Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 4

[p. 181]

Drie historische liederen en een hekeldicht van Antonius Ghyselers. 1505-1518.

Deze dichter, van wien ik een bundeltjen in handschrift bezit, is tot hiertoe slechts door een enkel stukjen bekend, namelijk een Danslied, ten jare 1517 gedicht. Ik deelde het vroeger aen D^r Snellaert mede, die het in zyne bekroonde Verhandeling opnam⁽¹⁾. De gissingen echter van dien geleerde, ‘dat Ghyselers te Hasselt zou geboren zijn, en aen de hoogeschool van Leuven de geneeskunde zou gestudeerd hebben’ zijn, zoo als ik dadelijk zal aentoonen, t'eenen mael ongegrond.

Het handschrift is in groot octaef, op papier, en, twee of drie stukken uitgezonderd, ten jare 1517 geschreven. Het bevat vier-en-vijftig bladen of honderd-en-acht bladzyden. Daer het bovenste van geheel het boek door de muizen afgeknaegd is, ontbreekt aen de meeste stukken, behalve aen Griseldis en aen een paer liederen, een heele of halve regel. Vooraen is een Kalender in zwarte en roode letters, welke loopt tot 8 recto. Op de keerzyde van het laetste

(1) Verhandeling over de Nederlandsche Dichtkunst in Belgie sedert hare eerste opkomst tot aen de dood van Albert en Isabella. Bruss. 1838, in-4^o, bl. 185.

[p. 182]

blad staen eenige familie-aenteekeningen, die ik hier verder mededeel. Dan volgen de familiares orationes van Erasmus. Deze zijn in 't latijn, maer meestal is er eene dietsche vertaling by. Te midden van deze leest men de volgende aenteekening door eene latere hand geschreven: Anno XV^c ende XLIIII den IIII^den dach Januarij is die Keyserlijcke Majesteyt Carolus V, comen binnen der stadt van St.-Truyden met groter triumphe ende met veel volcx van orloghe, ende es voertaen des anderen dachs getoegen nae die stadt van Luydick, met groter eeren⁽¹⁾. Eindelijk beginnen de gedichten. Eerst: Ditz vanden Greve ende van Grisillen, waervan tot hiertoe nog geene behandeling op rijm bekend was, en dat ik in dit deel van het Museum zal uitgeven. Vervolgends vier-en-twintig geestelyke en wereldlyke gedichten en liederen, en daertusschen een paer gebeden in proze. Twee der liederen zijn in 't latijn, en, zoo als ook een der vlaemsche, met muzieknoten voorzien. By onderscheidene der stukken staet het jaer aengeduid, waerin ze vervaerdigd werden. Het vroegste is van 1505 en het laetste van 1518.

De voorletter van elk stuk is zeer aerdig in rooden, zwarten of gelen inkt geteekend of geschilderd, en stelt meestal menschelyke aengezichten en andere versieringen, zoo als draken, bloemen enz. voor. In eene dezer letters staet het wapen van het geslacht van der Marck afgebeeld, en het zelfde komt nog eens elders voor. Dit laet zich verklaren doordien Erard van der Marck van 1505 tot 1538, den bisschoppelyken stoel van Luik, waeraen Landen voor het geestelijk onderhoorig was, bekleedde.

De afschryver, die men tevens voor den dichter mag houden, teekent tweemael zynen naem. Eens: Anthonius Ghyselerus, en

(1) Van dit vernachten van keizer Karel te Sint-Truiden, wordt geene melding gemaekt in Courtejoie, Histoire de la ville de Saint-Trond. Saint-Trond (1840) in-8^o.

[p. 183]

nog eens: Bnthpnkxs Ghksflfrs, dat is in een mystisch schrift tydens de middeleeuwen zeer gebruikelijk, en waerby men de klinkletters telkens vervangt door den medeklinker, die daerop in het A.B.C. onmiddellijk volgt. Dus stelt men hier in Anthonius de b voor de a, de p voor de o, de k voor de i en de x voor de u⁽¹⁾.

Verder schreef de dichter nog op twee plaetsen zyne voorletters: A.G.

