Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1912

[p. 190]

Kleine verscheidenheden.

79. - Hem (zich) vercleeden met enighen brudecome.

Krachtens eene ordonnantie van schepenen der stad Iperen, van 31 Maart 1371, was het eenieder verboden, zich met eenigen bruidegom te ‘vercleeden’, zoo hij niet vader, broeder of zoon van dezen of van de bruid was. Aan degenen die de bruid zouden opleiden, was zulk ‘vercleeden’ ook toegelaten.

Wat moet door dit ‘Vercleeden’ verstaan worden? Daardoor, meenen wij, wordt eenvoudig bedoeld het verbod, voor allen, buiten de door de wet gemaakte uitzonderingen, zich, ter gelegenheid van een huwelijksfeest, ‘ruebes ou parures’, zooals beneden, te laten maken. Zou Zich vercleeden in den grond niet beteekenen Zich in 't nieuwe steken, geheel in 't nieuwe steken; Fr. s' Habiller de neuf? De tekst luidt:

L. Gilliodts-van Severen, Cout d'Ypres. II, 219: ‘Vort es gheordineert dat niement hem vercleeden moet met enighen brudecome te zinen huwelike, zonder vader, broeder of 't kint van den brudecome of van der bruut, ende die de bruut leeden zouden, up x lb. van elken persoon diere meide vercleet zoude zijn.’

In Hem (zich) vercleeden met enighen brudecome heeft men, ten onrechte, de ‘Mariage avec ravestissement’ gezien, d.i. het huwelijk met ‘ravestissement entre deux conjoints’, of met ‘don mutuel’ (Dupin et Laboulaye, Glossaire de l'ancien droit français, Paris, 1846, v^o Ravestissement). Jammer genoeg, zijn, bij bedoelde uitlegging, de woorden ‘of van der bruut, ende die de bruut leeden zouden’ in de pen gebleven, juist die, welke van het verkeerd opvatten van den tekst moesten vrijwaren.

Welnu, de beteekenis van ons Vercleeden is duidelijk op te maken, uit het hieronder volgend artikel van ‘Che sont les keures des mariages’, den 18 Maart 1295, door de schepenen van Iperen uitgevaardigd:

Id, op. cit, II, 48: ‘Quiconques feroit ruebes ou parures pour le raison des nueches seroit à x 1b., se n'est li espouseis et li espousée, et li doi ki le mainent au moustier et li doi ki le ramainent.’

[p. 191]

Naar deze verordening mochten derhalve, ‘pour le raison des nueches’, enkel de bruidegom en de bruid, alsmede de twee personen die ze naar de kerk leidden en de twee die ze naar huis terug brachten, zich ‘ruebes ou parures’ aanschaffen.

Overigens, door dezelfde ordonnantie was bepaald, dat ‘nus fianchies, ne fianchie, ne fachent ruebe de aucun draep teint en graine, se il naient et portent en samble chiunc cens Ib. ou plus, sour 1 1b. Et le quantiteit del avoir, doit on croire le fiancheit sur son sairement’. (Op. cit, II, 49.) Door ‘Ruebe de aucun draep teint en graine’ werd dus een praalgewaad bedoeld; daarmede moet ongetwijfeld ‘Ruebes ou parures’ in rechtstreelsch verband staan.

Hem (zich) vercleeden met enighen brudecome heette elders Hem (zich) cleden met enighen brudegome (of: brudecome), of Hem (zich) cleden met brudecome:

L. Gilliodts-van Severen, Cout. de Bruges, I, 354: ‘Wie hem moghen cleden met brudecomen als si huwen. Het was ghekuerd ende gheordineerd, bi den here ende bij der wet, anno M ccc ende lxx, up ten negensten dach van November, dat niemene ne gheoorlooft te cledene met enighen brudegome te sinen huwelike, sonder vader, broeder iof tkint van den brudecome ende van der bruut, ende die de bruut leeden; up die boete van x 1b. parisise van elken persoon diere meer mede cleeden.’

Het zal wel moeilijk aan te nemen zijn, dat door Hem (zich) cleden met brudecomen het Fr. Escorter un fiancé le jour du mariage zou te verstaan zijn; evenmin dat dit, zooals in Annales de la Société d'Emulation (van Brugge), I^e reeks, I, 221, ‘Qui peuvent porter des habits de fiancés lorsqu'ils se marient’ zou beteekenen. Daardoor wordt zooals boven, gewezen op het aanschieten van ‘ruebes ou parures’ of van feestgewaad, of zich ter eere van iemand kleeden, d.i. sierlijk kleeden, uitdossen. Wij kunnen dan ook geenszins met Verdam de meening bijtreden, dat de in spraak zijnde uitdrukking bij uitbreiding beteekent: Iemand eershalve begeleiden, Zich bij een plechtigen optocht-aansluiten. Wij hebben ongetwijfeld in de twee besproken teksten, enkel en alleen te doen met een der vele voorschriften, in vroegere tijden, bij de wet tegen de overdreven kleederpracht uitgevaardigd: ‘Van die bedraghen zin cledre te draghene tieghen de kuere’, luidt een post uit de rekening der stad Brugge, over het jaar 1308. (L. Gilliodts-van

[p. 192]

Severen, Invent. Archives ville de Bruges, IV, 151.) Laten wij herinneren, dat de hertog van Bourgondië, graaf van Vlaanderen, op 20 October 1497, een streng placcaat uitgaf, ‘pour obvier et pourvoir à lexcessive et superflue despence qui se fait journelement..., à cause des draps de velours et de soye, dont chacun veult user à sa voulenté...’. (L. Gilliodts-van Severen, op. cit., VI, 481.)

80. - Reghelbanc.

Men leze Keghelbane = Kegelbaan, Fr. Jeu de quilles en niet ‘Jeu de dédale’.

L. Gilliodts-van Severen, Cout d'Ypres, I, 506: ‘Item, dat niement... houde... tafelschole, dobbelschole, queecbertschole (en niet: queerbertschole), quaertspelschole, keghelbane (en niet: reghelbanc), bolberden ofte ander derghelycke spelen...’ (1535.)

Quid Bolberd?

81. - Clopspaen.

Clopspaen is eene variante van Clapspaen (zie bij Verdam) = Ratel, Fr. Crécelle, - evenals Clopbart, uit Inventaire des Archives de Bruges, van L. Gilliodts-van Severen, Int. 129, een andere vorm is van Clapbart (= Claptafel, zie ons Gloss. à l'Inv. u.s.). Het Fr. ‘Bassinet’ wees op het Bekken, en niet op den ‘Clapspaen’. Verkoopingen werden ‘metten clopspane’ aangekondigd:

L. Gilliodts-van Severen, Cout. d'Ypres, I, 456: ‘Ende datte ghedaen, zal gheroupen zyn te coope metten clopspane ende daer naer byden heere vercocht ter hauche...’ - Id., op. cit., I, 504: ‘Doen cryeren metten clopspane...’ (1535.)

Edw. Gailliard.