Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1919

[p. 438]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
320. - Affgebrant zijn.

Het verl. deelw. Afgebrand, in de gemeenzame spreektaal, wordt ook wel gezegd van den persoon, wiens woning afgebrand is, zooals b.v. een afgebrande boer, wiens boerderij door brand vernield is. (Wdb. der Nederlandsche Taal, v^o Afbranden.) Voorbeelden volgen hieronder:

Staatsarchief te Antwerpen, Fonds Berlaer, Kerkrekening over 1658-59, fol. 48: ‘Betaelt... aen een schamel vrouwe seggende affgebrant te syn vanden Franchoysen...’

Id., Fonds Beersel, Rekening Heiligen Geest over 1668-70, blz. 35: ‘Item. aen Dielis van..., dat hij afgebrant was den 21 Januar 1670, gegeven 3. 3. 0.’

Id., Fonds Berlaer, Rekening Heiligen Geest over 1671, fol. 66 v^o: ‘Gegeven aen Geertruyd de Wolff..., ingeboren van Berlaer, comende met eene attestatie dat sy ware affgebrant int Hagelant, met dattestatie dat de selve van hier geboren ware...’

321. - Afslaen: eenen strinck afslaen.

Spr. van de strengen van een paard, een daarvan neerleggen, losmaken, derwijze dat het paard niet kan voortrijden:

D. Berten, Cout. des Seigneuries enclavées dans le Vieuxbourg de Gand, blz. 425: ‘Item, waert zo dat yemandt commende ghevaren met waghenen ende peerden duer de zelve stede, van zyne peerden schiede ende die alleene hete staen zonder eenen strinck af te slane, verbuert...’ (1546.)

Hij die passeerde ‘met waghenen ende peerde over dezelve stede (van Nevele)... werdt ghehouden up de zelve peerden te zittene ofte daer neffens te gane ende die in de handt te hebbene...’ (op. et loc. cit.).

[p. 439]

322. - Baroen heere.

Deze woorden zouden tot misverstand kunnen aanleiding geven. Men lette er op dat bij D. Berten, Cout. Seign. enclavées Vieuxbourg Gand, blz. 480, te lezen staat: ‘M^er Jan Baron van Montmorency ende van Nevele, heere van Huusse, van...’ (1477); - blz. 382: ‘Jean-François della Faille, baron de Nevele’ (1673), spr. van ‘de stede ende vryhede van Nevele’ (1554), of ‘den lande ende stede van Nevele’ (1551), (blz. 441 en 443), - ‘la baronnie, pays et seigneurie de Nevele’ (1573), (blz. 385). - In dien zin dient de tekst hieronder verstaan:

Staatsarchief te Brugge, Fonds O.-L.-Vrouwkerk Kortrijk, Charters, voorloopig blauw n^r 643: ‘Ic W., als bailliu... van edelen hoghe ende mueghende heere myn heere Phelips de Montmorenchy, baroen heere vanden lande van Nevele...’ (Bijgevoegde akte van 7 Jan. 1538 n.s.).

323. - Barblikenste.

Bij Verdam komt een voorbeeld van het woord voor met de beteekenis Voornaam. In den aangehaalden tekst en in den hieronder volgenden, heeft het echter eigenlijk de beteekenis Die er (voor de vervulling van een verplichting) best zal voor staan, Fr. Le plus notoire, Le plus solvable:

Archief der O.-L.-Vrouwkerk te Brugge, Charters, voorloopig n^r 22: ‘... So wedden Jan van der Strate, ende Lamsin G. die oude ende Lamsin G. die jonghe, upten barblikensten van hem drie, Janne... vorseit scadeloos te quitene..’ (Akte ‘up S^e Mathis avend in Sporkele’ 1284.)

324. - Chi.

Is hetzelfde als Si = Voorwaarde, Uitvlucht, waarover bij Verdam, v^o Si 6^o. Inzonderheid, Stilzwijgend voorbehoud, Fr., Réticence. Sonder chi dient hier uitgelegd door Zonder iets te verzwijgen.

Staatsarchief te Brugge, Fonds der Abdij van Oudenburg, Charters, oud n^r 7979 (125), voorloopig blauw n^r 6764: ‘Ende Jh. wedde S., bailliu vorseit, te doen secghene simpelment ende sonder chi vanden vorseiden vinderscepe bin ere maent...’ (Akte van 12 September 1287.)

[p. 440]

325. - Bachuus.

Het Wdb. Nederl. Taal, v^o Bakhuis, heeft een voorbeeld van 1868. Eigenlijk is hetzelfde als Ovenbuur, of, naar De Bo, Bakkeete, Huisje met oven waar men brood bakt. Zulke Bakkeete staat gemeenlijk afzonderlijk op het hof en maakt geen deel uit van de woning. Een tekst van 1456 volgt:

Staatsarchief te Brugge, Fonds Damme, Charters, oud n^r 315, voorloopig blauw n^r 2347: ‘Eerst vanden grooten huuse..., metten bachuuse, stallen ende kelnare anclevende...’ (Akte van 23 Oct. 1456.)

326. - Beloken.

Voegwoord, met de beteekenis Medegerekend, Ingesloten; Fr. Inclus:

Staatsarchief te Brugge, Fonds Sint-Janshospitaal, Charters, oud n^r 7191, voorloopig blauw n^r 2768: ‘Hebben ghegheven ende gratie ghedaen den rentiers van.. ende ghezoet de lasten van haerlieder renten die zy jaerlix sculdich ziin den voorseiden spyker vander redeninghe m.cccc. ende een beloken, dat de gracie hemlieden anderwarven ghedaen expireerde ende vte ghinc, achte jaren lanc achtervolghende’. (Akte van 5 Dec. 1403.)

327. - Beyaert en bayhaert.

‘Andries f. Jans Beyaerts’ staat er in een akte van 20 October 1366, berustende op het Staatsarchief te Brugge (Fonds van de kerk van Sint-Donaas, Charters, oud n^r 1372, voorloopig blauw n^r 3285).

Diezelfde persoon wordt genoemd ‘Andries f. Jans Bayhaerts’, in een akte van 2 December 1366, uit het Archief als boven (Fonds Klooster der Karthuizers bij Brugge, Charters, oud n^r 1371^bis, voorloopig blauw n^r 3284).

Edw. Gailliard.