Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 5
(1863)–C.P. Serrure, [tijdschrift] Vaderlandsch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 226]
| |
I. Reglement der Thieltsche Rederijkkamer.
| |
[pagina 227]
| |
daghen eene Gulde ende confrerije ter eeren van Gode van hemelrijcke en̄ van mijnen heere Ste-Jan Baptyste, ten aultare van Ste-Franchoys, binnen de kercke van Thielt, volghende de ordonnantiën en̄ statuten hier nr. verclaerst van woorde te woorde: Eerst, zo wie int gheselscip zal willen com̄en, moet gheuen tzijnder incompste viii sc. par., ende ten dootghelde zo zal men gheuen xvi sc. par. ofte daer bouen, telckers gheliefte. Item, zo es elck van den guldenbroeders oock schuldich eenen groten telcken jare omme de Reparatie vanden aultare ende omme daer te doen celebreren den dienst van Sente-Jan Baptijste, te wetene: seuen missen ende vp St.-Jans daghe mitssomers eene ghesonghen misse ende vesperen ende noch eene ghesonghen misse den dijssendach inde octaue vanden Heleghen Sacramente. Item, waert dat iemant vut den gheselscepe der werelt overleet, zo sal men doen doene eene ghesonghen messe van Requiem met diaken ende subdiaken, ende sullen de andre ghuldebroeders vp de vermaninghe vanden cnape, ghehauden wesen ten vutvaert ende ten offeren te commen met haerl. keerels van paruere, de dekin ende de ghezwoernen, vp de verbuerte van iv sc. par., de andre ghesellen vp iii sc. par. Item, dat men telcken twee jaren vp St.-Jans dach Mitssomers, de cuere zal doen van eenen nieuwen dekin ende zes ghezwoernen omme tgheselschip te regierne, ende sullen de dekin ende de gheswoernen vors. thaerl. afgane ghehauden wesen Rekeninghe te doene van haerl. beleet ende overbringhen de juweelen, panden, archyuen ende andre saken, dewelcke zij van de Gulde in bewarenesse hauden. Item, dat elck van den vors. gheselschepe sal ghehauden zijn te maken een ghemeen habijt van eender coleuren metter deuijse vander gulde, emmers zo de dekin en̄ de ghezwoernen dat vutsteken sullen, ende es oec ghehauden met heml. habijt te commen telcken reyse als hij daertoe vermaent es bij de vors. dekin en̄ ghswoernen, vp de verbuerte van ii sc. par. Item, dat nijemant ne zal vloecken, scheldewoorden besighen of oneerbaren clap spreken daer de ghesellen vergadert zijn, vp de verbeurte van ii sc. pars. Item, zo gheuielet dat tusschen eeneghe vanden gheselschepe gheschil vprese inde camere daer men vergadert es, zoo sullent de deken ende de gheswoernen stillen ende paeysen, behaudens trecht van̄ heere en̄ van̄ wet. Item, zo wie tgheselschip wil verlaten of vuter stede van Thielt | |
[pagina 228]
| |
vertrocke, zal gheuen tzijnder afscheedene xvi sc. pars. voor dootghelt. Item, alst gheselschip haerl. verghaderinghe houdt en daer es dan yement die leelijcke eeden sweert bij costumen, die zal boeten xii d. pars. telcker reyse. Item, dat nijement als tgheselschip verghadert, es ne zal dobbelen of andre ongheoirloofde spelen antieren, vp de boete van xii d. pars. also menich waerf alst ghebuerde. Item, waert beuolen eeneghe ghenouchte te bedriuene, tzij van spelen te spelene, toghen te toghene of anders, zo sullen de guldebroeders vors. deselue spelen, toghen of andre ghenouchten moeten vpstellen ter begheerten van̄ heere en̄ van̄ wet. Ende waert dat eenich vanden ghesellen tot dies vermaent sijnde bij deken ende gheswoernen in ghebreke bleef ten prouuene te com̄en, die sal verbueren telcker reysen ii sc. pars. Item, so waert dat ghebuerde dat yemant vanden spelers tachteren bleue vp den dach dertoe gheordonneert of hij refuseerde zijnen last te vulcommen hem bij deken en̄ gheswoernen vpgheleyt, die zal verbeuren x sc. pars. Item, zo wie eene rolle van spelen weygherde hem bij dekin ende gheswoernen vpgheleyt, sal verbeuren ii sc. par.; ende waert dat hij deselue rolle van spelen aenueirt hebbende weder innebrenght en̄ nijet ne can, vp de boete van vi sc. par. Item, zo sullen de dekin en̄ den gheswoernen alle dese vorschreuen boeten innen ende bijeenbrenghen ten oorboire ende proffite vander gulde. Item, zo sijn de vors. ghesellen oec noch schuldich ter begheerten van̄ heere en̄ van̄ wet de processie vanden Heleghen Sacramente te vereerene vp Helich Sacramentsdach ende de ordonnanche vander seluer processie te helpen bereedene naer al huerl. vermoghen. Item, dat elck vanden ghesellen, zo wanneer hij in dese gulde compt, sal beloven ghetrouwelijcke tonderhauden allen desen vorscreuen poenten ende elck poent sonderlinghe, sonder fraude of aerghen wille, ter contrariën. - In kennessen der waerheden zo hebben wy Bailliu ende Schepenen vors. dese letteren ghedaen seghelen metten seghele van saken der vorn. stede van Thielt, den xven dach van September int jaer Ons Heeren duust vier hondert twee en̄ tsestich. Ende was gheseghelt met eenen seghele van groenen wasse vuthanghende in dobbelen steerte.
