; 33 platen ter opheldering.

Pokken. 1769 Watson Will. Het nut en de veiligste wijze van de inenting der kinderpokjes. Amsterdam 1769 in 8 (Bi Un Amsterdam).

William Watson, London 1715 † London 1787, beoefende de natuurwetenschappen, de electriciteit, bestudeerde de bliksemafleiders met Franklin, Cavendish en Robertson, werd geneesheer en conservator aan het British Museum. Hij schreef onder leer: Account of a series of experiments upon the most successful method of inoculating the small pox. London 1768 in 8.

Geneeskunde [1798 Wauters] Drietal van geneeskundige gevallen aan het Genootschap medegedeelt door P.E. Wauters Med. Doctor en Geneesheer der Burger-Gasthuizen te Gend &c. Lid Correspondent van dit Genootschap. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1798 I p 235, Bi Un Gent Me 556).

Die gevallen zijn: steenen in de nieren, kenteekens van een inwendig waterhoofd, buitengewone toevallen bij het tandkrijgen.

Nijverheid. 1788 Wauters. Gekroonde verhandeling ten jaere 1788, tot antwoord op de vraag: Aen te toonen de inlandsche gewassen, bekwaem om olien te maeken, die men met goeden uytval en zonder gevaer zoude konnen stellen in de plaetse van de olyf-olie; over de manieren om deze olien te bereyden en te bewaeren, en eyndelyk over hunnen prys, onderstellende eenen gegeven prys van de stoffen waer uyt men de zelve trekt; door d'heer P.E. Wauters, genees-heer te Wetteren, by Gent, Bruxellis, typis Academiae in 4, 24 pp.

P.W. Wauters. Zie 1784 Rosen van Rosenstein.

Geneeskunde. 1792 Weickard M.A. De wijsgeerige arts. Uit het Hoogd. door J.D. Pasteur, 4 dl. Dordrecht 1792-1798 in 8.

Weiman Wilhelm. Zie 1736 Senter B.

Kruidkunde. [1736 Weinmann] Taalryk Register der Plaat- ofte Figuurbeschryvingen der Bloemdragende Gewassen Door den Heer Joh. Wilh. Weinmann, Eerste Apotheker en Mede-Lidt der Stads Gericht te Regensburg. Waar in de Benamingen uit de beste schryvers, zo oude als nieuwe, na de ordre van het A.B.C. niet alleen zeer geschiktelyk worden ter neer gesteld, maar te gelyk de Geslachten en Kentekenen, met der zelver gebruik, naar de beste ondervinding, uit de zekerste Schryvers getrokken,

in de Latynsche en Hoogduitsche Taalen opregtelyk worden uitgelegt. Nu in het Nederduitsch door een voornaam Kender en Liefhebber vertaalt; en opgehelderd door Johannes Burmannus, Med. Doct. & Professor Botanices. Die daar zyn Aantekeningen en verscheide Vreemde Gewassen by gevoegt heeft. Eerste Deel. Te Amsterdam, By Zacharius Romberg, Boekverkoper, Aan de overzyde van het Spuy, over de Lutherse Oude Kerk, in de Weymarsche Bybel. MDCCXXXVI (40,5 × 26 cm, (38) + 32 + 280 pp, Kon Bi Brussel VH 6197).

Het kruidkundig overzicht behelst Abies tot Buxus, en bevat een gedicht van H. Van Elvervelt. Zie Kon. Vla. Acad. 1931 pp. 826-828.

Het 2^e deel verscheen in 1739 Cacao tot Fungus; het 3^e in 1748 Galanga tot Oryza, het 4^e in 1748 Paeonia tot Zinziber; de 4 boekdeelen die daarop volgen dragen geen titel en maken een prachtige verzameling van gekleurde platen uit.

Kruidkunde [1736 Weimann]. Duidelyke Vertoning, Eeniger Duizend in alle Vier Waerelds Deelen wassende Bomen, Stammen, Kruiden, Bloemen, Vrugten, en Uitwassen, &c. Waar in de Leevendige Verwen, na haar Natuur, door een geheime, en voor deze nooit bekende Konst, door de beroemde Konstenaars Barthol, Seuter, en Joh. El. Ridinger. Nieuw uitgevonden, Met veel moeite in zuivere Kopere Platen gebragt, vertoont worden door Johan Wilhelm Weiman, Eerste Apotheker en Mede-Lidt der Stads Gericht te Regensburg. Nevens Een Register in meest alle taalen, Van de Naamen der Kruiden, Waar in vervat en kortelyk voorgestelt worden de Geslagten, Kentekenen, Beschryving, en Nuttigheid van alle deze Gewassen, zo als die by de beroemste Natuurkundige ondervonden, en van de beste Autheuren beschreven zyn. Eerste Deel. Te Amsterdam, By Zacharias Romberg, Boekverkoper, Aan de overzyde van het Spuy, over de Lutherse Oude Kerk, in de Weymarsche Bybel. MDCCXXXVI (40,7 × 25,7 cm, 275 f^os, Bi Un Gent HN 37).

Rechtover het titelblad het portret van Ambrosius Carolus Bielerus M.D. ‘Reipublicae Ratisbonensis Physicus Ordinarius’. De 275 f^os dragen prachtige teekeningen, met kleuren, van planten, in alphabetische orde van Abies tot Buxus.

Kruidkunde [1748 Weinmann] Duidelyke Vertoning,.... door Johan Wilhelm Weinmann.... Tweede Deel..... MDCCXLVIII (.... f^os 276 tot 525.....).

Planten van Cacaliastrum tot Fungus.

Kruidkunde [1748 Weinmann] Duidelyke Vertoning.... Derde Deel.... MDCCXLVIII (.... f^os 526 tot 775....).

Planten van Galanga tot Orobus.

Kruidkunde [1748 Weinmann]. Duidelyke Vertoning.... Vierde deel.... MDCCXLVIII (.... f^os 776 tot 1025....).

Planten van Paeonia tot Zinziber.

Kruidkunde [1748 Weinmann] Taalryk Register der Plaat- ofte Figuur-Beschryvingen der Bloemdragende Gewassen, door den Heer Joh. Wilh. Weinmann, Eerste Apotheker en Mede-Lidt der Stads Gericht te Regensburg. Waar in De Benamingen uit de beste schryvers, zo oude als nieuwe, na de ordre van het A.B.C. niet alleen zeer geschiktelyk worden ter neer gestelt, maar te gelyk de Geslachten en Kentekenen, met der zelver gebruik, naar de beste ondervinding, uit de zekerste Schryvers getrokken, in de Latynsche en Hoogduitsche Taalen opregtelyk worden uitgelegt. Nu in het Nederduitsch door een voornaam Kender en Liefhebber vertaalt; en opgeheldert door Johannes Burmannus, Med. Doct. & Professor Botanices. Die daar zyn Aantekeningen en verscheide Vreemde Gewassen bygevoegt heeft. Eerste Deel. Te Amsterdam, By Zacharias Romberg, Boekverkoper, Aan de overzyde van het Spuy, over de Lutherse Oude Kerk, in de Weymarsche Bybel. MDCCXLVIII. (40,7 × 25,7 cm, (6) + 32 + (6) + 280 pp., Bi Un Gent HN 36).

Voor het titelblad, een plaat met het portret van Joh. Guilh. Weinmannus op 54 jarigen leeftijd, geboren op 13 Maart 1683, en een allegorische teekening. Opdracht aan Willem-Carel-Henrik-Friso Van Oranje en Nassau, van den uitgever Romberg. Voorrede van Alb. Haller. Lijst der inschrijvers op het werk. Lang verzenstuk (4 pp) van H. van Helvervelt over de Nederlandsche uitgave. Daarna beschrijving der planten van Abies tot Buxus.

Kruidkunde [1739 Weinmann] Taalryk Register... Weimann.... Tweede Deel.... MDCCXXXIX (.... 538 pp....).

Beschrijving der planten, van Cacaliastrum tot Fungus. Opvallend de schrijfwijze Weimann en het jaartal 1739, als bij het 1^e deel Weinmann en 1748 worden gevonden.

Kruidkunde [1748 Weinmann] Taalryk Register.... Weinmann.... Derde Deel... MDCCXLVIII (.... 500 pp....).

Planten van Galanga tot Oryza.

Kruidkunde [1748 Weinmann] Duidelyke Vertoning, Eeniger Duizend in alle Vier Waerelds Deelen wassende Bomen, Stammen, Kruiden, Bloemen, Vrugten, en Uitwassen, &c. Waar in de Leevendige Verwen, na haar Natuur, door een geheime, en voor deze nooit bekende Konst, door de beroemde Konstenaars Barthol. Senteur, en Joh. El. Ridinger, Nieuw uitgevonden, Met veel moeite in zuivere Kopere Platen gebragt, vertoont worden door Johan Wilhelm Weinmann, Eerste Apotheker en Mede-Lidt der Stads Gericht te Regensburg. Nevens Een Register in meest alle Taalen, Van de Naamen der Kruiden, Waar in vervat en kortelyk voorgestelt worden de Geslagten, Kentekenen, Beschryving, en Nuttigheid van alle deze Gewassen, zo als die by de beroemdste Natuurkundige ondervonden, en van de beste Autheuren beschreven zyn. Vierde Deel. Te Amsterdam, By Zacharias Romberg, Boekverkoper, Aan de overzyde van het Spuy, over de Lutherse Oude Kerk, in de Weymarsche Bybel. MDCCXLVIII (.... 619 + (78) pp....)

