Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1914

[p. 109]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
210. - Deelnemer.

Beteekent Erfgenaam, Fr. Héritier; bij Dupin et Laboulaye, Gloss, de l'ancien droit français, Partans = Partageants, en Parteur = Partageant (zie onder Partie 3^o).

Staatsarchief te Brugge, Fonds van het Proostsche, Reg. n^r 826, of ‘Rege van zaken’ 1429-1439, fol. 79 v^o: ‘Pauwels f. Jans f. Meeus Conincx, Jacob f. Jans f. Meeus Conincx, als aeldinghers ende deelnemers int goed bleven na de dood van Jan f. Meeus Conincx...’

211. - *Bonnette Walcker.

Dit woord staat aldus verkeerd in eene oorkonde, voor Bonnettemaecker overgedrukt:

L. Gilliodts-van Severen, Mémoriaux de Bruges, I, 212: ‘Gheconsenteert den dekin ende eedt vanden Bonnette maeckers binnen der zelver stede .. te moghen doen dachvaerden tgheele gheselscip vanden zelven Bonnette maeckers ten goddelicken dienste te commene...’ (1523.)

Er is hier spraak van de Mutsereeders, die zich uitsluitelijk ‘bezig hielden met het vervaerdigen van mutsen (bonnetten)’ (J. Gailliatd. Ambachten en Neringen van Brugge, II^e deel, blz. 60), ook Mulsemakers (L. Gilliodts-van Severen, Invent Arch. Bruges, IV, 171), en Bonnetmakers geheeten (V. van der Haeghen, Invent. Arch. ville de Gand, blz. 125); Fr. Bonnetiers.

212. - *Vernachten.

In een tekst werd Vercrachten, dat beteekent Met geweld opbreken, verkeerd Vernachten gelezen: ‘Omme te vercrachten de deuren ofte veynstren ende by ciachte ofte violencie die te willen brekene ende openen ende alzo binnen den hause of huusen te commene...’ (1528.) (L. Gilliodts-van Severen, Mémoriaux de Bruges, I, 258.)

[p. 110]

213. - Bedienen eene messe.

Zekere X. had, in Onze-Lieve-Vrouwkerk te Brugge, eene kapelanij gesticht, waarvan de titularis, of kapelaan, belast was dagelijks eene mis te lezen, of genoemde mis te ‘bedienen’:

Archief der O.-L.-Vrouwkerk u.s., Charters, voorloopig n^r 1101: ‘Ende waert dat hy... (de kapelaen) ooc anders niet en bediende de voorseide daghelicxsche messe, so dat de vrienden vanden fundateur daer in cause hadden te vreden te syne...’ (Akte van 1ⁿ Februari 1493.)

Dit Bedienen is hetzelfde als het Fr. Desservir = o.a. Faire le service d'une chapelle, d'une chapellenie. Bij Littré, v^o Desservir, een voorbeeld van ‘une capelerie à deservir perpetuelment’, uit Tailliar, Recueil d'actes des XII^e et XIII^e siècle, en langue romane, du Nord de la France.

Een Vlaamsche tekst met Capelrie bedienen:

L. Gilliodts-van Severen, Mémoriaux de Bruges, I, 58: ‘Ende houdende den persoon vanden voorseiden meester Gheeraert over danckelic, nut ende ydoine omme de selve voorseide capelrie te bedienen...’ (1507.)

214. - Doothouc.

Dit woord is wellicht eigen aan de volksspraak der stad Brugge. Het wees althans op de ‘reek’ in het Sint-Janshospitaal, voor de zieken die in doodsnood of doodsgevaar verkeerden:

Staatsarchief te Brugge, Fonds van het Sint-Janshospitaal, Charters, oud n^r 7070, voorloopig blauw n^r 2647: ‘Ende dit te alzulcker meeninghen ende attenten, dat tvorseide godshuus van Zinte Jans ghehouden zoude zyn te ghevene alle daghe ter scaprade vanden ziecken eene pinte wijns, omme dermede te lavene elx nachts de arme beddevast ligghende in tvorseide godshuus in den doothouc...’ (Akte van 26 Februari 1415.)

‘Reek’ is hetzelfde als Rij, Rote, Reeks (De Bo). Er wordt nl. eene zekere Rij bedden voor zieken bedoeld, hetzij in eene groote plaats, hetzij in eene afzonderlijke zaal. Te Brugge kende men vroeger in het Hospitaal, de Mannereke en de Vrouwereke; ook nog de Chirurgijnsreke, of deze voor de zieken die eene operatie moesten ondergaan, en de Slechte reke, waar dezen lagen die in onrustbarenden toestand of stervende naar het hospitaal werden gebracht.

[p. 111]

215. - *Wedierene.

Eene verkeerde lezing voor Obedierene (Fr. Obéir).