(Kopij, in de stedelijke handvesten van Thielt). | |
[pagina 229]
| |
II. Nieuwe privilegiebrieven van wege het stedelijk Magistraet.
| |
[pagina 230]
| |
Ghendt waerts bij der gulde vander Fonteyne, omme gheconfermeert ende ghepromoueert te wezen ende danof opene letteren tontfanghene om vrije camer van Retorijcquen te wesen ende te moghen trecken tallen steden ende plaetsen daer zij ontboden sijn om prijzen te winnene, zo wel in scholen van Refereynen als eldre, zoot hemlieden beliefuen sal; altijts naer de vsagie ende costume daer annopende, mytsgaders oic prijsen te moghen vphanghen. Voorts vp dat de gulde voorn̄ haerlieder vroegere exercitien met neerents soude continueren, ende wel bijzonderlick in tvereeren de processiën vanden Heleghen Sacramente, tvieren van̄ eerlycke paeysen ende de blyde incompsten of alle andre solempniteyten, daer de eere van̄ stede inne gheleghen es, so hebben wij den guldebroeders voorn̄ gheoctroyeert ende octroyeren hemlieden, dat sij sullen moghen draghen een ghemeen habijt van eender vorme, coleure ende parure, ghebrueckende vp den borste van̄ journeyen ende vp den lincken mauwe van̄ keerels haerlieder deuijse van de roode roose metten Heleghen Gheest dertoe dienende ende de woorden Ghebloeyt int wilde. Item, dat zij sullen moghen kiesen in alghemeene cuere van̄ guldebroeders eenen prinche, wesende d'vpperste van tgheselschip, welcken prinche men nemen sal onder deersaemste ende die oorboirlijckxt regieren sal. Item, dat men de cuere doen sal alle jare sDijssendaechs in de octaue van den Heleghen Sacramente van eenen niewen deken ende vier ghezwoernen of bereckers, ende ten drien jaren van eenen nieuwen prinche. Item, Voorts sullen de guldebroeders heml. moeten ghedraghen naer de costume ende den reghel van oudts gheuseert ende onderhauden. In kennessen der waerheden so hebben wij, Balliu, schepenen ende Raedt dese pn̄te letteren ghedaen seghelen metten seghele van saecken van̄ voors. stede, den eersten in Sporcle int jaer Ons Heeren dusent vijfue hondert ende achtiene. Ende was gheseghelt met eenen seghele van groenen wasse vuthangende in dobbelen steerte; ende was onderteekent Neemgheer.
