Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1902

[Toespraak door den heer Julius Obrie]

Mevrouwen, Mijnheeren,

Ik beschouw het als een onschatbaar voorrecht dat ik in deze vergadering mag welkom heeten een van Nederlands uitstekendste geleerden, die door de veelzijdigheid zijner kennis den ouden roem der Leidsche Hoogeschool zóózeer heeft verhoogd en de Nederlandsche wetenschap tot in de verst afgelegen hoeken der beschaafde wereld heeft doen kennen en eeren. Het is mij dan ook een zeer aangename plicht ons hooggewaardeerd eerelid, Prof. Kern, hier van ganscher harte dank te zeggen voor de bereidwilligheid, waarmede hij onze uitnoodiging om heden als spreker op te treden, heeft beantwoord.

Zijne aanwezigheid alhier brengt er mij als het ware van zelf toe even een enkel woord te zeggen over de wetenschappelijke zijde onzer Vlaamsche Beweging, die in de laatste jaren steeds meer en meer op den voorgrond is getreden en wel eens tot vrij heftige bespreking aanleiding gaf.

Hun, die ons in den strijd voor het herstel onzer taalrechten zijn voorgegaan, wordt er soms eene grief van gemaakt dat zij zoo weinig

[p. 616]

aandacht aan de Vlaamsche, d.i. Nederlandsche wetenschap schonken en dat zij alzoo een belangrijk deel van de Vlaamsche Beweging zouden hebben verwaarloosd.

Naar onze bescheiden meening is dit verwijt, indien het niet gansch ongegrond is, toch grootendeels overdreven. Zij, die onze voorgangers daarom hard vallen, zien geheel de omstandigheden voorbij waarin de taalbeweging vroeger verkeerde. Zij verliezen daarbij uit het oog dat de grondslagen, waarop alleen aan het tot stand brengen eener Nederlandsche wetenschap kon worden voortgebouwd, te eenenmale ontbraken. De kennis onzer taal liet hier te lande, op enkele zeer schaarsche uitzonderingen na, ontzaglijk te wenschen over en deze toestand was ook gemakkelijk te verklaren door het gebrekkige, onvaderlandsche onderwijs dat overal aan de Vlaamsche kinderen werd verstrekt.

Een andere hinderpaal, die de ontwikkeling en verspreiding der wetenschap door middel der Nederlandsche taal in den weg stond, was de bijna volslagen onbekendheid, waarin men te onzent verkeerde met de uitstekende werken, die op elk gebied der wetenschap in Noord-Nederland het licht hadden gezien. Aan dien toestand hadden in eene niet geringe mate schuld zij, die door hun ambt geroepen waren om anderen in de wetenschap in te wijden of voor te lichten, en uit onkunde of uit vijandigheid zelfs het bestaan eener Nederlandsche wetenschap niet eens lieten vermoeden.

[p. 617]

Kon het dan ook anders of moesten niet sommigen, hoe welgezind zij anders onze taal ook waren, tot de overtuiging komen dat zij enkel geschikt was om daarin een gedicht, een novelletje of op zijn hoogst een roman te schrijven?

Allengs nochtans kwam er verandering. Het tot stand komen der eerste taalwet, der wet van 17 Augustus 1873 tot regeling van het gebruik onzer taal bij de strafrechtspleging, had tot eerste gevolg dat te Gent onder de leden der balie een gezelschap werd opgericht, dat ten doel had de beoefening der rechtswetenschap door middel der Nederlandsche taal. Soortgelijke pleitgezelschappen kwamen later tot stand te Antwerpen en te Brussel en vóór een paar jaren werd in eerstgenoemde stad een Congres van Vlaamsche Rechtsgeleerden gehouden, dat voor velen in den lande eene echte openbaring was. Eéne zaak echter moeten wij daarbij betreuren: het gemis aan belangstelling van de zijde der Noordnederlandsche rechtsgeleerden. Toch durf ik de hoop koesteren dat ook hierin wel spoedig eene verandering ten goede zal komen en dat de door mij op het Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres in 1891 uitgesproken wensch dat op het gebied der rechtswetenschap eene nauwer aansluiting tusschen Noord en Zuid zou ontstaan, eerstdaags in vervulling zal treden.