Ghyselers leert ons zelf in het lied N^r II, hetwelk hier achter volgt, dat hy te Landen geboren was. In 1507 was hy in dienst by de ruitery onder het huis van Oostenrijk, en toen op den 29^sten September van gemeld jaer, Karel, hertog van Gelderland, Thienen overweldigde, werd hy aldaer krijgsgevangen genomen, en verloor zijn geld. Hy vaert in dit lied hevig uit tegen den heer van Chièvres, die alsdan de zaken van 's Lands bestuer, voor den jongen Karel van Oostenrijk, later Karel V, in handen had. Hy beschuldigt hem de stad Thienen in de macht der vyanden te hebben laten vallen.

Vermoedelijk bleef Ghyselers nog lange jaren in dienst; en terwijl hy van tijd tot tijd een lied in de moedertael uit zyne pen liet vloeijen, legde hy zich tevens toe op de studie der latijnsche tael. Vandaer dat de familiares orationes van Erasmus in den zelfden bundel als de gedichten voorkomen.

Vele byzonderheden over 's mans leven kan ik niet opgeven. Bovenaen het hierachter, onder N^r IV voorkomende stuk leest men, dat hy het ten jare 1513 te Keulen, op Aschdag, alsdan den acht-en-twintigsten February van het zelfde jaer, vervaerdigde.

By een liefdelied heeft hy aengeteekend: Nota: Anna Ant-

(1) Een dergelijk voorbeeld van mystisch schrift ziet men by Mone, Quellen und Forschungen, Aachen, 1830, in-8^o, bl. 273-280. Deze geleerde vond het in een handschrift, dat van den aenvang der negende eeuw dagteekent.

[p. 184]

werpie. Hy schreef het ter eere van eene antwerpsche schoone, Anna genaemd, die zijn hart had ingenomen. Hy trad echter met haer niet in het huwelijk, om, zoo als het uit een daerop volgende Refereynken blijkt, hy geenen bruidschat kon bekomen:

Myn vrienden rieden my dat ic soude houwen,
doen en mochtmen tAntwerpen nyet geven.

In den Kalender, die, zoo als het grootste gedeelte van den bundel in het jaer 1517 geschreven is, vindt men de volgende aenteekeningen: tusschen 21 en 22 February: Cortersum; op 22 April: Jueck; op 13 Mei: [Maest]riecht; op 24 July: Scruhoven; tusschen 9 en 10 Augustus: Bruestem; tusschen 13 en 14 September: Cuttecoven, en op 8 October: ....hem. Was Ghyselers alsdan nog in dienst? en zijn dat misschien de plaetsen, waer hy opvolgendlijk verbleven heeft?

Ik heb boven reeds gewag gemaekt van eenige familie-aenteekeningen, welke in het handschrift op bladzyde 8 verso voorkomen. Deze zijn op verschillende tijdstippen en door twee handen geschreven. In de oudste zal men misschien het geschrift van Ghyselers, alhoewel zeer verouderd, mogen herkennen.

Die aenteekeningen luiden als volgt:

[Anno Domini] millesimo quingentesimo vicesimo nono, mense Octobris [die n]ona, hora Completorii obiit frater meus Ghijsbertus; meus Renerus Thijs et Hermannus Crayten obierunt altera die, videlicet decima Octobris, etiam hora Completorii; et Mathias Ruytinx matricularius ecclesie de Ulbeeck etiam eadem die, et Maria Moens etiam eadem die, et Joes Diericks duodecima Octobris; sed Libertus et Joannes Loyx obierunt octava octobris de subitaneo morbo dicto der Engelschen sweet.
Anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo secundo, mensis Decembris die decima sexta, mane, hora octava ante meridiem, dum sonnuit campana, obiit honestus, doctus et expertus, egregius magister Johannes Maechs, cyrurgus in oppido Hasselensi, meus dilectissimus socer, seu pater uxoris mee. Cujus anima requiescat in pace.