(Kopij in de stedelijke archieven; andere kopij in de handvesten der kamer van Rhetorika.) | |
[pagina 231]
| |
III. Confirmatie- of doopbrief van wege de hoofdkamer: de Fonteine, van Gent.
| |
[pagina 232]
| |
haudende voor haerlieder patroon mynen heere Sente-Jan Baptiste, soo voorseyt es, altijts behauden ons en elcx rechte, omme in alle steden, dorpen ende plaetsen te moghen vertooghene de conste van Retorycken, in alle beroupen spelen, der consten angaende, prysen te winnene als andere naer de verdienste, alsoo wel in scholen van referainen als eldere, soo hemlieden belieuen sal, altijts naer aerte soo daertoe dient ende behoort, begheerende an alle Gouuerneurs ende Regierers van cameren van Retorycken deselve van Thielt, oversulcx als wy te willen houdene ende kennene, zonder hemlieden ter contrariën danof eenich belet ofte molestie te doene. Te min mits dat ons deuchdelick bleken es, dat de selue supplianten inden naeme ende ten tytle alsuooren gheintituleert ende oversulcx ghehouden ende bekent zijn by den Heere ende der Wet der seluer stede van Thielt, by eender lettre in daten den eersten in Sporcle anno XVc XVIIIe gheteekent: Neemgheer; altijts reseruerende tonswaert alle gheschillen oft donkerheden, die hier inne zouden moghen vallen omme deselue gheinterpreteert te werdene by ons, vp dats noot zy. Ende, omme dat alle dese zaecken ende elck bysondere goet vast ende van weerden blyuen zouden teeuweghen daeghen, soo hebben wy Prince ende Raedt voorn̄ dese onse letteren ghedaen seghelen metten seghele van onsen gulde ende hieranne doen hanghen den IXen in Aprille in tjaer dusent vrjfue hondert ende achtiene vóór Paeschen, ende was gheseghelt met eenen seghele van rooden wasse vuthanghen̄ in dobbelen steerte van parchemyn.
(Compendium van Privilegiën der stede van Thielt, ter stedelijke handvesten, fo 61. - Andere kopij in de archieven der Kamer van Rhetorika. | |
[pagina 233]
| |
Mailliorken, van Sevilliën, van Sardingiën, van Cordua, van Corsique, van Minorca, van Daen, van Algarben, van Algieren, van Gibraltar, vande Eylanden van Canariën ende vande Indiën, soo orientaele als occidentaele, vande eylanden ende vaste landen ter zee Oceane; Aertshertoghe van Oostenrijck; hertoogh van Bourgoniën, van Lotterijck, van Brabant, van Limborgh, van Luxemborgh, van Gelderen, van Milaenen; Graeve van Habsburgh, van Vlaenderen, van Artois, van Bourgoindiën; Palsgraeve van Tirol, van Henegauwe en van Naemen; Prince van Swaiven; Marckgraeve des Heligh Rijckx van Rome; Heere van Salins ende van Mechelen ende Dominateur in Asiën ende Africken; Alle die dese tegenwoordighe sien sullen, Salut. Wy hebben ontfanghen d'oodtmoedighe supplicatie van Deken, Hooftman ende Supposten vande Rethorijcke camer binnen onse stede van Thielt, inhoudende dat sij hier voorent in possessie sijn geweest van te spelen ende te verthoonen hun spel van Rethoryck tot stichtinghe ende recrijatie vande Ghemeente, gelijck andere omligghende steden waren doende, de welcke door de letste troubelen van oorlooghe eenighe jaeren is belet ende veronachtsaemt geweest, mits dat den supposten vande selve Camer hun hebben vertrocken uyt de selve stede van Thielt naer andere beslotene steden om bevrijd te wesen van plunderinghe ende andere incommoditeyten, die d'insetenen van aldaer hebben onderstaen; ende alsoo door den lang gewenschten peys een jegelijck is wederkeerende en soecken te gebruyken hunne oude exercitie tot instructie vande Jonckheyd ende hun te vertrecken, soo van debausen als andersints, welcke verthooninghen waeren geschiedende op sekere feestdaeghen gelijck kerck-wydinghen ende andere; Desirerende de verthoonders te ernemen deselve exercitie gelijck men is doende deselve in andere omligghende steden, gemerckt sy daertoe sijn hebbende een vrije Camer, hebben sij ons seer ootmoedelijck ghebeden, dat wy hun souden willen permitteren ende consenteren de selve spelen ende verthooninghen te mogen exerceren, doende hem daer over depecheren acte in behoorlijcke forme; doen cont te weten, dat wy 't gene voorschreven is overmerckt ende daer op gehad het advijs van onse lieve ende beminde, die Burgemeester ende Schepenen onser voorseyde stede van Thielt, geneghen wesen ter bede ende begeerte vande voornoemde supplianten, hebben hun geguent geoctroijeerdt ende gheaccordeerdt, guennen, octroijeren ende accorderen hun, gevende oorlof ende consent uyt onser sonderlinghe gratie bij desen, dat sij sullen moghen exerceren hun spel van Rethorijck ende spelen hunne oude voorseyde spelen ende verthooninghe van Rhetorijcke, gelijck sy van te vooren gedaen hebben, met | |