L. Gilliodts-van Severen. Mémoriaux te Bruges, I, 307: ‘Voort, dat zoo wie jeghens ... heleghen bloetdach ghecooren wordt omme pareuren te makene ...zal ghehouden zyn te obedierene, ten zy... (1534.)

216. - Vut eender handt.

Keizer Karel is voornemens een bezoek aan de stad Brugge te brengen. Den 5 Mei 1520 treffen derhalve de ‘Neghen Leden van deser stede’ de noodige maatregelen, om den prins ‘grootelicx te wellecommene’ en hem te ‘tooghen de goede jonste, affectie, meeninghe ende ghetrauwicheit van den poorters ende inwoonende’: zij stemmen er nl. in toe, ‘dat men alle saken behouvende int voorseide wellecomme, ende om de verchieringhe van diere, vut eender handt maken zoude’, en dragen den last daarvan op aan ‘die van der Wet, omme by hemlieden zulke persoonen daer toe te committeren, als hemlieden nootsakelic vynden zouden’. (Bij L. Gilliodts-van Severen, Mémoriaux de Bruges, I, 133.)

De ‘Neghen Leden’ willen dat men, te dezer gelegenheid, ‘make ende tooghe alle de teekenen van ghenouchten ende blyscepe, die men best zal connen adviseren ende doen’; zij verklaren zich in alles te zullen gedragen naar hetgene zal beslist worden door de heeren van de Wet en door ‘den ghuenen diet hemlieden believen zal daertoe te committeren ende mede te belasten, ten hende dat tzelve al achtervolghende vut eender handt ghedaen mach werden, alsoot de laetste reyse ghedaen wert’. (Id., op. cit., I, 134.)

Diensvolgens willen de genoemde ‘Neghen Leden’, dat er in de te houden feesten eenheid zou zijn: dat het er zou uitzien alsof alles uit een en dezelfde hand kwam, ‘vut eender handt’.

217. - *Inneghelic.

Aldus, bij misslag, verkeerd voor Mueghelic (Mogelijk) gedrukt:

L. Gilliodts-van Severen, Mémoriaux de Bruges, I, 216: ‘Dat hemlieden niet goedelic mueghelic (es) te continuerene ende vulbrynghene huerheder voornemen...’ (1524.)

Edw. Gailliard.

[p. 112]

II.
Bestendige Commissie voor Nieuwere Taal- en Letterkunde.
4. - Noi siamo fiammingi.

Met genoegen las ik een artikel onder dezen titel in het Nr. voor Augustus van ons Maandschrift (Verslagen en Mededeelingen der Vlaamsche Academie, jaarg. 1913, blz. 571-572).

Ik acht niet ongeschikt, dit artikel met een enkele mededeeling aan te vullen.

Gelijk ik in Zuid-Nederland als bekend mag onderstellen, stichtte ik in 1877 het taalkundig tijdschrift ‘Noord en Zuid’ dat ik 30 jaar redigeerde en dat, ongelukkig genoeg, bij den dood des uitgevers ophield te verschijnen

In alle Germaansche landen had dit tijdschrift abonnés en talrijk waren de brieven, die mij uit allerlei landen bereikten.

Enkele jaren na de stichting kreeg ik een pak boeken, brochures en bladen uit Siebenbürgen, te gelijk met een allervriendelijkst schrijven in het Duitsch van de ‘hospites flandrenses’.

Jaren lang ontving ik het Maandbiad dier vereeniging en bouwstoffen te over (hoewel niet voor mijn tijdschrift te verwerken) ten bewijze, dat zij met allen grond dien naam voerden. Belangrijk vooral waren eenige uittreksels uit geboorteregisters in die streek, ten bewijze, dat de familienamen een echt Vlaamschen vorm hadden en mij duidelijk bewezen, dat de oorspronkelijke drageis dier namen Vlamingen waren.

Eigenaardig is in het gedeelte van Siebenbürgen, waarvan hier sprake is, de uitspraak van de ‘i’: in Zuid-Nederland klinkt de ‘i’ in kind, naar de geboorteplaats van den spreker als ‘e’ (als in pen) of als ‘ie’; de uitspraak in Noord-Nederland ligt daar tusschen in. Welnu, diezelfde uitspraak van de korte ‘i’, die in duitschsprekende gewesten bijna onbekend is, komt in den hoek van Siebenbürgen voor. Dat vreemdelingen, die natuurlijk van Vlaamsche kunst en de Vlaamsche schilderschool hebben hooren spreken en nooit van de Belgische Kunst en de Belgische schilderschool, hoog opzien tegen Vlaanderen en niet tegen België, is verklaarbaar, maar merkwaardiger nog is, dat in Oostenrijk een volksstam er trotsch op is, van Vlamingen af te stammen en geen moeite ontziet om dat te bewijzen.

Taco H. de Beer, Buitenlandsch eerelid der Academie, te Amsterdam.