Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1934

I. - Letterkunde.
Studie over Dautzenberg en zijn rol in de Vlaamsche letterkunde en taalbeweging.

Prijs: 1500 fr.

Twee antwoorden zijn ingekomen, het eerste met de kenspreuk: Carpe diem; het tweede met de kenspreuk: Niemand en haet die Konst dan die onwetende.

Tot leden van den keurraad werden aangesteld: de heeren M. Sabbe, F. Toussaint van Boelaere en J. Muls.

Eerste verslag: Prof. Dr. M. Sabbe.

Twee handschriften werden ingezonden. Het eerste draagt als kenspreuk: Carpe diem; het tweede: Niemand en haet die konst dan die onwetende.

Mijn voorkeur gaat naar het eerste werk omdat het in alle opzichten vollediger is dan het tweede. Men hoeft enkel de bronnenopgaven en de lijst van Dautzenberg's eigen geschriften in de beide handschriften met elkander te vergelijken om onmiddellijk de superioriteit van Carpe diem in te zien.

De auteur van dit laatste werk heeft zich de moeite getroost de talrijke studiën en gedichten op te zoeken, die Dautzenberg rechts en links, in soms zeldzaam geworden jaarboekjes, tijdschriften en dagbladen liet verschijnen. Zijn mededinger heeft zulks niet gedaan.

De inzender van Carpe diem heeft niet verwaarloosd de brieven van en over Dautzenberg, die op de Koninklijke Vlaamsche Academie, in de Universiteitsbibliotheek te Gent, in het Museum

[p. 576]

der Vlaamsche Letterkunde te Antwerpen, in de Maatschappij voor Nederlandsche Letterkunde te Leiden er in de Bibliotheca Thymiana te Amsterdam, bewaard worden, te raadplegen. De auteur van het tweede handschrift kende alleen de brieven van Dautzenberg aan Van Dam, waarop ik voor enkele jaren in de Academie de aandacht vestigde.

Uit Carpe diem blijkt verder een rijker belezenheid en een ruimer bekendheid met Dautzenberg's tijdgenooten, vrienden en tegenstanders.

Om die redenen kan, volgens mij, reeds na een eerste vergelijking, het handschrift Niemand en haet die konst..., niettegenstaande zijn verdere verdiensten, voor een bekroning niet meer in aanmerking komen.

Het werk Carpe diem is niet alleen goed gedocumenteerd, maar tevens methodisch opgebouwd en op alle punten vertrouwbaar.

De schrijver schetst eerst vluchtig den toestand van de Zuid-Nederlandsche literatuur vóór het optreden van Dautzenberg en wijst op de gevolgen van dit optreden voor de latere dichtergeslachten.

Daar in het werk veel nadruk wordt gelegd op Dautzenberg's theoriën en bedrijvigheid op het gebied der metriek, wordt in een zaakrijk en boeiend hoofdstuk aangetoond wat anderen, tijdgenooten en voorloopers van Dautzenberg (André van Hasselt, J.A. De Laet, P. van Duyse, D. Cracco en Hoffmann von Fallersleben) in die richting deden.

Dan volgt het uitvoerig levensverhaal van Dautzenberg, waarbij zijn heele werkzaamheid op literair, philologisch, flamingantisch, kunstcritisch en paedagogisch gebied geschetst wordt, en waar wij menige teekenende bijzonderheid vinden over Dautzenberg's omgang met tal van Noord- en Zuid-Nederlandsche letterkundigen. Er is in dit hoofdstuk heel wat minder bekend materiaal verwerkt.

Daarna komt een bespreking van Dautzenberg als dichter. Overvloedig zijn de bijzonderheden over het verschijnen, het onthaal en de beoordeeling van de Gedichten en de Verspreide en Nagelaten Gedichten. Het komt ons echter voor, dat de auteur hier wat dieper had kunnen doordringen in het wezen van Dautzenberg's poëzie. Hij deelt uitvoerig mede wat anderen over den dichter zeggen, doch is tamelijk sober met zijn eigen oordeel.