[pagina 234]
| |
expresse conditie nochtans van eenighe verthoogen speelwijs op theater publyckelijck te verthoogen dan naer prealabel verthoogh met overleveringhe van copije van henlieden verthoogh aen den Pastor ofte Deken der voorseyde stede van Thielt mitsgaders aen Bailliu, Burgemeester ende Schepenen 't selve gevisiteerd hebbende, soo sij allen ouden tyden gedaen hebben, ende daerenboven, dat de voorseyde supplianten sullen gehouden werden t'observeren ende t'achtervolghen de placcaeten tsedert corten tijd hier op geëmaneerdt; ontbieden daeromme ende bevelen onse seer Lieve ende getrouwe, die Hooft-presidenten ende Luyden van onsen secreten ende grooten Raede, President ende Luyden van onsen provinciaelen raede in Vlaenderen ende alle andere onse Rechteren, Officieren ende Ondersaeten, dien dit aengaen ofte roeren magh, dat sy de voornoemde supplianten mitsgaeders hunne naercommelinghen, van dese onse gratie octroey en permissie doen, laeten, ende gedooghen rustelijck, vredelijck ende volcommentlijck genieten ende gebruycken op de Lasten ende Conditien inder voeghen ende manieren soo voorseydt is, cesserende alle teghen jeghen ende beletselen ter contrariën, want ons alsoo gelieft. Des t'orkonden hebben wij onsen grooten zegel hier aen doen hanghen. Ghegheven in onse stadt van Brussel, den derden dagh der maendt Aprilis, int jaer ons Heeren Duysent ses hondert vier-en-sestigh ende van onse rijcken het drije-en-veertigste.
(Geteekend): J. Steenen, Vt.
(Kopij in het Gulde-bouck van 1740-1775, bl. 12.) De originelen van dit en van het voorgaende privilegie bestonden, vóór de Fransche omwenteling, nog in de handvesten der Rederijkkamer.) | |
[pagina 235]
| |
V. De kamer vraegt en bekomt eene schuilplaets op het stadhuis tot het bergen harer tooneelgereedschappen.
| |
[pagina 236]
| |
VI. Machtiging om eenen theater te bouwen.
| |
[pagina 237]
| |
Op uw genaed alleen vest ik mijn goet betrouwen,
Om myn begonnen werck te mogen rustig bouwen,
G'lyk myn oodmoedigheijd u heden vooren dryft.
Vol nedrijgheyd en vlijt uw g'ringen dienaer blyft
(Getd) Jacobus Deblaere.
Kantschrift: Ghesien by d'heeren Br ende Schepenen het annexe plan met de nevenstaende requeste ende op alles geleth, consenteren voor soo vele ons aengaet, dat den suppliant bauwe op de caije en syn batiment voltrekke tot het maecken van eenen theater commedie plaetse, met conditie nochtans, dat hy geen beletsel ofte hinder en doet, soo aen het schep als den inganck van de waterijnge voor de peerden, als ook dat hy de selve commedie plaetse voltrecke volgens den heesch van het werck, het selve in goeden staet houde op dater geen peryckel en sy van ongelucken ofte andersints, zullende daer op oock moeten laeten spelen, liberen inganck geven an de commedianten ofte wel borgers de goone met consent van heer weth commedie spelen op een redelijcken sallaris, dan ingevalle hy texorbitant vraeghde, sal hetselve getauxeerd worden door heer Weth, waermede hy sigh sal moeten vergenoeghen sonder voorder tegenseggen op pene van nulliteyd en hetselve te moeten afbreken; nochte hy en sal geen recht van passagie mogen pretenderen door het selve schep ofte kaije, maer moet die nemen door syn huys op de straete; dan in cas het selve batiment ruyne menaceerde, sal het selve moeten in staet stellen ofte afbreken, immers volgens geliefte van heer Weth. Actum in vierschaere, eo die 28 juny 1783.
Als greffier (Getd.) De Roo.
