Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1933

[p. 815]

Rede van den Heer Lippens, Minister van Openbaar Onderwijs.

Sire,

Mevrouw,

Met eerbied begroet ik de aanwezigheid van Uwe Majesteiten op deze plechtigheid.

Wij weten dat al wat de ontwikkeling der volkscultuur aanbelangt Uwe Majesteiten ter harte gaat.

Heden stellen wij Hun aanwezigheid meer dan ooit op prijs, te midden van de vertegenwoordigers van alle standen der bevolking die hulde komen brengen aan Conscience's gedachtenis.

Tevens te kunnen wijzen op de aanwezigheid van den Hertog en de Hertogin van Brabant vervult ons met vreugde; wij zijn fier Hen te zien deelnemen aan een huldebetoon dat op een zoo eendrachtige wijze de innigste en diepste gevoelens van alle Vlaamsche Belgen vertolkt.

Ik ben gelukkig in deze plechtigheid als vertegenwoordiger van de Regeering te mogen optreden, en volgaarne neem ik als zoodanig hier het woord om mijn stem te voegen bij deze welke zich vandaag zullen verheffen om hulde te brengen aan Hendrik Conscience.

_* * _*

Ik zou met mijn zwakke bevoegdheid het niet aandurven den lof uit te spreken van den schrijver of den letterkundige, doch ik kan den hoogsten dienst in het licht stellen dien hij aan zijn volk heeft bewezen. Immers, onmiddellijk na de revolutie van 1830, heeft hij dat volk in geestdrift doen ontblaken voor de bewonderenswaardige geschiedenis van Vlaanderens verleden, geschiedenis welke één weefsel uitmaakt van strijd, van lijden, van overwinningen en van nederlagen, doch tevens in een nimbus staat van roem en eer, en steeds gedragen wordt door de dapperheid, den heldenmoed, door al de verheven gevoelens die ten grondslag liggen aan de groote hoedanigheden onzer bevolking.

[p. 816]

Conscience heeft de rasfierheid wakker geroepen bij het volk, in welks midden hij heeft geleefd. Door zijn verleden te bezingen heeft hij het vertrouwen gegeven in de toekomst, geloof in zijn lotsbestemming - hij heeft het uit zijn sluimer gewekt.

De rampen der achttiende eeuw, de Fransche bezetting die gedurende twintig jaar zwaar op ons land had gewogen, met haar donker despotisme en haar onophoudelijke opeischingen van menschenmateriaal; vervolgens vijftien jaar van het stelsel door het Verdrag van Weenen aan de natie, trots haar wil, opgelegd, bijna eene eeuw rampspoed had ons Vlaamsche Volk verlamd: het voelde zich miskend, verlaten, als overwonnen.

Conscience komt de onmetelijke verdienste toe dit volk te hebben wakker geschud en het met nieuwen moed en nieuwe hoop te hebben bezield.

Hij was het die den eersten stoot gaf tot de beweging waarvan wij heden ten dage de bekroning zien door de bijna volkomen voldoening aan de Vlamingen verleend van al de meest gewettigde, rechtvaardige en redelijke rechten die elk volk van hooge cultuur opeischen mag.

Deze beweging door Conscience in 't leven geroepen, blijkt bijzonder indrukwekkend wanneer men ze objectief beschouwt, vooral op dit oogenblik, nu in zoovele landen van Europa zoo hevige, zoo machtige mystisch-nationalistische bewegingen zijn ontbrand, dat zelfs de meest voorbereide toeschouwer verpletterd staat door het geweld der grondgolven, die opeens ons westelijk Europa hebben overstroomd.

Integendeel, de Vlaamsche beweging heeft zich traag, geduldig, vreedzaam ontwikkeld en omhoog gewerkt. Conscience is er de goede geest van geweest.

Nooit is hij in zijn werken driftig of haatdragend, nooit is hij ruw noch gemeen, nooit heeft hij het weerzinwekkende van de menschelijke verdorvenheid blootgelegd, zooals, helaas, al te veel schrijvers onzer dagen er zich, zonder nut voor wie ook, in verlustigen.

Maar de hoedanigheden van standvastigheid en moed, van volharding en uithoudingsvermogen, het hooge ideaal waarmee hij al zijn helden bezielt, dit alles heeft er toe bijgedragen de Vlaamsche beweging te verwekken, niet in een sfeer van gewelddadigheid, van vervolging of van vernieling, maar wel, zonder haat voor wie het ook zij, in een sfeer van uitsluitende liefde voor het volk, in wiens dagelijksch leven Conscience alles bezingt wat schoon, goed, groot en opbeurend is: kinder-

[p. 817]

liefde, vaderlandsliefde, plichtbesef en aanhankelijkheid aan den geboortegrond.

Conscience beschrijft ons schoone Vlaanderen met zooveel tederheid, zooveel zachtheid, hij stelt het in een zoo lachende of zoo ernstige omgeving, geheel gedrenkt van het weergalooze licht onzer vlakten, van onze kust, van onze heidelanden, dat dit alles uit het wezen zelf van ons volk de gewelddadigheid schijnt te moeten verwijderen die in andere landen het tragische decor van Dante's Hel of van het Walhalla der Germanen veeleer in de hand schijnt te moeten werken.

_* * _*

Conscience heeft zijn volk leeren lezen: derhalve komt hem onsterfelijke glorie toe.

De invloed van zijn werken is ingrijpend geweest en blijft het nog: getuige het aantal zijner boeken die honderdduizenden bezoekers onzer Volksbibliotheken nog altijd lezen.

En dit verheugt mij, want het is noodig voor de opvoeding van ons Volk, hetwelk de hoogste toppen der cultuur wil bereiken, dat naast de wetenschappen en de technische werken waarvan 's levens noodwendigheden hem de kennis opleggen, het is noodig, zeg ik, dat zijn ziel steeds bewogen blijve door het hooge ideaal van naastenliefde, vaderlandsliefde, natuurgevoel, plichtbesef, waarvan Conscience de welsprekende en weldoende apostel is geweest.