Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (nieuwe reeks). Jaargang 1986

[p. 424]

Openbare vergadering te Beauvoorde
(16 juli 1986)

Aanwezig: de heren Deschamps, voorzitter, De Belser, ondervoorzitter, en Hoebeke, vast secretaris;

de heren Lissens, Roelandts, Demedts, Vanacker, Gysseling, Van Elslander, Leys, Decorte, mevrouw Deprez, de heren Coupé, Keersmaekers, Lampo, De Paepe, Van Herreweghen, Geerts en Janssens, leden;

de heer Vanderheyden, binnenlands erelid.

Afwezig met kennisgeving: de heer Goossens, lid.

In zijn openingstoespraak verwelkomde de heer Deschamps, voorzitter, de heren J. Van Hee, Burgemeester van de stad Veurne, E. De Ryck, Secretaris-generaal van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, M.C.F. Deneve, Ere-luitenant-generaal en Oud-Algemeen Commandant van de Rijkswacht, J. Mortelmans, Directeur-generaal van de Administratie voor Kunst en Toerisme, Prof. Dr. A. Cottenie, Ere-rector van de Rijksuniversiteit Gent, R. Elsen, Adviseur-Hoofd van Dienst bij het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, J. Huys, Adviseur voor Schone Kunsten bij het Kabinet van de Gemeenschapsminister van Cultuur (vertegenwoordigt de minister), Prof. Dr. J. Maton, em. hoogleraar aan de R.U.G., Ir. J. Ceusters, Hoofdingenieur-Directeur van Bruggen en Wegen bij de Regie der Gebouwen: Dienst Oost-Vlaanderen, Dr. L. Simons, Directeur van de Stadsbibliotheek en van het A.M.V.C. te Antwerpen, Dr. P. Huys, Cultureel Adviseur van de Provincie Oost-Vlaanderen, Drs. H.A.A. Maes, Ambassadesecretaris bij de Nederlandse Ambassade te Brussel, A. Dujardin, Vrederechter voor Veurne-Nieuwpoort, en A. Faure Didelle, Ere-Arrondissementscommissaris.

Voorts deed hij voorlezing van de lijst van de notabelen die een bericht van verhindering hadden gestuurd.

[p. 425]

Toespraak
van de heer J. Deschamps
Voorzitter van de Academie

Mijnheer de Vertegenwoordiger van de Gemeenschapsminister van Cultuur,

Waarde Collega's,

Dames en Heren,

Op de openbare vergaderingen in Beauvoorde is het gebruikelijk dat de voorzitter, na het begroeten van de aanwezigen en na het vermelden van degenen die zich hebben laten verontschuldigen, het academielid dat de feestrede houdt het woord verleent. Van dit gebruik moet ik dit jaar afwijken, omdat ik U nadere bijzonderheden wil mededelen over een feest dat een hoogtepunt in de geschiedenis van onze Academie belooft te worden, nl. de eeuwfeestviering van ons genootschap op 14 en 15 oktober a.s. Sta me toe eerst de stichting van onze Academie en de vieringen van het tien-, het vijfentwintig- en het vijftigjarig bestaan even in herinnering te brengen.

Onze Academie werd in 1886 opgericht. Op 8 juli van dat jaar verschenen twee koninklijke besluiten. Bij het ene besluit werd de Academie ingesteld, bij het andere de eerste 18 leden, onder wie de voorzitter en de ondervoorzitter, benoemd. Beide besluiten waren vanwege de koning ondertekend door ridder Alphonse de Moreau, minister van Landbouw, Nijverheid in Openbare Werken, maar de werkelijke stichter van de Academie was August Beernaert, eerste minister van een gematigd katholiek kabinet, dat bijna tien jaar aan de macht is gebleven. De eerste plechtige vergadering had plaats op 10 oktober 1886 in de aula van de Rijksuniversiteit te Gent en werd namens de regering door minister de Moreau voorgezeten. Hij hield zijn toespraak in het Frans, maar prees zich gelukkig als Waal een Vlaamse Academie te mogen oprichten.