(Origineel. Stedelijke handvesten van Thielt.) | |
[pagina 238]
| |
VII. De kamer protesteert tegen de handelwijs der Thieltsche Geestelijkheid.
| |
[pagina 239]
| |
Dit is de zedelyke strekking van het tooneelstuk Siegfried van Hohenwart. Alwie er eene andere strekking in ziet, heeft dit stuk niet gelezen, bedriegt zich of lastert vrywillig deszelfs edele bedoelingen. Waerom randt de geestelykheid zoo eensklaps onze Maetschappy met zoo veel overdrevenheid aen? Hetgeen nu kwaed is, moest ook kwaed zyn ten voorleden jare. In andere woorden: hetgeen ten voorleden jare geen kwaed was, kan thans geen kwaed geworden zyn. Dit leert ons de gezonde reden. Niemand zal betwisten, dat een wereldlyk of geestelyk man eene slechte daed kan begaen. Is het daerom eene rede om de samenleving, om den Godsdienst den steen toe te werpen? Voorzeker neen. Het is integendeel de pligt van iedereen het onkruid te weren en de goede plant te bewaren. Waerom handelt de geestelykheid niet zoodanig? Waerom ons eensklaps met de benaming van eerloozen bestempelen? Waerom eensklaps overgaen tot eene bedreiging van weigering der absolutie, zoo als dit afgelezen en gezegd is op den predikstoel, aen al de leden der maetschappy, die hun ontslag niet zullen hebben ingediend? Wat men er ook van moge zeggen, eene maetschappy, welke in haer midden omtrent honderd treffelyke burgers telt, kan geene eerlooze, geene verderfelyke maetschappy zyn. De dag, dat zy het zou worden, zou voorzeker dengenen van haren val wezen. Is dit alleen geene genoegzame waerborg van zedelykheid? Want wie is de huisvader die zyne kinderen den weg tot eene ontuchtige plaets, zooals men ons schouwburg heeft afgeschetst, zou aenwyzen? Verders het groot getal aenschouwers die onze vertooning met hunne tegenwoordigheid hebben vereerd, kan tot staving dienen van ons gezegde.
Dien ten gevolge:
Wy protesteren tegen de bedoelingen, die men ons oplegt door slechte tooneelstukken de zeden te willen bederven; wy beweren, dat wy zoowel als iemand de goede zeden beminnen, dat wy zoowel als iemand eerbied hebben voor deugd en ware godsdienstigheid. Wy verstaen zoowel als iemand, dat de goede zeden de steunpilaer zyn van het maetschappelyk gebouw. In een woord: Wy protesteren | |
[pagina 240]
| |
tegen de aenmatigingen van zekere persoonen, alsof zy alléén al de deugd, alléén al het verstand, alléén alle de wysheid, alléén het godsdienstig gevoel bezatten. En wat zal nu het gevolg van dit alles zyn? Er bestaen nog veel soortgelyke maetschappyen als de onze, voornamentlyk in het Bisdom van Brugge, en wy durven ons vleijen, dat geen Bestuer dier maetschappyen meer omzichtigheid gebruikt in den keus der tooneelstukken, dan wy. Zullen dan die Maetschappyen insgelyks en in dier voegen aengerand worden? Zal er eene algemeene vervolging tegen alle bestaende maetschappyen van Rhetorika, welke openbare vertooningen geven, worden ingespannen? Wat er van zyn moge, afschrift der tegenwoordige Protestatie zal aen Mgr. Malou, bisschop van Brugge, worden toegezonden. Dezelve zal in het Register onzer beraedslagingen worden overgeschreven en een afdruksel daervan zal aen elkeen der leden onzer maetschappy worden behandigd. Gedaen in zitting, in ons gewoonlyk hof, te Thielt, den 29 January 1850.
De raed van bestuer der maetschappy van Rhetorika der stad Thielt:
Vande Male-Lanszweert, voorzitter.