Planten van Paeonia tot Zingiber. Alphabetisch register voor de 4 deelen. Opvallend is de wijziging van titel bij het 4^e deel.

Anatomie. 1784 Weiz F.A. Katechismus der heelkundige ontleedkunde. Uit het Hoogd. Haarlem 1784 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Chemie. 1798 van Werkhoven P. Scheikundig onderzoek wegens de leer der brandstof en die haarer tegenstanders met betrekking tot de natuur van het water. In Nieuwe Chem. en Phys Oef. I p 47, 122.

Chemie. 1798 van Werkhoven P. Onderzoek der proeven, welke in Duitschland over de voorgewende verbranding in stikgas gedaan zijn. Nieuwe Chem. en Phys. Oef. I p 173.

Chemie. 1798 van Werkhoven P. Nieuwe Chemische en Physische Oefeningen voor de beminnaars der Schei- en Natuurkunde in het algemeen. Utrecht van Paddenburg 1798-1802, 2 deelen.

Van Werkhoven P. Zie 1800 de Fremery N.C., 1800 Lavoisier.

Wetenschappen. 1662 van Westen, W. Mathematische vermaecklijckheden, arithmetica, astronomia, cosmographia, musica, physica, etc. Arnhem 1662.

Geneeskunde [1779 Westenberg] Waarneeming van eene onbekende buik-ziekte; door den Heer Gerhardus Westenberg, Med. Doctor

te Deventer. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1779, XIX¹ pp 279-312, Bi Un Gent Hi 2045).

Westerhoff Abr. Zie 1748 Schwencke Th.

Hygiene. Sd Westerhoff R. Over de schadelijke en verderfelijke werking onzer belastingen op de gezondheid en het welwezen der geringe standen. Sl sd in 8.

Tabek. 1660 Westermann A. Groote christelijke zeevaert, in 26 predicatien, in maniere van een zee-pastille. Amsterdam 1660.

Gedicht over tabak.

Alchemie. 1733 Weyerman Jacob Campo. Den Maagdenburgsche Alchimist ontmaskert. Utrecht 1733. (Utrecht van 't Hoff Laboratorium).

Heelkunde. 1773 White Charl. Heelkundige gevallen, nevens aanmerkingen over dezelve. Amsterdam 1773 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde [1787 White] Verhandeling over de Ziekte en Ontaarding der Watervaten en Klieren. Gewoonlijk Struma of Scrophula genoemd. Naar het Engelsch van den Heere Thomas White, Heelmeester te London. Door E.J. Thomassen A Thuessink, A.L.M. Philos. & Med. Doct. in 's Hage, Extraord. 's Lands Med. Doctor, Medelid van de Koninglijke Societeit der Geneeskunde en van het Genootschap van Natuurl. Historie te Edinburg. Buitenlandsch Lid van het Museum te Parijs, en Lid van de Natuur- en Geneeskundige Correspondentie Societeit in 's Hage. Te Leyden, By A. en J. Honkoop, M DCCL XXXVII (21,7 × 12,7 cm, (6) + LVI + VIII pp + pp 9-113 + (1), Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2058).

Opdracht aan J. Jorissen door Thomassen a Thuessink. Voorrede van den vertaler, voorrede van den schrijver. Zitplaats der ziekte, beloop der ziekte, prognose, voorbehoedingsmiddelen, behandeling.

Een 2^e uitgave te Amsterdam in 1807 in 8.

Geneeskunde [1767 Whytt] Verhandeling over de Natuur, Oorzaaken en Geneezing der Zenuwziektens, Hypochondrie en Vrysterziekte. Vooraf gaan eenige Aanmerkingen over de Sympathie der Zenuwen. Door Robert Whytt. M.D. Hoogleeraar in de Geneeskunde te Edinburg, enz. enz. Uit het Engelsch Vertaald En vermeerderd met een Vertoog Over de Oorzaaken, welken de Zenuwziektens in ons Land zoo gemeen, en thans zooveel gemeener dan voorheen maaken; Door Lambertus Bicker, Medicinae

Doctor en Lid van de Hollandsche Maatschappye der Wetenschappen. Te Rotterdam, By Reinier Arrenberg. MDCCLXVII (20,9 × 12,2 cm, XVIII + 471 + (1) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent Me 2177).

Opdracht aan Jacob vander Heim burgemeester van Rotterdam, geteekend door L. Bicker. Voorrede van den auteur. Overzicht in 8 hoofdstukken en een vertoog: sympathie der zenuwen, zenuwziekten, oorzaken, toevallen, genezing.

Wetenschappen. 1733 Wiaerda H. Naauwkeurige verhandeling van de eerste vinders en uytvindingen der konsten en wetenschappen. Amsterdam 1733 in 12.

Van Wij G.J. 1799. Zie Monnickhoff.

Geneeskunde [1776 van Wy] Proeve met de spongia in verouderde ulcera door G.J. van Wy, Heelmeester te Amsterdam (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1776 I pp 339-360, Bi Un Gent me 366 a).

Ophtalmologie [1777 Van Wy] Waarneeming van eene zonderlinge en gedeeltelyke herstelling van het gezigt. Door G.J. Van Wy, Heel-Meester te Amsterdam (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1777 II pp 223-238, Bi Un Gent me 366 a).

Heelkunde [1778 Van Wy] Kan de hegting der bloedvaten, na het afzetten van een voornaam deel, ooit veilig worden nagelaaten? Welke voordeelen zouden aan zulk eene behandeling verknogt zyn? onder welke bepaalingen verdient zy onze goedkeuring, en met hoe veel regt kunnen de beroemdste middelen eigenlyk als bloedstelpende aangemerkt worden, zo in deeze gevallen, als in alle overige bloedstortingen, welke door eene uitwendige oorzaak zyn te wege gebragt? (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1778 III pp 275-385, Bi Un Gent me 366 a; ook me 4627²).

In deze studie: het hegten der wonden, het drukken der gekwetste bloedvaten, het aanwenden van bloedstelpende geneesmiddelen, de hegting der gekwetste bloedvaten, het afsnijden der gekwetste bloedvaten, het hegten der wonden in de bloedvaten, het toebranden der bloedvaten, het aanhouden van hetgeen de bloedstorting gestelpt heeft, de wrijvingen van de bloedvaten tusschen de vingers.

Geslachtsziekten. [1777 van Wy] Verhandeling over eene bijzondere bereiding en gebruik van het bijtende sublimaat in de Venus-ziekte. Door Proeven onderzocht en bevestigd. Beneffens eenige Aanmerkingen omtrent de Gonorrhoea, en eene andere Druiping, die zonder Venerische besmet-

ting kan ontstaan. Door Gerrit Jan van Wy, Heelmeester te Amsterdam, en Lid van het Konstgenootschap te Utrecht, onder de Zinspreuk: Besteedt den tyd, met konst en vlyt. Tweede Druk. Merkelyk vermeerderd en verbeterd. Te Amsterdam, By Petrus Conradi. MDCCLXXVII (22.1 × 13.5 cm, VIII + 86 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 2093).

Opdracht aan het gezelschap der Heelmeesters van Amsterdam uit Amsterdam 20 Mei 1777. Aanmerkingen over de gonorrhoea en waarnemingen. Bereiding van het bijtend kwikzilver of bijtend sublima, en proeven over het gebruik.

Heelkunde [1779 van Wy] Kunnen wy ons overtuigd houden dat een waare kanker immer zonder de afzetting tot geneezing is gebragt? Welk ongemakken zyn het veelal, die zich onder de gedaante van deeze woedende kwaal vertoonen, en onder dien naam of geneezen, of, door erger dwaaling, als ongeneeslyk behandeld worden? Hoe veelerlei is de oorsprong van dusdanige misslagen, naar de verscheidenheid der lydende deelen, naar de onderscheiden soorten van kankers, of naar den byzonderen aart van het bedrieglyk ongemak, 't welk men' er te onrecht voor aanziet? En kan, eindelyk, ook zodanig een ongemak ooit wel tot wezenlyken kanker ontaarden? (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1779 IV pp 1-206, Bi Un Gent me 366 a).

Vier hoofdstukken: kanker in 't algemeen en kankersoorten, ongemakken van den kanker te onderscheiden, bewijs dat de echte kanker alleen door afzetting kan worden verwijderd, bewijs dat de ongemakken die men te onrecht voor kanker aanziet, nooit in echten kanker kunnen ontaarden.

Oogheelkunde [1781 van Wy] Berigt Van een middel, om het ongemak van 't oog, Chemosis genaamd, te geneezen, Door G.J. Van Wy, Chirurgyn te Amsterdam, en Lid van het Provinciale Utrechtsche Genootschap van Kunsten en Weetenschappen. (In Verhandel. Batav. Gen. 1781 V, pp 221-225, Bi Un Gent Hi 9621).