[p. 185]

[Wilhem ende Jacob Cannarts, gebroeders, deylen hen goederen 1541, 13 Octobris; Wilhem valt het leengoet ende Jacob het ander goet.
Michiel Hoens traut die dochter van Wilhem Cannart]⁽¹⁾.
Decima Decembris, in fine anni quadragesimi, baptisata est paterna fratris mea, filia Jacobi Rotarii in Houte, et alter petruus Arnoldus Bechere, et paterne sunt: Catharina vander Heyden, Maria de Spauwen et Margareta de Mobertinghe.
Vicesima sexta Decembris, in fine anni quadragesimi, baptisatus est petruus meus Stephanus, filius Barbare Castermans, et petruus adhuc sunt: dominus Cornelius Walbertus Degens et Tomas Duylen, et paterne ejus sunt: Katharina Vlaren, Katharina de Loeffelt et...⁽²⁾ de Trajecto.
Anno 43^o mense Novembri, die vicesima septima, mane, hora quarta obiit filia mea Barbara. Cujus anima requiescat in pace.
[....Wiericx, als man en momber van Jan van Heeze, relivert het goet genaemt Lieffelke, nae Stevents a^o 1599].

Of deze aenteekeningen op de bloedverwanten van Ghyselers toepasselijk zijn, blijft onzeker.

In allen gevalle is daeruit niels te trekken, dat ons nader met onzen dichter bekend kan maken.

Thands een woord over de liederen, die hier volgen. De twee eerste hebben betrekking op den oorlog tusschen het Huis van Oostenrijk en Karel van Egmont, hertog van Gelderland. In het eerste wordt de droeve toestand bezongen, waerin Karel van Egmont zich bevond, wanneer Philips de Schoone hem het meeste deel zyner steden door de wapenen had ontmachtigd. Er wordt bepaeldelijk gezinspeeld op het overgaen van Arnhem, welke stad, na eenen wederstand van slechts veertien dagen, zich op den 6^den July 1505 aen de Burgondiërs overgaf. Verder wordt er gewag gemaekt van het innemen van Elburg, Harderwijk en vooral van het slot Hattem by verraed overvallen, en waer Reinier, heer van

(1) Deze regelen, hier tusschen haekjens gedrukt, zijn van de zelfde hand, die de laetste aenteekening van 1599 schreef.

(2) De naem is in het handschrift opengelaten.

[p. 186]

Arssen en Jan van Gelre, bastaerdbroeder van den hertog, krijgsgevangen werden genomen⁽¹⁾.

Het tweede lied, waervan ik boven reeds gewag maekte, bezingt het innemen van Thienen door Karel van Egmont, in 1507. Na de vroegtydige en schielyke dood van Philips den Schoone, het vorig jaer in Spanje voorgevallen, had de hertog van Gelderland deze gelegenheid te baet gesteld, om in het bezit zyner verlorene steden te rug te komen, en hy waegde het zelfs op zyne beurt eenen tocht, tot in Brabant toe, te doen. Over Turnhout en Halen, trok hy naer Thienen, welke stad op den 29^sten September 1507, na eenigen tegenweer stormender hand veroverd werd. Gedurende ruim acht dagen bleef Thienen in de macht der Gelderschen, die er eenen aenzienlyken buit vonden en medenamen⁽²⁾. Volgends Ghyselers zoû des tijds 's Lands bestuer geene genoegzame maetregelen genomen hebben, om de Gelderschen af te weeren en het innemen van Thienen te beletten.

Het derde stuk: van den Levereters, is een hekeldicht tegen de beambten, tydens de minderjarigheid van Karel V. Men weet, dat de schimpnaem levereter, dikwijls in vroegere eeuwen, vooral in onrustige tyden gegeven werd aen de ambtenaers en voornamelijk aen diegene, welke met het inzamelen van 's Lands geldmiddelen gelast waren.

Eindelijk het vierde is een zoo genaemd Glossenlied op den Credo, waerin de koning van Frankrijk, Lodewijk XII, zelf sprekende ingevoerd wordt, en al zyne feiten opsomt en zyne onrechtvaerdigheden of misdaden belijdt.

De spelling en de tael van Ghyselers verraden eenigs zins de landstreek onzes vaderlands, waer hy geboren werd, en

(1) Men kan hierover nazien Nijhoff, Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland. Arnhem, 1859, D. VI. Inleiding, bl. lxxx.

(2) Nijhoff. Inleiding bl. XCIX.