(Register van beramingen der kamer van Rhetorika; - ook gedrukt, in-4o, 2 bl. by Horta-De Laere, Thielt.) | |
[pagina 241]
| |
VIII. Antwoord van M. Malou, bisschop van Brugge.
| |
[pagina 242]
| |
vertooning de maetschappy in het algemeen gevoelen, veel heeft benadeeligd. Zy heeft de aendacht der geestelyken verwekt, de welke, na alles onderzocht te hebben, hebben geoordeeld de geloovigen te moeten, in het algemeen, wapenen tegen het gevaer van diergelyke vertooningen, verhopende dat de maetschappy, op deze vermaning, voortaen stukken zou gekozen hebben noch aen Godsdienst noch aen goede Zeden tegenstrydig. In plaets van deze vermaning in aendacht te nemen heeft de maetschappy, indien ik wel onderrigt ben, er over geklaegd, en eene vertooning aengekondigd ten voordeele van den armen, alsof zy met dit liefderyk voorwendsel de onzedigheyd harer stukken had kunnen bedekken. Kort daerna deed zy den inhoud drukken van een stuk, dat geheel en gansch loopt op eene pooging van overspel. Voor de eerste mael deed zy aenkondigingen op de hoeken der straten plakken om het volk daertoe uyt te noodigen, en men vernam, dat zy zich eene verzameling van tooneelstukken had bezorgd, die ten deele niet onberispelyk waren, en welker lyst aen de leden der societeyt, onder den naem van eenen invloedhebbenden persoon was medegedeeld geweest. De geestelykheyd der stad moest dan noodzakelyk oordeelen, dat de maetschappy van Rhetorika besloten had de vermaning over het hoofd te zien tot groot zedelyk nadeel der inwoners van Thielt. Zy deed diensvolgens hare meening aen het volk kennen en wekte hetzelve op om geen deel te maken van eene maetschappy, die op den dool gekomen was. Het is dan klaer, mynheer den Voorzitter, dat de maetschappy genoegzaem vermaend is geweest over de bezwaren, eer dat men verder ging. De onderteekenaers der protestatie, wel is waer, houden staen, dat het stuk zeer zedelyk is, omdat het eene vrouw vertoont, die kloekmoediglyk aen de arglistigheyd van eenen verleyder wederstaet, maer hoe weynig zy ernstig nadenken, moeten zy zonder twyfel verstaen, dat deze bespiegelende zedeleer het gevaer van verleyding niet wegneemt, welk het verbeelden van verscheydene achtereenvolgende aenlokkingen tot overspel noodzakelyk medebrengt. Niet de geestelyken, mynheer den voorzitter, maar ook het grootste deel der inwoners veroordeelen dusdanige vertooningen voor eene zedelyke en christelyke bevolking gegeven. Met zich vrymoedig en opentlyk tegen deze nieuwe handelwyze der maetschappy te verzetten, de geestelykheyd, ik ben er inner]yk van overtuygd, heeft niemands deugden, noch verstand, noch kennissen, | |
[pagina 243]
| |
noch aengekleefdheyd aen den godsdienst willen betwisten, maer, ingevolge hare zending, heeft zy het haer tot eene pligt gerekend, de geloovigen, die aen hare zorg toevertrouwd zyn, te onderrigten wegens openbare en gekende daedzaken, die zy met volle overtuyging van geweten, aen Godsdienst en aen vaderland zeer nadeelig oordeelt. In deze tydsomstandigheden, wanneer in naburige landen de hertstogten zoo opgehitst zyn en zoo vele beweenelyke verwoestingen te wege brengen, kan eenen waren vriend van godsdienst en samenleving wel kwalyk vinden, dat de geestelykheyd de kwade driften tracht te bedwingen? Zou men, in tegendeel, geen regt hebben haer bittere verwytingen toe te stieren, indien zy, nu dat alle slach van lage driften de banden der samenleving tracht los te maken, eenen oogenblik ophield het volk te wapenen tegen het vergift der vleeschelyke lusten waer van den H. Petrus spreekt en die byzonderlyk door de goddelooze en onzedige tooneelspelen en verderfelyke boeken aengestoken worden? Ik vertrouw, mynheer den Voorzitter, dat gy, als ook alle degenen die in de Protestatie door hun handteeken deel genomen hebben, zult overtuygd zyn, na dezen brief met aendachtigheyd gelezen te hebben, dat de geestelykheyd, met de nieuwe handelwys der maetschappy te berispen en te bestryden een ware pligt heeft gekweten. Aenveerd, mynheer den Voorzitter, de verzekering myner zeer hooge achting.
(Ond.) † Joannes-Baptista, Bisschop van Brugge.
P.S. Het moet u niet verwonderen, dat onzen brief gelyk uwe Protestatie, ruchtbaer gemaekt worde.