Heelkunde [1782 van Wy] Herinnering eener zeldzaame en mogelyk niet algemeen genoeg bekende heelkundige bewerking, door G.J. Van Wy (In Verhandel. Batav. Gen. 1782 IX pp 254-269, Bi Un Gent Hi 1902).

Heelkundige bewerking aan de gelaatzenuwen.

Verloskunde [1798 van Wy] Beschryving van eene zeer wanschapen menschelyke vrugt door G.J. van Wy Anatomiae Chirurgiae et Art. Obstetric. Professor, &. te Arnhem 1798. Lid Correspondent van dit Genoot-

schap. (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1798 I pp 204-210, Bi Un Gent me 556).

Geneeskunde [1781 Van Wy] Gemaklyke, spoedige en eenvoudige manier om de kwetzing van een watervat by eene aderlaating te geneezen: door G.J. Van Wy, Heelmeester te Amsterdam. (In Verhandel. Utrecht 1781 I pp 506-510, Bi Un Gent Hi 9653).

Verloskunde [1784 Van Wy] Bekendmaaking en mededeeling van eenen nog onbekenden vectis of hefboom van Roonhuizen, waardoor men een geklemd hoofd, veilig, spoedig en gemakkelyker, dan met het werktuig van den zelfden naam, door de Heeren de Visscher en vande Poll te voren beschreven, verlossen kan: door Gerrit Jan van Wy, Heelmeester van het Pesthuis, Stads Operateur van den Steen te Amsterdam, en Lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap. (In Verhandel. Utrecht 1784 II pp 369-417, Bi Un Gent Hi 9653).

Heelkunde [1784 Van Wy] Waarneeming eener aanmerkelyke maagfistul en buiksbreuk: door Gerrit Jan van Wy, Heelmeester van het Pesthuis, Stads Operateur van den Steen, te Amsterdam, en Lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap. (In Verhandel. Utrecht 1784 II pp 443-448, Bi Un Gent Hi 9653).

Heelkunde [1784 van Wy] Heelkundige Mengelstoffen, door Gerrit Jan van Wy, Stadsoperateur van den steen, en chirurgyn van het Pesthuis te Amsterdam; als mede, Lid van het Provinciale Utrechtsche Genootschap, van Kunsten en Weetenschappen. Eerste Deel. Te Amsterdam, By Joannes Van Selm. MDCCLXXXIV (22.5 × 12.8 cm, XXVI + (2) + 268 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 1835).

Opdracht aan Fred. Hend. Christ. Hoff en Lamb. Hengevelt. Voorrede. Het werk bedraagt een 1^e hoofdstuk over de voordeelen van het steensnijden in twee tijden, een 2^e over de hinderpalen die zich in de heelkundige bewerking des steens kunnen opdoen, een 3^e over ophelderingen wegens de verschillende wijzen van steensnijden. Vier platen met uitlegging.

De Catalogus van de Nederl. Maatschappij ter bevordering der Geneeskunde noemt een uitgave te Amsterdam in 1791 in 8.

Geneeskunde. 1788 van Wij G.J. Intree-redevoering, gedaan te Arnhem 21 maart 1788, over de nuttigheid, noodzakelijkheid en luister der Genees- en Heelkunst. Arnhem 1788 in 4.

Heelkunde. 1791 Van Wij G.J. Heelkundige mengelstoffen. Amsterdam 1791, 2 dln in 8.

Verloskunde. 1790 Van Wij G.J. Eenige voorname heel- en verloskundige gevallen. Amsterdam 1791 in 8.

Oogheelkunde. [1792 Van Wy] Nieuwe Manier van Cataract of Staarsnyding beneffens Heel- en Vroedkundige Waarneemingen door Gerrit Jan van Wy, Oud Heelmeester van het Buiten Gasthuis en Stads Operateur van den Steen te Amsterdam. Lid van Verscheiden Maatschappyen. Stads Heel- en Vroedmeester te Arnhem. Te Arnhem, By W. Troost en zoon, 1792. (22.4 × 14.4 cm, (6) + 120 + (1) pp, Bi Un Gent me 3167).

Het titelblad draagt het portret van een schrijver op 44-jarigen leeftijd.

Heelkunde. 1798 van Wy Gerr. Jan. Berigt wegens een merkwaardig groot gezwel aan het hoofd eener vrouwe. Amsterdam 1798 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde [1798 van Wy] Verhandeling over de uitwendige Hulpmiddelen tegen de Breuken; Benevens Genees-, Heel- en Vroedkundige gevallen en Waarneemingen; met eenige Bijlagen, Door Gerrit Jan van Wy, Te Arnhem. Te Amsterdam, Bij P.E. Briët, MDCCXCVIII. (22.6 × 13.2 cm, X + 190 pp, Bi Un Gent me 2299).

Gerrit Jan van Wy, geboren te Arnhem 1748 en aldaar overleden in 1810, deed in 1772 te Amsterdam zijn grootmeestersproef voor heelmeester en vestigde zich te Amsterdam waar hij stadschirurg werd. Hij onderscheidde zich als oogheelkundige.

van Wij. Zie 1782 Camper P.

Heelkunde. 1726 van Wijck Joh. Verhandeling der beengeswellen, vervattende de rachitis. Rotterdam 1726 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. [1730 van Wyck] Vyftig aanmerkingen, der Heel- en Genees-Kunst: of een Vyftigtal opgehelderde Kunst-oeffeninge. Inhoudende Verscheyde zeldzaam voorkomende kwalen, dewelke volgens een Waare Theoria, gegront op het bestaan der aangedaane deelen, beredeneert, en met nutte Leeringe, op bevinding steunende, ter nedergestelt zyn. Door J. van Wyck; Heelmeester en Stads Chirurgyn tot Rotterdam. Te Rotterdam, By Philippus Losel, Boekverkooper op de Hoogstraat 1730. (15.1 × 9.3 cm, (38) + 322 + (12) pp, Bi Un Gent me 1763, Bi Un Amsterdam).

Opdracht aan Johan Vander Hoeven burgemeester van Rotterdam. Voorrede tot den lezer. Lange gedichten van P.V. Bosch en van J.D. De inhoud der aanmerkingen staat op ver-

keerde wijze tusschen de voorrede en de verzen. Na de beschrijving van de 50 gevallen een alphabetisch register.

Heelkunde. 1741 van Wijck J. Waarnemingen rakende eenen fungus aan de hiel, 1741 in 12. (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1754 van Wijck J. Een borstgezwel in een vrijster waargenomen. Rotterdam 1754 in 12.

Heelkunde. 1744 van Wijck J. Lessen uit lust en liefde tot de heelkonst, op zijn Collegium chirurgicum, gehouden te Rotterdam. Rotterdam 1744 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1747 Van Wijck Joh. Verhandeling der spier-bandt, en pees-gezwollen. Rotterdam 1747 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).

Van Wymis Arn. Zie 1652 Gelée Theop., 1662 Fr. Ranchin.

Heelkunde [1775 Van Wyck] J. Van Wyck's Proeve der redelyke Heelkonst, Van veele mistellingen gezuiverd, en met Aantekeningen, ten dienste der Leerlingen in de Heelkonst, vermeerderd Door G. ten Haaff, Stads en Schielands Chirurgyn, Examinator van de Oost-Indische Compagnie te Rotterdam, Operateur van den Steen te Delft, Lid van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen te Haarlem, en van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelyke Wysbegeerte te Rotterdam. Te Rotterdam, by Reinier Arrenberg, MDCCLXXV (20.9 × 12.4 cm, VI + 565 pp, Bi Un Gent me 1666).

De Catalogus van de Holl. Maatsch. tot bevordering der Geneeskunde vermeldt de volgende uitgaven: Rotterdam 1732 in 8, 1738 in 8, 2^e druk 1745 in 8, Amsterdam 2^e druk 1753 in 4, Rotterdam 3^e druk 1754 in 8.

Voorrede van G. ten Haaff 1 Nov. 1775. Het boek bevat 3 deelen, het 1^e over aderlaten, bloedsomloop, ontwrigtingen en beenbreuken, het 2^e over ontleedkunde van het hoofd, de zintuigen, de borst, den buik, de ledematen, de spieren, de gezwellen, de wonden en de zweeren, het 3^e over bijzondere kwalen zooals winddoorn, keelontsteking, waterbreuk, heeten koudvuur, aarsfistel, geschoten wonden.

Geneeskunde [1800 Van Wynacker] Geneeskundig Gedenk-schrift Over het schandelyk misbruik der Purgeer-middelen, waar aan veele Geneesheeren niet genoegzaam aandagtig zyn, en waar van ten platte Lande vooral niet dan de schaadelykste gevolgen plaats hebben. Medegedeelt aan

het Genootschap door J.J. Van Wynacker, M.L. en practizerend Geneesheer te Beveren. Hier door Lid-Correspondent geworden zynde van dit Genootschap (In Verhandel. Gen. Gen. Antwerpen 1800 III pp 238-252, Bi Un Gent me 556).

Heelkunde [1765 Wynants] Geneezing van de gebrooken pees van de regte spier der Dye. Door François Wynants, Heelmeester in 's Hage (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1765 VIII¹ pp 464-474, Bi Un Gent Hi 2045).

