Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1921

[p. 447]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
488. - Fonteyne (te Brugge).

De ‘Fonteynen’ te Brugge waren aansluitingen, of een soort van pompen - openbare en andere, - die in verband stonden met de onderaardsche waterleiding, d.w.z. het ‘Waterhuus’ of de ‘Moerbuise’ der stad. Aanteekeningen omtrent de Moerbuise, in ons Gloss. Inv. Arch. Bruges, blzz. 206-207. Verdam, v^o Fonteine, spreekt van Bron, Springbron, zoowel ten opzichte van het water zelf, als van den bovenbouw, de constructie, waardoor het water boven den grond wordt gebracht; dus zoowel put, wel als fontein. Men zie onze artikels over Water slaen en over de daarbij vermelde ‘fonteinen’, in jaarg. 1914, blzz. 296-297. en jaarg. 1919, blzz. 394-395. De tekst hieronder dient evenwel nader toegelicht:

Archief der Stad Brugge, Fonds der Hallegeboden, Register 1553-1554, fol. iij^c xxxix: ‘Men gheeft ulieden te kennene, dat men zal aflaeten de fonteynen deser stede, zo wel de ghuene die metten waterhuuse wateren als alle andre, Dyzendaghe, Woensdaghe ende Donderdaghe, tot snavens dat men wederomme water slaen zal...’ (1560.)

Door de ‘Fonteynen deser stede’, verstond men ‘zo wel de ghuene die metten waterhuuse wateren’, of die onmiddellijk door het Waterhuis gespijsd waren, - ‘ende alle andre’ of deze die gevoed waren door een of ander ‘hoofd’ staande ‘in de veste’ der stad, nl. ‘thenden der Gansstrate’, ‘ten hende van der Wulfhaghestrate’, ‘ter Coepoorte bachten wyngaerde’, enz. Over bedoelde ‘hoofden’, of ‘hoofden van den fonteinen’, zie men ons Gloss. ut supra, v^o Hoofd, Suppl., blzz. 614-615.

Zou de thans te Brugge nog gekende Freren Fonteinstraat - (dat geenszins door Rue des Frères de la Fontaìne te vertalen is), - haren naam niet ontleenen aan een ‘fonteyne’ ten dienste van een of andere brouwerij, staande ‘bij de Frere-

[p. 448]

fonteyne’, of bij de Freren muer (naer het Freremineuren cloostre). Cfr. L. Gilliodts-van Severen, Zestendeelen, blz. 107, nota 3, blz. 109 en blz. 113, nota 1.

Te Oostende heeten de installaties waar men het water van de waterleiding neemt, fonteinen, en het water zelf is water van de fontein.

489. - Entghevel.

Wijst op den gevel der O.-L.-Vrouwkerk te Brugge, die staat aangeduid onder n^r 51 op het plan van die kerk, bij J. Gailliard, Inscr. N.-D. Dit n^r 51 was vroeger een ‘portael’ der kerk. Daarnevens was de kapel van ‘Sint Fiacre’ (Plan n^r 13): ‘aen de noordsyde van de voorkerke, vast aen de kerkdeure’; ‘aen de noordsyde van der kerke, ten westhende, vast aen de kerkdeure’ (Inscr. N.-D., blz. 262, kol. 1); ‘de Capelle van Sinte Fiacre, staende aen de noordside van der kercke, ten westhende, vast aen de kercduere’ (1517, in op. cit., blz. 263, kol. 1); ‘...ligghende in ende by hemlieden Cappelle van Sinte Fiacre..., van westen den entghevel deser kercke’ (1676, op. cit., blz. 263, kol. 2).

Was dat vroeger een gevel, waarin een soort ‘endeldeur’ of ‘enddeur’, d.i. lijkdeur, van de kerk kwam. Cfr. bij De Bo, his verbis.

490. - Gangelyk gheld.

Is hetzelfde als Gangbaar geld (gangbare munt). Voorbeelden uit het jaar 1494 en 1513:

J. Gailliard, Egl. Inscr. Egl. N.-D., blz. 346, kol. 2: ‘Eerst... te doen betaelene den commune ende ghemeenen ghezelscepe van den choore... by onsen ontfanghere... in goeden, ghereeden ende gangelyken ghelde... de somme van...’ (1494.)

Id., id., blz. 347, kol. 2: ‘Te betaelene... in goeden ende ganghelyken ghelde de somme van...’ (1494.)

Staatsarchief te Brugge, Fonds der Karmelietessen, Charters, oud n^r 2249, voorloopig blauw n^r 5244: ‘In zulcken ghanghelicken ghelde als onse arde gheduchte heere ende prince zal doen ontfaen van zijnen renten ende domeynen in Vlaendren...’ (Akte van 20 December 1513.)

Edw. Gailliard.