(Gedrukte exemplaren bij L. Van Welden-Gaulin, Markt, Thielt. In de handvesten der kamer van Rhetorika. | |
[pagina 244]
| |
IX. Gevolg aen het Bisschoppelijk antwoord.
| |
§ 1Vooreerst, ik geloof dat de fransche vaudevillen, die door de maetschappy Union-progrès, van Deynze, geleden eenige maenden, op den schouwburg, te Thielt, zyn gegeven geworden, inderdaed niet overeenkomen, noch met den waren geest, waerin de aloude vlaemsche maetschappy van Rhetorika der stad Thielt, Gebloeid in 't wilde, is gesticht, - noch met onzen regten vlaemschen volksaerd, die te ernstig, te zedelyk en te godsdienstig is, om in de losse fransche gedachten, waeronder de ondeugd, - zelfs als waerschuwing tegen het kwaed - verbeeld wordt, vermaek of eene heilzame onderrigting te putten. Laten wy, vlamingen van den echten bloede, ons steeds herinneren, dat dezelfde oorspronkelyke banden ons vereenigen, dat wy geboren zyn uit denzelfden volksstam, dat wy dezelfde tael spreken, onder den invloed leven van dezelfde zeden, dezelfde gebruiken, dezelfde godsdienstige gevoelens, en ons in dat waer vaderlandsche gevoel in een smeltende, daerdoor te magtiger zyn in de handhaving van regt en vryheid, te magtiger om, op het voorbeeld onzer vrome vlaemsche | |
[pagina 245]
| |
voorouders, alle poogingen tot onderdrukking en slavenjuk te bestryden.... Ik geloof met de geestelykheid van Thielt te moeten afkeuren alle fransche vaudevillen gelyk le Lait d'Anesse, als heilzame, gevoegzame of betamelyke middels, om eene vlaemsche bevolking als de onze, te vermaken of te onderrigten. Neen, laet ons liever dit doen met onze eigene ernstige of luimige gedachten, of met die der volkeren, wier karakter het best met het onze overeenkomt. | |
§ 2.Hier moet ik de tegenspreker worden der geestelykheid van Thielt, en dit zal ik wezen met al de gepaste matigheid in woorden en in gedachten. Een oud vlaemsch spreekwoord luidt aldus: men mag nooit de dood van den zondaer wenschen.... Nogtans, de geestelykheid van Thielt, is, myns dunkens, te ver gegaen, met zoo schielyk en geweldiglyk eene oude vaderlandsche maetschappy, - bestaende en gekend sedert meer dan vier eeuwen, - te willen verpletten, met haer door de geloovigen te willen doen verfoeijen, als eene school van verderf, zonder genade, zonder het edel doel der maetschappy te willen inzien, zonder alleenlyk de beschuldigden in hunne verweering te hooren. Vooreerst, er behoort in aendacht genomen te worden, dat de fransche vaudevillen, waerop men het in de sermoenen gemunt had, te Thielt zyn vertoond geworden door eene Vreemde Maetschappy, niet door de maetschappy van Rhetorika dezer stad; en alware het nu zòò, dat deze maetschappy een zedeloos tooneelstuk zou vertoond hebben, dan nog zou de geestelykheid de maetschappy, in de oogen van alle regtschapen en onpartydig mensch, maer kunnen verwyzen, kunnen doemen hebben, voor zooveel die zelfde maetschappy herhaelde mael dezelfde zedelooze vertooning, ondanks hare vermaningen, zou gegeven hebben. Maer in een, twee, dry, op den predikstoel zeggen en doen aflezen, dat de absolutie zal geweigerd worden, aen al degenen, die voortaen vertooningen (onverschillig welke) zullen geven of helpen geven onder het beleid der maetschappy van Rhetorika der stad Thielt, aen al degenen, die zullen blyven deelmaken van deze Maetschappy, waerlyk, dat was te verre gaen, dat was opentlyk tegen het vryheidslievende gevoel van alle ware vlamingen bootsen, dat was vrywillig en zonder noodzakelykheid, de achting, den eerbied verkleinen, in de oogen van elk mensch, (die voelt en redeneert), voor de absolutie die de opperste geestelyke magt is des priesters! | |
[pagina 246]
| |