Geneeskunde [1787 Van de Wynpersse] Welke zyn de bekwaamste en tevens veiligste middelen om de Geelzucht, enz... Door J.T. Van de Wynpersse, Medicinae Doctor te Leiden (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1787 XII¹ pp 201-305 Bi Un Gent me 366 a).

Geneeskunde [1789 van de Wynpersse] Antwoord op de vraag, voorgesteld door het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Konsten en Wetenschappen: Welke is de aart van den kinkhoest? Waar heeft Hij zijne bepaalde Zitplaats? welke zijn deszelfs Oorzaaken? welke zijne Kenteekenen? welke zijne Toevallen en Gevolgen? op welke gronden steunt zijne Voorzegging? Krijgt men dien meer dan eens? is hij Besmettelijk of niet? zo ja: op welke wijze zoude men die Besmetting kunnen voorkomen? welke is de geschikste wijze om denzelven te geneezen?. Vanden Heer Jacobus Thiensius van de Wynpersse, Doctor in de Medicijnen, en van het Gasthuis te Leyden. (In Verhandel. Utrecht 1789 VI pp 403-496, Bi Un Gent Hi 9653).

Natuurkunde. 1793 Wilding R. Natuurkundige beschouwingen. Rotterdam 1793, 3 dln in 8.

Geneeskunde. 1781 Wildruk W. Ernstig doch teffens schertzend onderzoek, of de oorzaaken van de kinderpokjes, mazelen, loop, enz. maar bijzonder van de schurft, aan insecten moeten toegeschreven worden. Amsterdam 1781 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Hygiene. 1775 Wildrik W. Aanmerkingen over de schadelykheid van de linnen gewaschte slop-kousen, zoo weegens de ongemakken voor de soldaaten als de nadeelige gevolgen van het Gemeente-Best. 's Gravenhage 1775 in 8.

Geneeskunde. 1785 de Wilhelm C. Le Leu. Plan van inteekening, ter schadeloos-stellinge van den heer E. van der Horst, wegens de bekendmaking van zyn middel tegens den steen en het graveel. Den Haag 1785 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Willemse J. Zie 1770 Pouteau.

Pharmacie [1789 Willemse] In hoe verre zou men, by gebrek van de Apotheek, uit Kelder en Keuken de vereischte Geneesmiddelen, ook tegen de zwaarste ziekten en kwaalen, zo uit- als inwendig, kunnen bekomen; mits uitzonderende de volgende middelen, Kina, Kwik, Opium, Staal, Delfzuuren, Rhabarber en Ipecacoanna? Door J. Willemse, G.Z. Stads Medecinae Doctor te Haarlem. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1789 XIII³ pp 1119-1164, Bi Un Gent me 366 a).

Dierkunde [1777 Williamson] Proeven omtrent den Gymnotus electricus, of den electrischen aal, In September 1773 te Philadelphia gedaan. Waar by gevoegd zyn eenige Waarneemingen en gissingen, betreffende de verschynselen van dien Zeldzaamen Visch; door Hugh Williamson, Med doct. te Philadelphia. Den 12 July 1776. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1777 XVII² pp 201-221, Bi Un Gent Hi 2545).

Physiologische proeven op den mensch; visschen in het water gebracht worden doodelijk geschokt; de schok hangt niet af van een beweging der spieren en wordt eventuëel door een vloeistof uit het dier afgescheiden voortgebracht.

Geneeskunde. 1681 Willis Thom. Vervolg of tweede deel der redenkundige verhandeling van de kragt en werking der geneesmiddelen. Amsterdam Goeree 1681 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Chemie [1676 Willis]............ Fermentatie ofte Rysing, Hoedanig ons die inde beschouwing aller Mineralen, Planten, Dieren, En andere lichamen, ten aansien harer voort-teeling, aangroejing, verwisseling, sterven en ontdoeninge, als in der selver Chymische behandeling Voorkomt. Leerende uit d'Algemeene Grond-vest der Stof-scheyding, op een ligt verstanelijke manier de ware kennisse der Natuurkundige beginselen tot alle Geneeskundige waar-nemingen, en Artzeny Bereidingen Over-brengen. Beneffens een Tractaat van des Scheurbuiks Oorsprong, Soorten, toevallen en konstige Genesing, volgens de Nieuwe Chymische Gronden van den selven Autheur. Beide nu eerst tot dienst der Heel-meesters en Apotekers uyt het Latijn vertaalt en door-gaans met Aanteykeningen en Blat-wijser verrijkt. Tot Middelburgh, By Wilhelmus Goeree, Boek-verkooper in Cicero. En sijn mede te bekomen, tot Amsterdam, by Joh. Iansonius van Waasberge. 1676. (15.8 × 9.7 cm, (4)? + 344 + (21) pp, Bi A.J.J.V., Bi Un Amsterdam).

Bericht van den nietgenoemden vertaler tot den lezer. Het stuk over de Fermentatie bevat 12 hoofdstukken (pp 1-164): 1^o eerste beginselen der natuurlijke dingen, 2^o de chemische

hoofdstoffen, 3^o de fermentatie der mineralen, 4^o de fermentatie in de planten, 5^o de fermentatie bij de dieren, 6^o de kunstmatige rijzing, 7^o de fermentatie van rijpe uittreksels, 8^o de verrotting, 9^o de ontbinding, 10^o het vuur en het licht, 11^o de rijzing bij de schifting, 12^o de rijzing bij stremmen en bevriezen.

Daarna komt, met opvolgende pagineering, de verhandeling over de scheurbuik.

Geneeskunde [1676 Willis] Des Scheur-Buiks Oorsprong, soorten, toe-vallen en konstige Genesing, volgens de nieuwe Chijmische Gronden, Van den Vermaarden Heer Thomas Willis, Hoog-Leeraar tot Oxfordt; Nauwkeuriger als oyt verhandelt. Nu eerst uit het Latijn Vertaalt, en met Genees-kundige Aan-teykeningen en Bladwijser Verrijkt. Tot Middlburgh, By Wilhelmus Goeree, Boek-verkooper in Cicero. 1676. (15.8 × 9.7 cm, pp 165-344 + (21) pp, Bi A.J.J.V.).

Bericht van den vertaler. Overzicht in 11 hoofdstukken, gevolgd door een uitvoerig alphabetisch register voor de twee stukken, fermentatie en scheurbuik.

Geneeskunde [1677 Willis] d'algemeene En bysondere Wercking der Genees-Middelen In s'Menschen Lichaam, Door een Wis-konstige Redeneringh volgens de Nieuwe gronden der Genees-kunde, nader als oyt voor desen verklaart en met Print-Verbeeldingen vertoont, Door Thomas Willis, Hoog-Leeraar in de Genees-oeffening tot Oxfort: Uyt het Latijn vertaalt, en met noodighe aanteyckeningen verrijckt. Door A. d'Heide, M. Doctor. Tot Middelburg, By Wilhelmus Goeree, Boeckverkooper in Cicero: en zijn mede te bekomen tot Amsterdam, by Joh: Janssonius van Waesbergen, 1677. (15.8 × 9.7 cm, (18) + 454 + (18) pp, Bi A.J.J.V., Bi Un Amsterdam).

Deze verhandeling is met deze van de Fermentatie en van de scheurbuik medegebonden. Dubbele voorrede tot den lezer. Het overzicht is in het kader van de pharmacodynamie opgesteld. Op het einde zes tabellen en een alphabetisch bladwijzer.

Thomas Willis, Great-Bedwin 1621 † London 1675, studeerde de geneeskunde te Oxford, practizeerde aldaar en werd in 1660 hoogleeraar in de natuurphilosophie. In 1666 vestigde hij zich als arts te London en werd hofarts. Aanhanger van de chemische physiologie, zocht hij ook de chemie in de pathologie te voeren. Hij ontdekte het geneeskundig belang van de minerale waters van Alstrop. Hij onderzocht op zeer uitgebreide wijze de hersenen, en zijn opvattingen worden beschouwd als

het uitgangspunt van de phrenologie. Onder zijn werken: Diatribae II: de fermentatione; de febribus, den Haag 1659 in 12, London 1660, 1665, 1677 in 8. Cerebri anatome, cui accessit nervorum descriptio et usus, London 1664 in 4 en 1670 in 8. Pharmaceutica rationalis, Oxford 1673-1675, 2 vol. in 4. Opera medica et physica, Geneve 1680, 2 vol. in 4, Amsterdam 1682 in 4, Venetië 1720 in f^o.

Geneeskunde. 1761 Willis Thom. Nieuwe verhandeling van de koorsen of derzelven beweging in 't bloed der dieren. Ook beschreven der menschelijke wateren. Uit het Latijn door S. Blankaart. Amsterdam 1681 (Bi Un Amsterdam).

Willougby. Zie De Visscher J. 1754.