De eerste gewone vergadering had plaats op 27 oktober 1886. Als eerste punt op de agenda stond de verkiezing van zeven bijkomende werkende leden en de verkiezing van een nieuw lid ter vervanging van een benoemd lid, die zijn benoeming niet had aanvaard. Op 12 februari 1887 werden de leden van de pas gestichte Academie door koning Leopold II, die met elk lid persoonlijk wenste kennis te maken, in audiëntie ontvangen. In 1892 kreeg de Academie als zetel de beschikking over het Huys van Oombergen, het voormalige Dammansteen. Achter in de

[p. 426]

tuin werd een vergaderzaal met daarboven een bibliotheekruimte bijgebouwd.

Op 18 oktober 1896 werd in de aula van de universiteit, in aanwezigheid van prins Albert, graaf van Vlaanderen, het tienjarig bestaan van de Academie gevierd. Edward Gailliard, de toenmalige voorzitter, gaf een overzicht van de werkzaamheden in de voorbije tien jaar en prins Albert hield een toespraak in het Nederlands, die luidruchtig werd toegejuicht.

In 1911 was het 25 jaar geleden dat de Academie werd gesticht. Van 7 tot 9 oktober, dus gedurende drie dagen, hadden allerhande plechtigheden plaats. Het hoogtepunt van de viering was een plechtige vergadering in de aula van de universiteit in aanwezigheid van de heer Prosper Poullet, minister van Wetenschappen en Kunsten. Kanunnik Jacob Muyldermans, de toenmalige ondervoorzitter, bracht verslag uit over de werkzaamheden van de Academie in de voorbij 25 jaar en Willem de Vreese hield een opmerkelijke rede over de roeping van onze instelling, die thans, na 75 jaar, nog steeds het lezen en overwegen ruimschoots waard is.

In 1936 werd het halve eeuwfeest van onze Academie nog veel luisterrijker dan het 25-jarig bestaan gevierd. Van 3 tot 6 oktober, dus vier dagen lang, waren er plechtigheden, ontvangsten en vergaderingen, die achtereenvolgens in Gent, Antwerpen en Brussel plaatshadden. Een hoogtepunt in Gent was een plechtige openbare vergadering in de aula van de universiteit met toespraken van Julius Hoste, minister van Onderwijs, en van Jozef Muls, de toenmalige voorzitter van de Academie. Hoogtepunten in Antwerpen waren de plechtige ontvangst van de Academie en haar genodigden eerst in het stadhuis en daarna in het provinciehuis en de opvoering van Elckerlyc in de Koninklijke Nederlandse Schouwburg. Glanspunten in Brussel waren een tweede plechtige openbare vergadering in het Paleis der Academiën te Brussel met toespraken van Julius Hoste, minister van Onderwijs, en van Johan Huizinga, professor te Leiden en afgevaardigde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, alsook een plechtige ontvangst in de Koninklijke Bibliotheek, waar te dier gelegenheid een tentoonstelling, getiteld De Nederlandsche taal en letterkunde in België en bestaande uit niet minder dan 423 handschriften en drukken, werd gehouden. In 1961 bestond de Academie 75 jaar, maar bij deze gelegenheid hadden geen bijzondere plechtigheden plaats.

Dit jaar kan ons genootschap op 100 vruchtbare jaren terugblikken. Deze heuglijke gebeurtenis mocht, zoals het 75-jarig bestaan, niet on-

[p. 427]

opgemerkt voorbijgaan. Twee jaar geleden werd er in de schoot van de Academie een commissie samengesteld, die de feestelijkheden ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van onze instelling zou voorbereiden. Gelet op de financiële toestand van ons land viel er niet aan te denken feestelijkheden te organiseren, die de plechtigheden ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan zouden evenaren. Daarom stelde de voorbereidingscommissie een sober programma samen, waaruit alle overbodige luister is weggelaten, maar dat toch ons jubilerend honderjarig genootschap waardig zal zijn. We zijn de heer P. Dewael, gemeenschapsminister van cultuur, bijzonder dankbaar, omdat hij in deze tijd van noodzakelijke bezuinigingen, zich ten volle bewust van de onschatbare verdiensten van onze Academie op het gebied van de studie en bevordering van de Nederlandse taal, letterkunde en cultuur, welwillend de nodige middelen ter beschikking heeft gesteld, om het sobere, maar waardige feestprogramma, zoals de voorbereidingscommissie het heeft samengesteld, onverminderd ten uitvoer te brengen. Een woord van bijzondere dank richt ik ook aan collega M. Hoebeke, de onvolprezen vaste secretaris van onze Academie, die niet alleen als lid van de voorbereidingscommissie een zeer voorname rol heeft gespeeld, maar ook met zijn medewerkers vele dagen heeft besteed en nog vele dagen zal dienen te besteden aan het uitvoeren van de beslissingen van de voornoemde commissie.

Ten zeerste verheugt me het te kunnen meedelen dat er met het oog op de eeuwfeestviering sedert enkele maanden in het academiegebouw belangrijke onderhouds- en verfraaiingswerken worden uitgevoerd. Van 14 oktober a.s. af zal onze Academie kunnen vergaderen en haar gasten ontvangen in een volkomen opgeknapt en verfraaid gebouw dat weer voor vele jaren een waardige vestiging van ons genootschap zal zijn. Ten zeerste dank ik de heer Julien Ceusters, hoofdingenieur-directeur van de Regie der Gebouwen, Dienst Oost-Vlaanderen, die met kennis van zaken en bijzondere toewijding de werken in het academiegebouw heeft geleid. Noodgedwongen zullen de feestelijkheden van dit jaar dus heel wat bescheidener zijn dan de plechtigheden in 1936: géén vier dagen, maar slechts twee dagen feestelijkheden, géén plechtigheden in drie steden, maar slechts in één stad, géén grote hoeveelheid, maar een beperkt aantal buitenlandse gasten. Toch zal de eeuwfeestviering een waardig en bij de uitzonderlijke gebeurtenis passende karakter vertonen. Op het programma staan de volgende plechtigheden: op dinsdag 14 oktober een openingszitting in het academiegebouw met een lezing van collega J. Weisgerber, getiteld Kritische beschouwingen over de literaire kritiek:

[p. 428]

de Vlaamse literatuur in nationaal en internationaal verband, en op donderdag 15 oktober een zitting in het academiegebouw met een lezing van collega Goossens, getiteld Het Nederlandse taalgebied, en een feestzitting in de aula van de Universiteit, in aanwezigheid van Hunne Majesteiten Koning Boudewijn en Koningin Fabiola, met een toespraak door Prof. Dr. A.L. Sötemann, lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen te Amsterdam en buitenlandse erelid van onze Akademie namens de buitenlandse ereleden van ons genootschap, en een feestrede door collega R. Lissens.

Ofschoon deze plechtigheden heel wat bescheidener zullen zijn dan in andere omstandigheden het geval zou geweest zijn, zullen ze toch, zo hoopt de voorbereidingscommissie, onze honderjarige instelling waardig zijn, die zich op het gebied van de Nederlandse taal, letterkunde en cultuur onwaardeerlijke verdiensten heeft verworven en in de culturele opgang en de bewustwording van ons volk een zo voorname rol heeft gespeeld.

Na zijn toespraak verleende de voorzitter het woord aan de heer De Belser (Ward Ruyslinck) die een lezing hield over ‘Conventie en inventie in de naoorlogse Nederlandse romantitel’.

(De tekst van deze lezing is gepubliceerd in de Verslagen en Mededelingen jg. 1986, aflevering 2, blz. 291-303).

In zijn slotwoord dankte de heer Deschamps de spreker en nodigde de aanwezigen uit tot het koffiepartijtje in open lucht.

Zoals gebruikelijk is, legde het bestuur van de Academie, bloemen op het graf van wijlen Jonkheer A. Merghelynck, erflater van het domein Beauvoorde.