Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1938

[p. 771]

In memoriam Dr. Leonard Willems
Door Fr. Van Cauwelaert,
Bestuurder van de Koninklijke Vlaamsche Academie

De Koninklijke Vlaamsche Academie van Taal en Letteren, waarvan ik de eer heb de gevoelens te vertolken, neemt in de droefheid van dit afscheid een zeer levendig aandeel. Dr. Leonard Willems is gedurende bijna twintig jaar als geleerde en als mensch een van hare meest verdienstelijke en van haar meest duurbare leden geweest en het is met een ware ontsteltenis, dat zijn collega's, welke gisteren namiddag waren bijeengeroepen om van hem een lezing te hooren over ‘Het Probleem van Erasmus' geboorte’, het nieuws van zijn onverwacht heengaan vernamen.

De Heer Leonard Willems heeft aan de studie van onze taal- en literatuurgeschiedenis onschatbare diensten bewezen. Met een geduld, met een arbeidzaamheid, een kritieken scherpzin en een vindingrijkheid, welke gevoed werden door een nooit versagende liefde voor ons Vlaamsche volk en zijn kultuurwaarden, heeft hij gedurende een halve eeuw gediept en gewrocht om onze middeleeuwsche literatuur en deze van de zestiende eeuw voor ons te doen herleven. Nevenbij waagde hij een enkel uitstapje in onze moderne letteren, met Prudens Van Duyse, Ledeganck of Emmanuel Hiel; maar zijn wetenschappelijke drift bracht hem steeds terug naar het terrein dat hij zich van den beginne af had uitgekozen. Zijn eerste wetenschappelijk werk van eenigen omvang ‘Etude sur l'Ysengrinus’ verscheen reeds in 1895, in het ‘Recueil de travaux publiés par la Faculté de Philosophie et Lettres’ van de Gentsche Hoogeschool. Wetenschappelijk verkennerswerk van beteekenis deed hij met zijn ‘Elément historique dans le Coronement Looïs’ dat reeds het jaar daarop in dezelfde verzameling het licht zag; maar zijn groote verdienste schuilt in zijn talrijke Reinaert-studiën, welke hem enkele jaren geleden door de Universiteit van Amsterdam den

[p. 772]

doctorstitel honoris causa deden verleenen als ‘de studiis Reynardensibus optime meritum’. De menigvuldige oorspronkelijke bijdragen en ontdekkingen welke hij leverde voor de Reinaert-Kennis zijn als baanbrekend te beschouwen. Naast en rond zijn Reynaert-werk, liepen zijn wetenschappelijke opzoekingen over geheel ons middeleeuwsch literair bezit van Veldeken en ‘Van den Bere Wisselau’ tot aan de strijdliteratuur van de 16^e eeuw met Marnix van Ste Aldegonde en Anna Bijns’ wier roem hij, - zooals Pater Van Mierlo zich uitdrukte bij de viering van den 70^e verjaardag van Leonard Willems - in het buitenland heeft verkondigd en wier eer hij gewroken heeft’.

De Heer Willems werd niet door zijn voorstudies uitsluitend voorbestemd en nog minder beperkt tot deze literair historische studies. Hij was doctor in de staatkundige wetenschappen van de Hoogeschool te Brussel, daarna werd hij doctor in de rechten te Gent. Maar de dubbele liefde, welke hij van zijn vader, den bekenden hellenist Prof. Alphonse Willems had meegedragen, de liefde voor de geschiedenis der letteren, als uitdrukking en drager van het cultuurleven der volken - en de liefde vooral voor onze eigen moedertaal, hebben hem steeds gedreven naar het gebied, waar hij zich zoozeer als wetenschappelijk man heeft onderscheiden.

Onze Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal en Letteren heeft van dezen wetenschappelijken arbeid de schoonste vruchten genoten. Geen lid is milder geweest met mededeelingen, beoordeelingen, lezingen, en zijne bijdragen waren steeds van het beste gehalte. Hij was tevens de meest oppassende onder ons en zijn onuitputtelijke dienstvaardigheid was steeds bereid om elke opdracht te aanvaarden en elken collega ter hulp te komen. Het welzijn van de Vlaamsche Academie was zoo innig verbonden met zijn dagelijksche bezigheden en bezorgdheid dat Mevrouw Willems van hem zelf getuigen kan dat hij slechts leefde voor zijn vrouw, zijn kinderen en onze Academie. In zijn dankwoord op de hulde hem door de Academie en zijn vrienden gebracht op zijn 70^e verjaardag, besloot de Heer Willems met deze woorden: ‘Mijn laatste krachten zal ik trachten aan te wenden om in de Academie werkzaam te blijven. Ik zal mijn best doen, met de bescheiden middelen waarover ik beschik om het prestige onzer Academie hoog te houden’. Hij heeft deze belofte in haar letterlijke en ruimste beteekenis tot het uiterste vervuld. Zijn

[p. 773]

laatste tocht was deze naar Hulst, op 12 September j.l. waar hij als vertegenwoordiger van onze Academie het woord voerde op het stadhuis bij de inhuldiging van een Reinaert-monument; zijn laatste opzoekingen, den dag zelf van zijn dood, deed hij in de bibliotheek van de Universiteit voor zijn verwachte Erasmuslezing.

Hoe zou de herinnering aan en de erkentelijkheid voor zooveel toewijding ons niet diep ontroeren bij dit laatste afscheid. De dood heeft pen en papier opzij geschoven. Maar de schoone mensch, welke deze geleerde tevens was, - de eerlijke, betrouwbare, hulpvaardige collega, - aan wie we allen onze vriendschap hadden gewijd, staat ons thans voor het oog in al zijn duidelijkheid en schoonheid. Onze droefheid vermengt zich, in innig medevoelen, met de grievende smart van zijn zoo geliefde echtgenoote en kinderen, met deze van zijn treurende verwanten. Wij bieden hun eerbiedig onze warme sympathie en de verzekering dat Dr. Leonard Willems in onze vriendschappelijke trouw en onze dankbare herinnering zal voortleven. Wij buigen ons, tot afscheid, voor het stoffelijk overblijven van onzen duurbaren Collega, maar in ons hart verheffen wij ons bij de gedachte dat zijn groote rechtschapenheid thans reeds haar hoogste loon heeft ontvangen, en dit smartelijke afscheid gaat gepaard met de hoop op een eeuwig weerzien.