§ 3.Ook, Mgr. Malou, in zyn antwoord aen den heer voorzitter der maetschappy van Rhetorika, der stad Thielt, bepaelt zich enkelyk en zeer wysselyk, met de aenmaning alle Zedelooze tooneelvertooningen tegen te kanten, maer doemt geenzins, noch de maetschappy van Rhetorika der stad Thielt, noch de tooneelvertooningen, in 't algemeen, gelyk het te Thielt geleerd en gepredikt is geworden. | |
§ 4.Het antwoord van Mgr. Malou, schynt echter in dien zin opgesteld te zyn, om de eenen niet te doen lagchen, de anderen niet te doen weenen. Men had evenwel gewenscht daerin te lezen den titel der tooneelstukken, die zedeloos zyn of die als zoodanig door het hoofd des bisdoms beschouwd worden. Alleenlyk, zonder het te noemen, spreekt de Bisschop van het tooneelstuk op de laetste vertooning door de maetschappy van Rhetorika gegeven, en verwyst het als zedeloos, om dat het Eene pooging tot overspel voor onderwerp heeft. Wel nu, dat tooneelstuk is Siegfried van Hohenwart, gemaekt op den leest der zoo wel gekende historie van Genoveva van Braband. De pooging tot overspel wordt in Genoveva van Brabant in de volgende bewoordingen vermeld: ‘Na eenige weken den schynheiligen gespeeld te hebben, wierp hy (Golo) het masker af, en bragt zyne schaemteloosheid zoo verre, dat hy haer (Genoveva) de schandelykste voorstellen, dierf doen. De gravin, verontweerdigd, verstootte hem met den grootsten te afschrik. Van dan af, vatte hy tegen haer eenen vreeden haet op, en besloot tot haren ondergang te werken.’ (Men zie bladz. 31 van het werkske getiteld: Genoveva van Braband, deelmakende der kleine Catholyke bibliotheek, onder de bescherming van Z.H. Franciscus Renatus, bisschop van Brugge, 1836.) Op het voorenstaende letterlyk verhael, is de zedeleer van het tooneelstuk Siegfried van Hohenwart, gegrond. Alles laet toe te gelooven, dat het hoofd des bisdoms, door onnaeuwkeurige onderrigtingen, van dat tooneelstuk een valsch denkbeeld heeft opgevat. De bisschop heeft in persoone de vertooning van het tooneelstuk Siegfried van Hohenwart, anders Genoveva van Braband, | |
[pagina 247]
| |
op den schouwburg, te Thielt, niet bygewoond. Hy gedraegt zich dus en moet zich gedragen aen hetgeen men hem berigt heeft. De geestelykheid van Thielt, van haren kant, heeft die vertooning ook in persoon niet bygewoond. Zy heeft zich dus ook moeten gedragen, niet aen hetgeen zy in persoone gezien of gehoord heeft, maer aen het verhael van hare overdragers. Eh wel! ik roep alle waerheidlievende aenschouwers die het tooneelstuk Siegfried van Hohenwart bygewoond hebben tot getuige, om te verklaren of zy daer de minste zedekrenkende aenlokkingen of de minste onbetamelyke gebaerden ontwaerd hebben, en of zy van den beginne tot het eynde niet den diepsten afkeer voor den verleider Golo, - en den grootsten eerbied voor Genoveva - gevoeld hebben. | |
§ 5.Het ware te wenschen, dat Mgr. Malou, zich wegens het tooneelstuk Siegfried van Hohenwart nader verklaerde, aengezien alles toelaet te gelooven, dat zyne Hoogweerdigheid, door onnaeuwkeurige onderrigtingen van dat tooneelstuk, een valsch denkbeeld heeft opgevat.
Een lid der maetschappy van Rhetorika der stad Thielt.
(In het dagblad De Thieltenaer, no 13, achtste jaer; 14 Februari 1850.) | |
[pagina 248]
| |
X. Koning Leopold I verleent aen de Kamer de machtiging om eene loterij van kunstvoorwerpen, enz. in te richten.
| |
[pagina 249]
| |
et autres, dont le produit sera employé, ainsi qu'il a été mentionné ci-dessus, le tout conformément aux stipulations qui précèdent et à la condition que le tirage au sort aura lieu avant le 1er Octobre 1860. Art. 2. Notre Ministre de l'Intérieur est chargé de l'exécution du présent arrêté.
Donné à Montpellier, le 30 Septembre 1859.
(Signé) LÉOPOLD.
|