Electriciteit. [1746 Winckler] Nieuwe natuurkundige Ontdekkingen aangaande de eigenschappen, werkingen, en oorzaaken der Electriciteyt, Benevens eene Beschryving van twee nieuwe electrische Werktuigen. Mitsgaders de Aftekening der zelven uitgegeven door Joh. Henr. Winckler Professor der Grieksche en Latynsche Taale te Leypzig. Uit het Hoogduitsch vertaald. Tweede Druk. Te Amsterdam, By Hendrik Vieroot, 1746 (21.5 × 13.2 cm, (14) + 119 pp, Bi Un Gent Phys 226).

Opdracht aan Cornelius de Cuyper en Jan Reynierse Vos door den uitgever. Voorreede. Het overzicht bedraagt een historisch deel met 10 hoofdstukken en een natuurkundig deel met de beschrijving van 19 proeven.

Electriciteit [1746 Winckler] De Eigenschappen der electrische Stoffe, En van het electrisch Vuur, Uit verscheidene nieuwe proeven Verklaart. Benevens eenige in 't Koper gebragte nieuwe Werktuigen om te electriseeren. Strekkende tot een Tweede Deel der Gedagten over de electriciteyt. Beschreeven door Johann. Henr. Winckler, Professor der Grieksche en Latynsche Taaie te Leypzig. Te Amsterdam, By Hendrik Vieroot, en Dirk Sligtenhorst. 1746 (21.5 × 13.2 cm, (16) + 110 pp, Bi Un Gent ph 226).

Het eerste deel is historisch met 10 hoofdstukken. Het natuurkundig deel bedraagt drie afdeelingen: over het vuur in het algemeen met 6 hoofdstukken, over de electrische stof met 5 hoofdstukken, over het electrisch vuur met 5 hoofdstukken. Op het einde 7 tafels met de teekening van talrijke toestellen.

Natuurkunde [1768 Winkler] Beginselen der Natuurkunde, door Johan Hendrik Winkler. Hoog-Leeraar in de Wysbegeerte te Leipzig, en

medelid van het Groot-Vorstelyk Collegie aldaar; als mede van de Academie der Weetenschappen te London. Naar den tweeden verbeterden Hoogduitschen Druk vertaald. Met koperen plaaten. Te Amsterdam, By Jacobus Loveringh, En te Dordrecht, By Abraham Blussé. MDCCLXVIII. (21.3 × 13 cm, XX + 797 pp, Bi Un Gent HN 518).

Opdracht aan Johan Lulofs hoogleeraar te Leiden van wege de twee uitgevers. Voorbericht van den vertaler die zich niet noemt. De volgende onderwerpen worden behandeld: beweging, kracht, lucht, vuur, water, licht, kwikzilver, electriciteit, magnetisme, vloeistoffen, lichamen, wereldlichaam of aarde, levende lichamen, zintuigen, voortteeling, hemelsche lichamen, sterren, heelal. Op het einde 14 platen met figuren en een alphabetisch register.

Psychologie [Sd Winkler] Philosophische Onderzoekingen, over het Bestaan en de Natuur van de Zielen der Dieren, Door eenige Liefhebbers der Philosophie, in zes Afdeelingen uitgewerkt; Behelzende het I. Stuk. De verschillende Gevoelens omtrent het Bestaan van de Zielen der Dieren. II Stuk. De Vrage: of de Zielen der Dieren Verstand hebben, voorgesteld en beantwoord. III Stuk. De Vrage: of de Zielen der Dieren een zekeren trap van Verstand hebben. IV Stuk. De Vrage: of de Zielen der Dieren met hunne Lichaamen sterven: benevens Bewyzen, dat de Zielen der Dieren onder de bestendige Middelen, betrekkelyk tot het Oogmerk der Waereld, behooren. V Stuk. Het Wonderbaare in de Zielen der Dieren. VI Stuk. Eenige Vraagen over het Wonderbaare in de Zielen der Dieren, door een Genootschap van goede Vrienden beantwoord. Alles in 't licht gegeeven door Johann Hendrik Winkler. Professor in de Grieksche en Latynsche Taalen te Leipzig. Naar den derden Hoogduitschen Druk Vertaald. Met gekleurde Plaaten. Te Amsterdam, Bij Gerrit Bom, Boekverkoper in de Malsteeg. (21.1 × 13.2 cm, XIV + (2) + 76 + VI + (2) + 76 + IV + (2) + 66 + VI + 62 + IV + 71 + IV + 74 pp, Bi Un Gent HN 528).

De inhoud van het boek wordt op het titelblad duidelijk gegeven en bevat de weerlegging van aangegeven meeningen.

Heelkunde [1763 de Wind] Ontleeding eener dubbele Liesschenbreuk, door Paulus de Wind. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1763 VII¹ pp 118-123, Bi Un Gent Hi 2045).

Heelkunde [1763 de Wind] Waarneeming over een gestikte navelbreuk, door Paulus de Wind (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1763 VII¹ pp 124-128, Bi Un Gent Hi 2045).

Heelkunde [1763 de Wind] Waarneeming over een netbreuk, gesneeden door Paulus de Wind. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1763 VII¹ pp 129-135, Bi Un Gent Hi 2045).

de Wind Paulus. Zie 1760 Lind.

Winkelman, O.R.F. Zie J.G. Zimmerman 1789.

Anatomie 1753 Winslow Jacq. Benigne. Ontleedkundige uytlegging van het samenstel des menschelyke lichaams. Uyt het Fransch vertaald. Rotterdam 1753 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Winslow J.B. Zie 1777 Schlichting J.D.

Plantenkunde. 1705 Winter Feyo Joan. Kenteekens en keur van voorname gewassen en mineralen met derselver byzonderste nuttigheden. Leeuwarden 1705 in 12. (Bi Un Amsterdam).

Winter F.J. Zie 1687 Starkey G.

Wintringham Cl. Zie 1768 Duncan W.

Tuinbouw [1795 Van Wintershoven]. Handboek voor Liefhebbers van vreemde Plantzoenen en Tuiniers, of Aanleiding tot de Kennisse van alle In- en Uitlandsche Boomen en Heesters, Welke bij ons in de opene lucht kunnen gekweekt worden. Naar de nieuwste Berigten uit het Hoogduitsch samengesteld door J.B. van Wintershoven. Te Utrecht, Bij G.T. van Perddenburg en zoon. 1795. (11,9 × 20,3 cm, VIII + 580 pp, Kon Bi Brussel VH 6144).

Opsomming in Latijn, Engelsch, Fransch, Duitsch en Nederlandsch; registers der benamingen voor de genoemde talen.

Wirtsung Chr. Zie Baten Carel.

Heelkunde. 1621 Wirtz Felix. Practica der chirurgie. Amsterdam Walschart 1621 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie. 1747 de Wit J. Teekenboek der proportien van 't menschelyke lighaam. Amsterdam 1747.

Toverkunst. [1715 Witgeest] Het Nieuw' Vermeerdert Natuerlyck Tover-Boeck of Speel-Toneel der Konsten Door Simon Witgeest. Bevattende aentrent 2000 Naturelycke Toover-konsten en Potsen, soo uyt de Goochel-tas als Kaert-spel en Terelingh: van de Mathesis, van Schryven, Inckten, Verven, Schilderen, Vergulden, Verlacken, Bronsen, Vernissen,

Metaelen, Gewassen, Gedierten, Spiegels, Brillen, Geluyd, Sonnewysers en Blancketsel, van de Locht, Aerde, Water, Vuur, Wind, Regen, Blixem, Donder, Schoon Weder, dieren en goeden tydt, van Confyten, 't maken en bewaren der Wynen, Azynen en goede Waters, als mede allen slagh van Vuurwercken, en meer andere Aerdigheydt, dinstigh tot heerlyck Vermaeck. Den X Druck. t' Amsterdam, By Jan ten Hoorn. Te koop tot Brussel. By Emanuel de Grieck Boeck-verkooper in S. Catharine-straet in de gulde Lamp. M.DCC.XV. (16,4 × 9,6 cm, (48) + 518 pp, Kon Bi Brussel VH 5459).

Voorbericht, verzenstuk, uitvoerig bladwijzer van de 24 hoofdstukken zonder echte wetenschappelijke beteekenis.

Toverkunst [1781 Witgeest]. Het Nieuw Vermeerdert Natuurlyk Toover-Boek,.... Natuerlyke.... Poetsen.... Guychel.... Inkten.... Zonnewyzers... Vuer... tyd.... 't maeken en bewaeren.... alle slag van Vuerwerken.... aerdigheyd, dienstig tot heerlyk vermaek. Den X Druk. t' Antwerpen, By Petrus Josephus Rymers, op de groote Merkt in de Pauw. 1781. (16,8 × 10,3 cm, (8) + 558 pp, Bi A.J.J.V.).

Voorbericht, verzenstuk, overzicht in 24 boeken met talrijke figuren. Een herdruk van 1715.

Scheepsbouw. 1671 Witsen Nicolaas. Aloude en hedendaegsche scheepsbouw en bestier. Amsterdam 1671 in f^o (Bi Stad Antwerpen N^e 5864).

Anatomie [1775 de Witt] Waarneeming van eene zonderlinge legging van de maag en darmen, in een vrouwenlyk; door Gysbert de Witt, chirurgyn major. (In Verhandel. Bat. Gen. Rotterdam 1775, II, pp 195-198, Bi Un Gent Hi 9621).