Belangrijk zijn verder de hoofdstukken over Dautzenberg's actie op taalkundig en metrisch gebied. Over Dautzenberg als

[p. 577]

criticus, prozaïst en paedagoog wordt met kennis van zaken gesproken.

Het werk geeft een goed verzorgde bibliographie van Dautzenberg's verschenen dicht- en prozawerk, alsook van zijn artikelen en kritieken in tijdschriften. De auteur maakt bovendien de chronologische rangschikking van de gedichten verschenen in bundels en tijdschriften of eenvoudig in de correspondentie vermeld. Er is ook een rijke bibliographie over Dautzenberg, waarin wij niets anders missen dat de toespraak die Prosper van Langendonck hield bij de herdenking van de 100^e verjaring van Dautzenberg's geboorte, in 1908 door de Vereeniging van Letterkundigen ingericht. (Fragmenten van dit stuk verschenen destijds in de Vlaamsche Gazet). Wij krijgen een overzicht op de briefwisseling van en over Dautzenberg, een lijst van de ongebundelde stukken en een lijst van liederen gecomponeerd op teksten van Dautzenberg. Onder deze laatste ontbreken het guitig-frissche Visschersliedeken van Jan Blockx; Deuntje, In de Schaduw en In den Kerstboom van R. Hol. Als bijlage geeft de auteur last not least den tekst van een aantal ongebundelde gedichten van Dautzenberg.

Naar ons oordeel verdient het handschrift Carpe diem in alle opzichten door de Academie bekroond te worden.

Tweede verslag: hr. F.V. Toussaint van Boelaere.

Het antwoord op de gestelde vraag, ‘Carpe diem’ geteekend, staat onbetwistbaar op een heel wat hooger plan dan het andere, met de kenspreuk ‘niemand en haet die konst....’ Dit laatste is alleszins onrijp werk en kan in elk geval niet voor een bekroning in aanmerking komen.

Wat het Carpe diem-handschrift betreft, deel ik volkomen het oordeel van den eersten verslaggever. Op de beschouwingen van prof. Sabbe kom ik dan ook niet terug. Doch ik wensch er nochtans van mijn kant eveneens nadrukkelijk op te wijzen, dat de schrijver eerder bio- en bibliographischen arbeid heeft verricht dan een kritische synthese heeft gegeven van de beteekenis van Dautzenberg's werk. Dat hoofdstuk, waarbij definitief de plaats van Dautzenberg in de Vlaamsche literatuur en den Vlaamschen wedergeboorte-strijd aanschouwelijk zal worden aangewezen, moet dan nog worden geschreven, doch de studie ‘Carpe diem’, die tot in bizonderheden Dautzenberg's leven en werk beschrijft en op menig gebied in de lijst van zijn tijd plaatst, biedt tot het schrijven van dat hoofdstuk al het vereischte materiaal, kant en klaar.

[p. 578]

Laten wij dat hoofdstuk ‘met een persoonlijk accent’ ter zij, dan dient het handschrift ‘Carpe diem’ een alleszins voortreffelijke, betrouwbare en op den koop toe zeer leesbare bijdrage te worden genoemd tot de kennis van Dautzenberg en van zijn tijd. Mijn advies luidt dan ook, dat de Academie dat werk zou behooren te bekronen.

Derde verslag: Dr. J. Muls.

Ik heb kennis genomen van de beide handschriften die zijn binnen gekomen op de prijsvraag: ‘Studie over Dautzenberg’.

Ik moet mij volledig aansluiten bij de verslagen ingediend door mijne collega's Dr. Maurits Sabbe en F. Toussaint van Boelaere, die beiden van oordeel zijn dat het handschrift ingezonden onder de kenspreuk ‘Carpe diem’ waardig is van bekroond te worden.

Er zou aan den schrijver wellicht kunnen gevraagd, aan zijn handschrift een samenvattend hoofdstuk toe te voegen, waarin de beteekenis van Dautzenberg in de Vlaamsche Letterkunde zou worden aangewezen.