Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1912

[p. 71]

Kleine verscheidenheden.

71. - Scof en Slackelic.

Schof is het vierde deel van den dag eens werkmans, - nl. van de ‘ambachtslieden die wercken in dachueren’, - of drie uren; fr. Quart de journée. (De Bo, Westvl. Idiot.) Zie ook Verdam, h.v. Een eigenaardig voorbeeld volgt:

Archief der stad Brugge, Fonds der Hallegeboden, Register van 1513 tot 1530, fol. ij^e xxvj: ‘Voort, omme de groote faulten die bevonden zijn in alle de ambochtslieden die wercken in dachueren, in dat zij hem qualic quijten, slackelie wercken ende te late te wercke commen..., dat zij metten ludene vander wercclocke up de Halle te wercke commen ende voor tverlaten van diere in huerlieder were zijn, up de peyne van, daer zij een vierendeel huers naer tverlaten vander clocke beyden, hemlieden een scof ghemijnct te zijne van huerheder dachuere, ende alsghelicx indien zij ooc voor tluden vander clocke uten wereke schieden.’

Van het bijwoord Slackelic hierboven, hebben wij nergens een voorbeeld aangetroffen. Slackelic wercken beteekent Traag, slap werken; Fr. Lambiner. De tekst hierboven is van Brugschen oorsprong. Te Brugge, zooals elders nog in West-Vlaanderen, is Slake hetzelfde als Slap. Zie bij De Bo. Een Slakke Jan beteekent Slap mensch, Fr. Lambin, homme veule, sans vigueur, sans énergie. Met Slak (Fr. Limace), Westvl. Slekke, heeft ons woord niets te maken.

72. - Bloedsuper, coordesleper en critser.

Bij hallegebod was, in de jaren 1500, door Schepenen der stad Brugge verbod gedaan, de gerechtsdienaren voor ‘coordeslepers, critsers’ en ‘bloedsupers’ uit te maken. De tekst luidt als volgt:

Archief der stad Brugge, Fonds der Hallegeboden, Register van 1513.30, fol. ij^e xvij v^o: ‘Dat niement hem en vervoordere den voor-

[p. 72]

seiden justiciers ende officiers ofte huerlieden assistenten te injurijerne of te heetene coordeslepers, critsers, bloedsupers ofte anderssins...’

Van Bloedsuper = Bloedzuiper wordt in het Wdb. van Verdam, onder Bloetsuper, enkel een voorbeeld aangetroffen. In onzen tekst echter heeft het woord de beteekenis niet van Bloedgierige, hij die iemands bloed vergiet, moordenaar, zooals bij dien lexicograaf, maar veeleer deze van het Fr. Vampire, sprekende van hem ‘qui s'enrichit par des gains illicites et aux dépens du peuple’. Men vergelijke met Levereter, uit Despars, Cron. v. Vlaand., III, 400.

Het w. Coordesleper hebben wij tot nog toe nergens geboekt gevonden. Hoe dient het verstaan? Wordt bedoeld de houding ‘la corde au cou, dans l'attitude d'un criminel qui va être pendu’? (Littré, Dict., v^o Corde 9^o), ofwel - wat meer waarschijnlijk is - het dragen van eene koord om den hals tot teeken van knechtschap? Het woord schijnt samengesteld zooals het Fr. Traíne-malheur, Traîne-potence en Traîne-rapière. Dit laatste is, naar Littré, een ‘terme de dénigrement’. Cfr. overigens Traîneur d'épée en Traîneur de sabre, bij Littré, v^o Traîneur.

Wat Critser beteekent is moeilijk vast te stellen. Verdam geeft Cretsen = Cratten = Krabben. In de Horae Belgicae, 7², 96, vindt men Schrobben, Crouwen, Cretsen = Scabere. Naar Kiliaan, beteekent Kretser: Lastdrager, Sjouwerman. Verdam doet evenwel opmerken, dat Cretsen ook in de beteekenis Tergen, Plagen, in het Middelnederlandsch kan bekend zijn geweest. Wat er van zij, men vergelijke met Schrobber = Deugniet, Schavuit, Boef (A.C. Oudemans S^r, Woordenboek op de gedichten van G. Az. Bredero). Zie overigens Verdam, in v^o Schrobbe, waaronder verwezen wordt naar het hoogduitsch Schrubber = ‘een nietswaardig of verachtelijk mensch’, en voornamelijk in v^o Schrobben, alwaar de variante Cratsen vermeld is.

Edw. Gailliard.