De Witt Isaac. Zie Lemery. 1743.

de Witt Jan. Zie Cheyne 1727.

Geneeskunde 1741 Woijt Joh. Jac. Gazophylacium medico-physicum, of schatkamer der genees- en natuurkundige zaaken. Amsterdam 1741 in 4; 2^e druk Amsterdam 1746 in 4.

Natuurkunde [1745 Wolff]. Redenkundige Bedenkingen Over de Natuur en haare Werkingen of Natuurkunde. Eerste Deel. Den Liefhebberen der Waarheid mede-gedeeld door Christiaan Wolff, Kancelier en Hoog-Leeraar van de Universiteit tot Halle. En uit het Hoog-Duits vertaald Door Adolph Fredrik Marci, Medelid in de Societeyt op 't Gezelschap der Konst-Reekenaars te Hamburg. t' Amsterdam, By de Janssoons van Waesberge.

MDCCXLV (18,5 × 11,4 cm, (14) + 685 + (22) pp, Kon Bi Un VH 5339 en VH 6992).

Titelprent verbeeldende een zuil met de woorden ‘Immota manebit’. Voorrede tot den lezer uit Halle 20 Maart 1723. Aanmerking over de 2^e duitschen druk, gedagteekend Marburg 25 Aug. 1725. In dat boek worden besproken: de lichamen en hunne eigenschappen in het algemeen, het wereldgebouw, de gesteltenis der aarde, de planten, dieren en menschen. Alphabetisch register; 7 platen buiten tekst.

Natuurkunde [1745 Wolff] Redenkundige Bedenkingen Over de inzichten der natuurlyke dingen, of Natuur-kunde. Tweede Deel. Den.... (.... (18) + 484 + (26) pp....).

Titelprent met een versterkt kasteel en bergen op den achtergrond en een rustende leeuw op den voorgrond, daarenboven de woorden: ‘Fortibus obsistit tantum’. Voorrede tot den lezer uit Halle 20 Sept. 1723. Voorrede van den 2^e duitschen druk uit Marburg 6 Sept. 1726. Het bevat: inzichten der wereld en der wereldlichamen, inzichten der soorten der dingen, aldus bespiegelingen over de zon, de sterren, de aarde, de lucht, de dampen, den bliksem, het water, de levende wezens. Alphabetisch register.

Natuurkunde [1745 Wolff] Redenkundige Bedenkingen Over het Gebruik der Deelen by Menschen, Dieren en Planten, of Natuurkunde. Derde Deel. Den.... t'Amsterdam, By Janssoons van Waesberge. M.D.CC.XLV. (.... (24) + 687 + (19) pp....).

Titelprent verbeeldende een landschap; uit den hemel draagt een hand een gitaar, met de woorden: ‘Consona, quae diversa sonant’. Voorrede tot den lezer uit Marburg 16 maart 1725, Aanmerking over den 2^en duitschen druk uit Marburg 27 Aug. 1729. Het boek bespreekt het gebruik der deelen bij menschen en dieren, en bij planten, aldus de lichaamsdeelen, en bij de planten wortel, stam, blad, bloem, zaad. Alphabetisch register.

Psychologie. 1758 Wolff, Christ. Redenkundige bedenkingen over het vermogen van het menschelijke verstand. Uit het Hoogd. 2^e druk Amsterdam 1758 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Johan-Christ. von Wolff, Breslau 1679 † Halle 1754, studeerde te Jena en te Leipzig, doceerde de wijsbegeerte en de wiskunde te Giessen, te Halle, te Marburg en weder te Halle. Hij verspreidde de gedachten van Leibnitz en bracht de Duitsche taal tot een wetenschappelijke taal. Talrijke werken in het Latijn en in het Duitsch, waaronder Vernünftige Gedanken von den Kraeften des menschlichen Verstandes, Halle 1712, 11^e uitgave in 1749. Vollstaendiges mathematisches Lexicon, Leipzig 1716, 1732, 1742, 1747 in 8.

Geneeskunde [1780 Wolf] Fluxus ventris of de buikloop door Bernard Wolf, Oppermeester (In Verhand. Batav. Gen. 1780 II² pp 31-50, Bi Un Gent Hi 9696).

Wolff G.J. Zie 1791 Blumenbach J.F.

Geneeskunde. 1794 Wolff Gisb. Jac. Geneeskundige verhandeling over het nut der watervaten. Haarlem 1794 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1794 Wolphius Joh. Tractaat van het menschen leven. Amsterdam Goedesbergh 1669 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Wouters Joan. Zie 1569 Vesalius Andr.

Plantenkunde [1779 van Wurmb] Orde der palmboomen door Fredrik baron van Wurmb. (In Verhand. Batav. Gen. 1779 I pp 335-357, Bi Un Gent Hi 9696).

Bespreking van de waayerbladige Palmen Chamoerops, Borassus en Corypha; van de gevindbladige palmen Cycas, Cocos, Phoenix, Elais, Areca, Elate, Saguerus, Nypa en Zamia; van de dubbelgevind-bladige Caryota.

Dierkunde [1780 van Wurmb] Beschryving van de groote Borneoosche Orang Outang of de Oost-Indische Pongo door F. Baron van Wurmb. (In Verhand. Batav. Gen. 1780 II pp 245-261, Bi Un Gent Hi 9696).

Volledig overzicht der afmetingen.

Dierkunde [1781 van Wurmb] Bydraagen tot de natuurlyke historie door F. Baron van Wurmb. (In Verhand. Batav. Gen. 1781 III pp 339-483, Bi Un Gent Hi 9696).

Beschrijving van een klein symetrisch wanschapen mensch,

van een langstaartige aap, van een dwergbokje, van den havik, van den nachtuil, van de kleine witte reiger, van de groote ijsvogel, van de nestjeszwaluw, van de groote adder, van de gevlakte teek, de groote tuinspin, de krullende moespalm.

Natuurlijke historie [1786 van Wurmb]. Bydrage tot de natuurlyke historie, uit de nagelate schriften van den Heer Baron van Wurmb. (In Verhandel. Batav. Gen. 1786 IV pp. 515-568, Bi Un Gent Hi 9696).

Onder meer de beschrijving van het Pongowijfje, de langgestaarte aap, den philander, de padimuis, den geitenmelker, de kleine hoornuil, de vogel maloe; verder inlichtingen over palmboomen, mineralen en ertsen uit Indië.

Heelkunde. 1633 Wurtz Felix. Tegenwoordigh op nieuw nae des autheurs eygen schriften oversien door Rodolph Wurtz. Uyt het 28 exemplaer in 't Hoogd. gedruckt. Maer voor de 2^e maal in Nederl. ghetrouwelyck overghes. en verb. door Obr-Lenertz Vos. Amsterdam gedr. voor Hans Walschaert 1633 in 4. (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1647 Wurtz Felix. Uyt het 28^e exemplaer Hoogduytsch in Nederl. overgeset nu voor de derde mael herdr. overges. en verb. door A.L. Vos, alias Vrolingh. Beneffens een chimische medecijn von Johannes Poppen uyt Hoogd. in Nederl. vert. door denselven Vrolingh. Amsterdam Jacobz 1647 in 4. (Bi Un Amsterdam).

Y

Plantenkunde [1773 Ypey] Verhandeling over de opslurpende tepelen der plantgewassen; door A. Ypey. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1773 XIV pp 363-378, Bi Un Gent Hi 2045).

Antiseptieken [1776 Ypey] Waarneemingen over eenige stoffen die de verrotting bevorderen of tegenstaan; door A. Ypey. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1776 XVI² pp 85-108, Bi Un Gent Hi 2045).

Worden genoemd ammoniakzouten, balsemen, loogzout (alcali fixum vegetabile of kaliumcarbonaat), sodazout (sal sodae), wijnsteen (sal tartari), natrium sulfaat (sal mirabile Glauberi), kaliumchloride, salpeter, calciumsulfaat. Armenische bolus is geen antiseptische stof. De verrotting wordt veroorzaakt door de werking van het water op de zouten, die met de dierlijke oliën vereenigd zijn(!)

Physiologie [1782 Ypey] Aanmerkingen over de ademhaaling door A. Ypey. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1782 XX² pp 199-264, Bi Un Gent Hi 2045).

Bespreking van de onderzoekingen en beweeringen van Priestley, die op het levend bloed niet toepasselijk zijn.

Geneeskunde [1776 Ypey] Waarin bestaet het uitwendig gebruik en misbruik van Spaansche Vliegen in het algemeen, en byzonderlyk met betrekking tot de Vlek- of Rotkoortsen, welke zederd eenige jaaren in ons Vaderland zo sterk gewoed hebben? Door A. Ypey, A.L.M.: Philosophiae & Medicinae Doctor et Lector Botanices te Franequer. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam, 1776 I pp 189-238, Bi Un Gent me 366a).

Pokken [1777 Ypey] Welke middelen zyn, in Kwaad-Aartige te zamenvloeiende Pokjes, de bekwaamste en veiligste, om de kwyling zo te regelen, dat zy niet te hevig woede, noch te traag in haaren voortgang zy; om dezelve, wanneer zy omtrent den elfden dag eensklaps ophoudt, opnieuw te verwekken; of indien zulks onmooglyk bevonden wordt, om de gevaaren, die uit zulk een toeval ontstaan, af te wenden? (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1777 II pp 87-137, Bi Un Gent me 366a).

De kwijling in het algemeen, de kwijling in de kinderziekte in het bijzonder, de bestiering der kwijling, het herstellen van een verhinderde kwijling.

Geneeskunde [1781 Ypey]. Hoedanig is het eigen-aartig en onveranderlyk onderscheid tusschen Zuuren, die men uit het Ryk der Delfstoffen vervaardigt, en Zuuren, welke het groeiend Ryk verschaft? En welk een invloed heeft dat onderscheid op de Geneeskunst? Door A. Ypey, A.L.M., Phil. et Med. Doctor, Lector Botan., Med. Legalis et Anatomes op Frieslands Hooge School te Franeker, en Lid van de Hollandsche Maatschappy der Weetenschappen te Haarlem. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam 1781 VI pp 1-69, Bi Un Gent me 366a, me 4598).

In 6 hoofdstukken bespreekt Schr. de zuren en hun oorsprong, hunne eigenschappen zoowel bij de minerale als bij de organische, de werking op het dierlijk wezen, de toepassingen in de geneeskunde. Het luchtzuur of vaste lucht is waarschijnlijk de moeder aller zouten. De kalkaarde (calciumcarbonaat), beroofd van de vaste lucht, trekt deze terug uit den dampkring.

Adolf Ypey, Franeker 1749 † Leiden 1820, geneesheer te Franeker en aldaar hoogleeraar in de plantenkunde, de medi-

cijnen en de anatomie, tusschen 1895 en 1805 arts te Amsterdam, en in 1813 hoogleeraar te Leiden.

Physiologie [1783 Ypey] Verhandeling over het lichamelyk levensbeginsel. Door A. Ypey, A.L. Phil. & Med. Doctor, Botan. Medecin. Legalis & Anatomes Lector, te Franeker. (In Verhandel. Batav. Gen. 1783 VII pp 61-120, Bi Un Gent Hi 9621).

De zitplaats van het beginsel van het dierlijk leven, werkwijze van het dierlijk levensbeginsel in betrekking met de zintuigen, de lucht, de magneetkracht, de electriciteit, het licht, het vuur, of andere natuurkrachten kunnen niet als onmiddellijke oorsprong of onderhouder van het dierlijk levensbeginsel worden beschouwd.

Physiologie. 1799 Ypey A. Verdeediging der Leere van de nieuwere Scheikundigen aangaande de oorzaak der Dierlyke Warmte. Alg. Vaderl. Letteroef. 1799 p 7.

Geschiedenis. 1799 Ypey A. Leevensschets van Antoine Laurent Lavoisier volgens La Lande. Alg. Vaderl. Letteroef. 1799 p 138.

_**_*

Jehan Yperman leefde in 1297 en in 1305 te Yperen; zijn leven schijnt begrepen te zijn tusschen ca 1280 en ca 1331. Man van hoog vertrouwen, was hij met den dienst van twee diensten als geneesheer belast, een op de markt, en een aan het gasthuis Belle.

Dr. Broeckx heeft in 1863 een Vlaamschen tekst van de Cirurgie van Yperman, en in 1867 ook den Vlaamschen tekst van de Medicina magistri Johannis dicti Ypermans. Prof. E.C. Van Leersum, na de handschriften bestudeerd te hebben, liet in 1912 de Cyrurgie van Meester Jan Yperman in de Bibliotheek van Middelnederlandsche letterkunde, onder redactie van Verdam, publiceeren, onder zulken vorm dat wij mogen aannemen het eigenlijk werk van Yperman onder de oogen te bezitten. Zie ook mijn mededeelingen over Yperman in Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1931 pp 867-888, en 1932 p 207.

Heelkunde [1912 Yperman] Bibliotheek van Middelnederlandsche letterkunde onder redactie van Prof. Dr. J. Verdam, met medewerking van Prof. Dr. J. Te Winkel en Prof. Dr. J. Franck. De Cyrurgie van Meester

Jan Yperman. Naar de Handschriften van Brussel, Cambridge, Gent en Londen, uitgegeven door Dr. E.C. Van Leersum, Hoogleeraar te Leiden. Leiden, A.W. Sythoff's uitg. Mij (23.8 × 16.7 cm, XLIII + 286 pp, 6 platen, Bi Un Gent 173 c8).

I. Inleiding met opmerkingen omtrent het leven en de chirurgie van Jan Yperman; de handschriften der chirurgie. II. Die tafele van Meester Jan Ypermans Surgie. III. Meester Jan Yperman Surgie. IV. Aanteekeningen. V. Lijst van schrijvers, die door Yperman genoemd worden. VI. Woordenlijst. VII. Literatuurlijst. VIII. Verbeteringen.

Z

Geneeskunde. 1746 Zaff B. Bysondere aanmerkingen over de geneesmiddelen. Leiden 1746 in 12; Rotterdam 1749 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1786 van Zandycke Fr. A. Het Geneeskundig Journael van Londen, door Samuel Foart Simmons, uyt het Engelsch vertaald door F.A.V.Z. Brugge Bogaert 1786 in 8. Zie Simmons.

Geneeskunde. Sd van Zandycke Fr. A. Waernemingen op het genezen van de gonorrhoea, de tweede uitgaeve door S. Foart Simmons, overgesteld en met aenmerkingen door F.A.V.Z. Brugge Van Praet in 8.

Geslachtsziekten. Sd van Zandycke Fr. A. Korte beschryving en geneeswys der Venus-ziekten. Brugge Bogaert in 8.

Geneeskunde. 1786 van Zandycke Fr. A. Dictionaire der gezondheyd. Brugge Bogaert 1786 in 8.

van Zandijcke F.A. Zie 1786 Simmons S.F.

Geneeskunde [1673 Zas] Oost-Indische Warande, Vervattende de Leef-Konst Ende Genees-Konst daer gebruyckelijck. Als mede een korte Historie der Specerijen / Boom ende Aerd-gewassen / Dieren en andere vremdigheden / die daar voorvallen. Getrocken uyt de Latijnsche schriften van Jacob Bont, Opper-Medicijn in India. Onse Lants-luyden vrymoedigh medegedeelt, ende verrijckt door N: Zas. Hier achter is bygevoeght de Chirurgijns Scheeps-Kist. t'Amsterdam, By Jan Claesz ten Hoorn, Boeckverkooper over 't Oude Heere Logement. 1673. (13.5 × 7.5 cm, (18) + 196 pp, Bi Un Gent Acc 7766).

Titelprent een raadpleging voor zieken in warme streken verbeeldende. Opdracht aan het beheer van de Oost-Indische Compagnie, geteekend N. Zas. M.D. Rotterdam 12 april 1647.

Daarna 3 verzenstukken, het eerste op de Oost-Indische Warande uitgegeven door den arts Nic. Zas, en geteekend Dan: Jonktijts M. Dr.; het 2^e is een aanmaning aan de zeeploegers, geteekend J.V.V.; het 3^e is gericht tot de ‘Reys-gierige Oost-Indische voerders, geteekend J.C. ten Hoorn. Alphabetische registers.

Het boekje bevat een leefkunst of gezondheidsleer onder den vorm van een samenspraak (pp 1-58), een Indisch geneeskunst in 19 hoofdstukken (pp 59-138), eindelijk aanteekeningen op de Historie der Speceryen van Garcias ab Orta (pp 139-196).

Het daarop volgend boek is de Chirurgyns Scheepskast van Johan Verbrugge.

1660 Zas N. Den dauw der dieren ende de welle des waters. Tot bevestiginge der ongemeene ontledinge van Jonkheer Lowys de Bils. Rotterdam 1660 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1734 Zeugvardinus D.J. Genees- en heelkundige aanmerkingen, als meede ontdekkinge, wegens eenige genees- en heelkundige fouten. Amsterdam 1734 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Werktuigkunde. 1761 van Zijl Joh. Theatrum machinarum universale of groot algemeen moolen-boek, behelzende de beschrijving en afbeelding van allerhande soorten van moolens derzelver opstallen en gronden, waaronder vele staande zoo buiten Amsterdam als omleggende plaatsen, nevens de Amsterd, modder-moolens. Amsterdam 1761.

Dierkunde [1786 Zimmerman]. Geographische Historie van den Mensch en der Alom verbreidde viervoetige Dieren. In het Hoogduitsch beschreven door den Hooggeleerden Heer E.A.W. Zimmerman, Hoogleeraar in het Carolinisch Collegie te Brunswyk. Vertaald en met aanmerkingen vermeerderd door P. Boddaert Med. D. Oudraad der Stad Vlissingen, Lid van de Keizerlijke Academie der Natuuronderzoekers, van het Natuuronderzoekend gezelschap te Berlin, Medelid van het Genootschap te Halle, en van de Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, van het Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen, en van het Provintiaale Genootschap der Wetenschappen te Utrecht. Te Utrecht, Bij G.T. Van Paddenburg, en Zoon. MDCCLXXXVI. (21 × 12.1 cm, XIV + 160 pp., Bi Un Amsterdam, Kon Bi Brussel VH 7491, Bi Un Gent me 1416).

Opdracht aan Aarnoud Vosmaer van Boddaert uit Utrecht 30 nov. 1786. Voorrede van den vertaler. Invloed van de omgevingen van de luchtgesteltenis op het lichaam van den mensch.

Dierkunde [1788 Zimmerman] Geographische Historie..... Brunswyk. Vertaald en met aanmerkingen vermeerderd. II Stuk. Te Utrecht, Bij G.T. van Paddenburg, en Zoon. MDCCLXXXVIII (.... XII + 196 pp.....).

Medegebonden met het vorig stuk van 1786. Voorrede van den vertaler die niet wordt genoemd. Handelt over de volgende dieren: hond, wolf, os, schaap, bok, paard, ezel, varken, kat, vos, beer, haas, konijn, hert, rhee, eekhoorn, rat, muis, zeehond, rendier, eland, marter, bever, otter, lynx, zabeldier, vliegende eekhoorn, mormeldier, das, waterrat, veldmuis, gestreepte eekhoorn, cabiai, walrus.

Dierkunde [1791 Zimmerman] Geographische historie..... Dieren. Inhoudende eene volkoomene opgave van alle bekende viervoetige Dieren. In het Hoogduitsch..... vermeerderd. II Deel. Te Utrecht,..... MDCCXCI (..... VIII + 152 pp.....).

Studie van meer dan 400 dieren in 44 geslachten gebracht.

Geneeskunde [1770 Zimmerman] Verhandeling over de Roode Loop Welke in den Jare 1765 in Zwitzerland heeft geregeert door J.G. Zimmerman Med. Doct. Uit het Hoogduitsch Vertaald met Aanmerkingen en Byvoegzelen vermeerderd door J.H. Hermans Med. Doct. en Chir. Major. Te Arnhem Gedrukt, ter Boekdrukkerye van G. Van Vleuten, voor Rekening van den Vertaaler, 1770. (18.5 × 12.1 cm, (32) + 495 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 1924, me 4628).

Opdracht aan Willem V van Oranje en Nassau, van J.H. Hermans. Voorbericht van den vertaler uit Arnhem 20 Aug. 1770; Voorrede van den Schrijver. Namen der intekenaren. Tien hoofdstukken: verhaal van de landstreken waar in de ziekte zich heeft verspreid, beschrijving van de ziekte, voorbehoedende middelen, geneeswijze en behandeling, werking van stoppende geneesmiddelen, vooroordeelen en waarnemingen, gebruik van vitrum antimonii ceratum. Register der genoemde schrijvers.

Geneeskunde [1789 Zimmerman] De Eenzaamheid, beschouwd met opzigt tot den Geest en het Hart, Door J.G. Zimmerman, Hofraad en Geneesheer van zyne Grootbrittanische Majesteit. In het Fransch overgezet door M.J.B. Mercier, en nu in het Nederduitsch vertaald door O.R.F. Winkelman. In 's Gravenhage, By J. Gaillard. M.D.CC.LXXXIX. (21.1 × 12.7 cm, XII + 387 pp, Kon Bi Brussel VH 7392).

Voorrede van den Franschen vertaler. Overzicht van psychischen aard.

Geneeskunde [1789 Zimmerman] De Eenzaamheid, door Zimmerman. Eerste deel. Naar het hoogduitsch, met Plaaten. Te Amsterdam en Utrecht, by J. Allart en de Wed. de Waal en Zoon. MDCCLXXXIX. (20.9 × 12.2 cm, (4) + XXIV + 298 pp, Kon Bi Brussel VH 7393).

Het overzicht is meer uitgebreid als de vorige uitgave. In het 1^e deel, 4 hoofdstukken: Schets van het boek, trek tot gezelligheid, zucht naar eenzaamheid, begeerte naar eenzaamheid in de eerste tijden der Christelijke Kerk en de warme landen in het algemeen.

Het 2^e deel (1791, XLIV + 351 pp) bedraagt de hoofdstukken 5 tot 7 over: eenige nadeelen der eenzaamheid, nadeelige invloed op de verbeeldingkracht en op de hartstochten.

Het 3^e deel (1791, XXVIII + 252 pp) bedraagt de hoofdstukken 8 tot 10 over: de nadeelige invloeden, de voordeelen.

Het 4^e deel (1792, XLVI + 410 pp) bevat een voorbericht van den vertaler, de hoofdstukken 11 en 12 over de voordeelen, en algemeen overzicht, en een alphabetische namenlijst.

Van het 2^e deel af is de uitgever Johannes Allart alleen.

Joh. Georg. von Zimmerman, Brugg in Zwitserland 1728 † Hannover 1795, studeerde te Bern, en te Göttingen onder Haller, practiseerde eerst te Brugg en dan te Hannover. Onder zijn werken: De irritabilitate Göttingen 1751 in 4; Leben des von Haller, Zurich 1755 in 8; Betrachtungen über die Einsamkeit, Zurich 1756 in 8; Von der Einsamkeit, Leipzig 1773-1786, 4 vol in 8; von der Erfahrung in der Arzneykunst, Zurich 1763-1767 2 vol in 12 en 1787 in 8.

Natuurwetenschap [1789 Zöllner] Natuur- en zedekundige Beschouwing der Aarde en van haare Bewoonderen. Gevolgd naar het Hoogduitsch, van J.F. Zöllner en J.S. Lange. Eerste Deel. Te Campen, by J.A. de Chalmot. En Te Amsteldam, by M. de Bruyn. MDCCLXXXIX (20.2 × 11.7 cm, XXIV + 422 pp, Kon Bi Brussel VH 5587).

Voorbericht van de vertalers die niet worden genoemd. Voorrede van de Schrijvers. Inhoud van het 1^e deel: algemeene opmerkingen over het huishoudelyke der aarde, het water, de dampkring, de lucht, de winden, nevel, wolken, dauw, regen, sneeuw, hagel, rijm, onweder, luchtverhevelingen, luchtzuive-

ring, vergrootglazen, microscoop, donkere kamer, aërostatische machine, zwavel- bloed- en vuurregen; 6 hoofdstukken en een aanhangsel.

In het 2^e deel (1789, IV + 405 pp): hoofdstuk VII over de aarde, de tijden van den dag, de jaargetijden, de geographische lengte en breedte, het klimaat, het weder; hoofdstuk VIII over de veranderingen van den aardbodem.

In het 3^e deel (1790, IV + 416 pp): hoofdstuk IX over de goddelijke oogmerken in de werken der natuur en algemeene beschouwing van de drie natuurrijken; hoofdstuk X over het rijk der delfstoffen; hoofdstuk XI over de deelen der planten, voeding, sappenomloop, slaap, bevruchting, rangschikking, verspreiding, vruchtbaarheid, ziekten en nut.

In het 4^e deel (1791, (4) + 375 pp): 12^e hoofdstuk over het dierenrijk, zintuigen, driften, verscheidenheid, levenswijze der dieren; 13^e hoofdstuk over de roofdieren, evenwicht in het dierenrijk, ondergang der dieren, wasdom en voeding, kleinheid van sommige schepsels, plantdieren, koraalklippen, verdeeling; aanhangsel over de deelbaarheid der stoffe.

In het 5^e deel (1792, IV + 340 pp): 14^e hoofdstuk over algemeene beschouwing van het menschenlichaam; 15^e over de veranderingen door uiterlijke omstandigheden; 16^e over de eenheid van het menschelijk geslacht.

In het 6^e deel (1792, IV + 400 pp): 17^e hoofdstuk over de zintuigen; aanhangsel over het scheelzien en het telescoop.

In het 7^e deel (1792, IV + 346 pp): 18^e hoofdstuk over het geheugen, 19^e over de verbeeldingskracht, 20^e over het verstand, 21^e over de bestemming der menschen tot gezelligheid.

In het 8^e deel (1793, (4) + 396 pp): 22^e hoofdstuk, een schets van een algemeene geschiedenis der menschelijke maatschappijen; 23^e over de kennis van het menschelijk karakter.

In het 9^e deel (1794, IV + 340 pp): 24^e hoofdstuk, vervolg over de kennis van het menschelijk karakter.

In het 10^e deel (1795, IV + 450 pp): 25^e hoofdstuk over de wijsbegeerte des levens, 26^e over bespiegelende wijsbegeerte, 27^e over de menschelijke kundigheden.

Het 11^e deel (1795, (2) + 240 pp) getiteld ‘Zynde een kort

Begrip of beredeneerd Register over het gantsche werk’ is een alphabetische lijst van zaken met talrijke aanteekeningen.

Geneeskunde. 1794 Zuckert Joh. Fr. Genees- en zedenkundige verhandeling over de hartstochten. Naar den 4^en druk uit het Hoogd. Harderwyk 1794 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1777 Zweerts. Phil. Geneeskundige verhandeling over den steen in de blaas. Amsterdam 1777 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1790 Zweerts P. Of de mensch van natuur een vleeschetend schepsel zij. Geneesk. waarnemingen door electriciteit. Alkmaar 1790 (Bi Un Amsterdam).

Vorige Volgende

U

V

W

Y

Z

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs