Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1929

IV. Letterkunde. - Schets van de geschiedenis der vrome litteratuur in de Zuidelijke Nederlanden in de XVII^e eeuw. - Prijs: 3000 fr.

Eerste verslag.: Prof. Dr. A. Vermeylen.

De schrijver heeft zich ten doel gesteld, de bouwstoffen te verzamelen, die dan gebruikt konden worden voor een geschiedenis van de ‘vrome’ literatuur (d.w.z. mystieke of tot mystiek neigende literatuur) hoofdzakelijk in het Nederlandsch-sprekend deel van de Zuidelijke Nederlanden, van omstreeks 1585 tot in het begin van de 18^e eeuw.

Dat veld was slechts ten deele ontgonnen. Hier kan nog in geen geval overgegaan worden tot een samenvattend overzicht. We staan er voor een ontzaglijk aantal werken, waarvan elk op zich zelf eerst moet bestudeerd worden. De schrijver heeft dus goed gedaan, te beginnen met een inventaris van het voorhandene

[p. 329]

op te stellen, waarna hij een reeks typische geschriften ontledend onderzoekt. De meer algemeen-gehouden hoofdstukken over den godsdienstigen geest in de 17^e eeuw dienen alleen als achtergrond of toelichting.

We kunnen den schrijver niet anders dan dankbaar zijn voor de vlijt en de wetenschappelijke nauwkeurigheid waarmee hij zulk een overgroote hoeveelheid nieuw materiaal heeft verzameld. Het werk verdient m.i. ten volle, bekroond te worden. Aanvulling op enkele punten ware echter gewenscht, voordat het uitgegeven wordt. Op de taal kleven hier en daar vlekken, die gemakkelijk kunnen verwijderd worden.

Tweede verslag.: J. Salsmans, S.J.

Dit handschrift begint met een 130 bladzijden-lange bibliografische lijst, waarop vermeld staan de werken door den inzender in repertoria en boekerijen gevonden: wat zeker een vrucht is van noesten arbeid en een kostbare aanwinst voor de kennis der bedoelde ‘vrome litteratuur’, maar, volgens de woorden van den schrijver zelf, niet bogen mag op een schier onbereikbare volledigheid. Er zijn leemten die dadelijk in het oog vallen. Zoo b.v. vraagt men zich af, of de Praemonstratensers, zoo invloedrijk in ons Vlaamsche land, wel tot hun recht komen; de Norbertijn Bellemans staat (blz. 11) bij de seculiere geestelijkheid. Worden er bij de ‘Minderbroeders en Capucijnen’ geen Conventueelen vermeld? Om niet op dit onderscheid te moeten letten, had men ‘Franciskanen’ in 't algemeen als titel kunnen nemen. - Anderzijds zien wij niet in waarom op die lijst zekere theologische werken voorkomen (bv. blz. 86, 87, 122bis); voor boeken oorspronkelijk in het latijn of in een andere vreemde taal geschreven, of voor middeleeuwsche nederlandsche werken, houdt de schrijver het niet altijd bij de in het bestudeerde tijdvak in het nederlandsch vertaalde of bewerkte uitgaven: wat een zeer nuttige beperking geweest ware, om die lijst niet als 't ware in het oneindige uit te rekken. - De titels zijn door den kopist niet altijd korrekt afgeschreven.

Het tweede deel bestaat uit twaalf kleine monografieën over vooraanstaande of ‘representatieve’ ascetische schrijvers, benevens slechts een dertigtal bladzijden van meer synthetischen aard. Er zijn trouwens daar nog zekere uiteenzettingen, die niet onontbeerlijk schijnen om de ‘vrome’ litteratuur, d.i. de ascetische

[p. 330]

veel meer dan de mystische, te bestudeeren. Wat schrijver bedoelt (blz. 139) met ‘3 verschillende Congregaties van O.L. Vrouw’, begrijpen we niet. Wil hij soms spreken van Congregaties voor onderscheidene soorten van menschen, als jongelingen, mannen, vrouwen?

Taal en stijl zouden nog zorgvuldig moeten herzien worden.

Alles te zamen genomen, beantwoordt het ingezonden handschrift m.i. niet aan de vraag zooals ze door de Academie gesteld werd: ‘Schets van de Geschiedenis...’ Daarom stel ik voor dit jaar het handschrift niet te bekronen, maar de prijsvraag aan te houden voor 1930. Ondertusschen zou de Academie, voorgelicht door het advies van een paar specialisten uit haar schoot, duidelijk bepalen of ze inderdaad een synthetisch overzicht vraagt en blijft vragen van onze ‘vrome litteratuur in de XVII^e eeuw; ofwel of ze zich, om de moeilijkheid van het onderwerp, tevreden stelt met fragmentarisch werk (zooals de schrijver zelf van zijn handschrift zegt) en welke leemten althans zouden moeten aangevuld (zie wat de schrijver voorstelt blz. VIII van de Voorrede); eindelijk of ze het voorstel van den schrijver aanneemt (zie zijn woord vooraf, aan de Leden der Academie): de monografieën van het Tweede Deel om te werken door ‘de groepeering per kloosterorde op te geven en liever per genre en invloedsfeer te werk te gaan’. Dit zou ons veel nader brengen bij een ‘synthetisch overzicht’, zooals dit voor den schrijver na al zijn opzoekingen wel mogelijk is: het zou geenszins een louter napraten zijn van reeds bestaande oppervlakkige samenvattingen, maar een degelijke verbetering en uitbreiding daarvan, wel waardig om door onze Academie bekroond te worden.

Derde verslag.: Kan. Am. Joos.

't Ware een nuttelooze herhaling begaan den inhoud te ontleden van het te beoordeelen handschrift.

Na een aandachtig onderzoek er van ben ik tot de volgende besluiten gekomen:

1^o	De schrijver dient geloofd om het vele en het nieuwe dat zijn handschrift ons levert;
2^o	desniettegenstaande is het een al te onvolledig antwoord op de gestelde vraag.

[p. 331]

De taal laat hier en daar wat te wenschen over en de titel van verscheiden werken is niet juist afgeschreven.

Ik stel dus voor, het handschrift nu niet te bekronen, maar de vraag tot 1930 aan te houden, om den werkzamen schrijver de gelegenheid te gunnen zijn schrift bij te werken.

De commissie zou oordeelen of het niet goed ware de zeer algemeene vraag Vrome Schrijvers nader te bepalen.