Een gunstig voorteeken daarvan zie ik in het feit dat andere Noordnederlandsche geleerden van hunne belangstelling in de pogingen hunner vak-

[p. 618]

genooten in het Zuiden om ook aan den vooruitgang der Nederlandsche wetenschap mede te werken lieten blijken door het bijwonen van het in September laatstleden te Brugge gehouden vijfde Vlaamsch Natuur- en Geneeskundig Congres. Terloops zij het mij hier vergund hulde te brengen aan mijn geachten collega, Prof. J. Mac Leod, aan wiens onvermoeibaren ijver en taaie wilskracht de opkomst en de instandhouding dier Congressen in de eerste plaats te danken zijn.

Enkele, trouwens veelbelovende Vlamingen, die in den laatsten tijd voor de wetenschappelijke Vlaamsche Beweging misschien wel een beetje al te luidruchtig in het krijt traden, zal ik wijzen op het voorbeeld van dezen collega, die sedert vele jaren, ook door het uitgeven van talrijke hoogst verdienstelijke werken, heeft getoond dat hij de daad bij het woord weet te voegen, dat voor hem opwekking tot het verspreiden van kennis in onze taal niet enkel in woordengeschetter mag bestaan.

Bij deze gelegenheid moet het ons van het hart, hoezeer het ons grieft wanneer Vlaamsche geleerden, die anders als strijders voor hunne taal bekend staan, hunne werken in eene andere dan in onze taal laten drukken. Zij schijnen maar niet te beseffen hoe die handelwijze lijnrecht in tegenspraak is met de beginselen, die zij heeten te zijn toegedaan. Zij zien blijkbaar niet in welken steun zij daardoor verschaffen aan sommige vijanden onzer taal, die nog heden ten dage de onzinnige

[p. 619]

bewering durven uitkramen dat het Nederlandsch bij het beoefenen der wetenschap niet kan gebruikt worden, bij zooverre dat men in Noord-Nederland gedwongen is bij het Hooger Onderwijs sommige vakken in het Fransch te doceeren!

Ten slotte wil ik hier nog even eene bedenking in het midden brengen. Door enkele voorstanders der wetenschappelijke richting op Vlaamsch gebied wordt wel eens de meening verkondigd dat de Vlaamsche Beweging, zooals zij vroeger en tot in den laatsten tijd gevoerd werd, uitgediend heeft, dat zij haar strijdend karakter geheel moet opgeven om zich voortaan uitsluitend en alleen aan de wetenschap te gaan wijden. Dat het beoefenen der wetenschap het ijveren en desnoods het strijden voor het behoud der taal niet uitsluit, daarvan zien wij een welsprekend bewijs in Prof. Kern, die als voorzitter van het Algemeen Nederlandsch Verbond ook werkzaam is voor het wekken en instandhouden van het taal- en stambewustzijn bij allen die onze taal spreken, of tot den Nederlandschen stam behooren.

Trouwens men vergeet hierbij dat de wetenschappelijke beweging wellicht nooit had kunnen tot stand komen, indien niet door het invoeren van wetten tot waarborging van het gebruik onzer taal hare opkomst was voorbereid. Ook vragen wij ons af hoe men ooit zou kunnen hopen dat het ideaal van elken rechtgeaarden Vlaming, het vervlaamschen der Gentsche Hoogeschool, zal ver-

[p. 620]

wezenlijkt worden, indien naast de mannen der wetenschap, in wier schoot de toekomstige Vlaamsche hoogleeraren moeten gevonden worden, niet stonden de mannen van den strijd, die deze billijke hervorming, evenals alle vroegere rechtsherstellingen van de bevoegde macht moeten weten af te dwingen. Met het oog op de eindzegepraal onzer zaak is het noodzakelijk dat de mannen van de wetenschap en de mannen van den strijd niet alleen steeds met elkander voeling houden, maar ook dat zij, waar het pas geeft, naast elkander schouder aan schouder weten te staan tot het bereiken van het gemeenschappelijke doel: de opbeuring, de ontvoogding van het Vlaamsche volk door zijne taal. (Toejuichingen).

De heer Bestuurder verleent het woord aan den heer Dr. H. Kern, die de volgende redevoering uitspreekt: