Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1919

[p. 491]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
337. - Fransche titel.

Fransche titel wordt uitgelegd als een vervorming uit voorhandsche titel (De Vries) of voordehandsche titel (Arnold). Dit is echter geleerde volksetymologie, die haar aanleiding vindt in de opvatting dat, als Fransch daar 't echte woord was, de uitdrukking zou moeten beteekenen ‘titel in de Fransche taal’, wat niet paste, - en men er niet aan dacht dat ze ook kon beteekenen ‘titel naar Franschen trant’, wat historisch juist is. R. van der Meulen in Over de Liefhebberij voor Boeken (1896) zegt blz. 110: ‘Een eigenaardig kenmerk van de boeken der 17^de eeuw is, dat ze meestal van een dubbelen titel zijn voorzien, de een in boekdruk en de andere, daaraan voorafgaande, in kopergravure, bestaande in een prent met zinnebeeldige of op den inhoud van 't boek wijzende voorstellingen..... Deze usance is uit Frankrijk afkomstig, maar kwam sedert ongeveer 1620 vooral bij onze drukkers in zwang.’

Wat R.v.d. Meulen niet zegt, is dat op eene of andere plaats van die zinnebeeldige plaat een verkorte titel gegraveerd werd. Deze plaat stond gewoonlijk op de tweede blz. van het boek; de eerste werd wit gelaten en de volle titel kwam op de derde. Toen men later de plaat wegliet, behield men toch den verkorten titel, doch plaatste dien op de eerste blz.

Soms gebeurde het, bij vertalingen of navolgingen van Fransche werken, dat men de zinnebeeldige plaat volledig en onveranderd overnam, ook met den verkorten titel in de Fransche taal. De voortitel van het Nederlandsche boek mocht dan om een dubbele reden Fransche titel heeten: hij was niet alleen naar Fransche ‘usance’ nagevolgd, maar hij was ook in het Fransch gesteld.

[p. 492]

Spinaal.

Spinaal is een soort van schoenmakersgaren (Van Dale), pekdraad, schoenmakersgaren,... Ook... dik getwijnd garen waar men kousen en zokken van maakt (De Bo), fijn geel of wit garen dat veel gebruikt wordt om het binnenwerk te naaien en waar de pekdraad van gemaakt wordt (Joos, Cornelissen-Vervliet, Aanhangsel).

In mijn Etym. Wdbk. en ook bij Franck-Van Wijk staat: Oorsprong onbekend.

Het heet in het Luikerwaalsch spinâ (sorte de fil de lin, zegt, Grandgagnage die aan spinnen of épine denkt), in het Rouchi fi d' Espinal (fil blanc à l'usage des cordonniers. On s'en sert aussi dans la bonneterie. - Hécart), in het Fransch fil d'Épinay (Boissière, Dict. anal., i.v. espèces in de afdeeling fit). Men noemt het ook fil (blanc) bon-ouvrier. Savary in zijn Dict. univ. de commerce etc., i.v. fil, zegt: ‘les fils blancs bonouvrier, appellés ordinairement fils d'Espinay, qui se fabriquent à Lille, capitale de la Flandre française’. Ook het Dict. univ. de commerce... par une société de négocians etc. (Paris, 1805) noemt het onder de ‘fil de Flandre... qui se fabrique principalement à Lille et aux environs’. Épinay nu is een gehucht van de gemeente Flers bij Rijsel. Misschien gaat dit Épinay, evenals Épinay-sur-Seine, ook op Sptnogilum terug; zoo niet, wijzen de Ndl., Waalsche en Rouchivormen eerder op Épinal, dat vroeger en ook dialectisch Spinal, Spinaux luidt, en waarvan de inwoners Spinaliens heeten. Misschien zal er een verwarring met het door zijn kinderprenten meer bekende Épinal plaats gegrepen hebben.

J. Vercoullie