[p. 187]

zweemen zoo wat naer het hooger duitsch. Vooral is dit opmerkelijk in het liedjen, waermede hy zynen bundel besluit, en dat hy wel, toen hy te Keulen verbleef zoû kunnen vervaerdigd hebben.

I.
.....⁽¹⁾ r liedt [vanden] hertoch van Geldre. - Den tijt is my ontleden, a, a, a.
1505.

1.

Sommer goeds lant mach ic will claghen,

- sprack den hertoch wyt Gelderlandt, -
myn honden zyn my ontiaghet vuyten bant.
Nu ysser mijn iaghen all gedayn;
dat wy Arlem⁽²⁾ hebben verloren,
dat hebben die Burgoenschen gedayn!

2.

Arlem⁽²⁾ is my aff ghegangen al segen mynen danck,

het gesceyden met hoger sonnen,
dye Burgoenschen dwonghen myn landt.
Nu tredet hier neder op myn ghewin,
draecht den hertoch van Geldre lede meere,
wy nemen syn steden inne.

3.

Doen dye mere te Nummighen⁽³⁾ quam,

den hertoch hy wass ghewaer;

(1) De woorden, die hier en elders ontbreken of met stipjens aengewezen worden, zijn in het handschrift door de muizen afgeknaegd.

(2) Lees Arnhem.

(2) Lees Arnhem.

(3) Nymegen.

[p. 188]

15.

eenen brieff liet hy scryven

 

aenden hertoch, van Lotrinck was hy ghenaempt,

 

dat hy hem woude stayn all byder hant:

 

het is my van node, dye Burgoensen dwingen my lant.

 

 

 

4.

 

Arlem⁽¹⁾ is my aff gedrongen in daer to Trilborch⁽²⁾ mede.

20.

Harderwyck dat is my aff gheslaghen,

 

den sluetell vander zee;

 

daer pleghe ic eens heere aff te zyn,

 

all cloppe ick voer dy porte

 

sy en laten my nyet inne.

 

 

 

5.

25.

Attu⁽³⁾, halet u vaste, ghy syget een pryeel so zoet,

 

na u staet myn verlanghen,

 

ghy cryghet mynen moet.

 

Reyner, myn broeder, hy lieter ghevaen,

 

joncker⁽⁴⁾.........

 

 

 

6.

30.

Och! broder, u ....... op gheven

 

tseghen mynen danck.

 

Ic ligger so vast belegen

 

al vander Burgoenscher hant,

 

ghy en moges my niet ontsetten noch niet by staen;

35.

tot hertoch Phylips wil ic ryden,

 

dat hy my neme ghevaen.

 

 

 

7.

 

Hertoch Phylips van Burgongyen,

 

ghy vueret dat gulden vleysch,

 

God die latet u bewaren;

40.

dye grote heere Sinte-Andries

 

en willet my in deeser noet niet aff gaen.

 

Edell hertoch, nemet my ghevanghen,

 

en willet my nyet verslaen.

 

 

(1) Arnhem.

(2) Elburg.

(3) Hattem.

(4) Aen dit coeplet is een vers te kort, terwijl er aen het zevende een te veel is.

[p. 189]

 

8.

 

Hy nammen in zynder ghenaden

45.

joncker Jan, dat⁽¹⁾ edel bloet,

 

hy satten ayn zynder lochter syden,

 

alsmen dye ghevanghen doet;

 

en spannet nummermeer vergulden spore aen uwen voet,

 

draghet een swert op uwer syden,

50.

alss der Buergoensche doet,

(1) Het hs. heeft: dat dat edel bloet.

II.
Een liedeken van Thyenen.
1507.

1.

Van ioncks zo en heb ic niet geleert

dan dichten ende singhen een neuwe liedt,
dan dichten ende singhen;
ende singhen van eender groter mort
geschieden te Thienen, met valschen raet,
all in dye stede binnen.

2.

O! heere van Siever⁽²⁾, wat hebdi ghedaen?

Ghy hebbet zoo menighen man doen vaen,
ghenomen lyff ende leven.
Het hevet gedaen u valsce raet,
dat te Thienen zo menich man was gevaen,
ind hy zyn gelt moest gheven.

3.

Mynheere van Siever en is niet recht,

dat hy soude ryden voer een edel knecht,

(2) Chièvres.

[p. 190]

15.

na dye werken, dy hy stelden.

 

tGeviel op Sinte-Michils dach,

 

dat Thienen was ghewelden⁽¹⁾.

 

 

 

4.

 

Myn heere van Siever en is niet wert

 

dat hy soude vueren een houte swert

20.

inde eenen schilt van biessen.

 

Quame dye Roemsche Keyser int lant,

 

al waer hy noch zo will becant,

 

den hals soude hy verliesen.

 

 

 

5.

 

Myn heere van Siever, in dat is een,

25.

Cornelis van Berghen, dat is twee,

 

Scheel Ghijs⁽²⁾, dat is dye derden;

 

al waert goet peys al in Brabant,

 

so zyn dees heeren drye onbecant;

 

het zall hem vergouwen werden.

 

 

 

6.

30.

Die hertoch van Gelder, dat edel bloet,

 

hy quam voor Thienen met vryen moet,

 

hy was voer Diest oeck mede.

 

Hy sant tot Thienen zyn boden goet,

 

oft sy wouden halden lyf in goet

35.

inde geven hem die stede.

 

 

 

7.

 

Die Meyer van Thienen dats een stout man,

 

hoe vromelyc dreeff hy zyn borgers an

 

met woerden in niet met werken.

 

Hy en hadder niet dorren blive staen,

40.

ind met syn burghers ter muren gaen,

 

all om zyn stadt te sterken.

 

 

(1) Aen dit coeplet ontbreekt een vers.

(2) Cornelis van Berghen, was, meen ik, een bevelhebber onder het Huis van Oostenrijk. Wie men door den spotnaem Scheel Ghijs, wil bedieden, weet ik niet; misschien den Meijer van Thienen.

[p. 191]

 

8.

 

Sy laghen aldaer ter selver tijt

 

al voer dye stede, in dye was wijt,

 

te Thienen, al voer dye stede.

45.

Dye bussen gingen daer wyt inde inne,

 

dye Meyer meynden comen wyt syne sin,

 

hy en conster nyet ghedueren.

 

 

 

9.

 

Hertoch Karle van hoger art,

 

hertoch Karle bistu ghenaempt⁽¹⁾,

50.

wy houden u v[oer onsen heere]!

 

Eer ghy tot uwen iaren coempt,

 

zoo eest dat edel Brabant beroeft,

 

wy zullen noch orloch leeren.

 

 

 

10.

 

Dye dit liedeken eerstmael sanck,

55.

het was een ruyter wyt Brabant,

 

wyt Landen was hy gheboren.

 

Hy lach te Thienen binnen gevaen,

 

dat hadden die dutsche knechten gedaen,

 

sijn gelt heeft hy verloren.

(1) Het hs. heeft ghenaenaempt.

III.
Van der lever-eters. - Een gedicht.
1512.

1.
Wye leeft ter werelt nu, ende zo out is,
dye thuys der Leuwen oyt sach dus desolaet?
Omdat der Leu noch zeer ionck geclauyt is,
seetmen, dat zyn huys ende lant vergaet

[p. 192]

5.

duer den gulsigen buyc ende nydigen haet.

 

Dye iae in huys zyn, die meeste van bestiere,

 

ende dye ons doer trouwe in trouwen bestiert,

 

loentmen mit trouwen per derier.

 

Het moet all brantscatten oft men steltse te viere;

10.

nyemant en verantwoerdet, elck penst om tzyne,

 

om lever teeten, want datz nu dye manyere.

 

Dus blyven wy gewont vanden gulsighen swyne

 

all claghen wyt Margreten oft Katelyne,

 

men seet lygt noch wat, tes vreemde om weeten;

15.

wy worden gevanghen, gescat ten fyne,

 

dus mach elck wel segghen ten droeven schyne:

 

dBeghert all peys sonder dye de lever eten!

 

 

 

2.

 

Peys moet vluechten daer orloge regneert.

 

Wy vergaderen tvolck met groten hopen,

20.

ende als dye bede dan in geconsenteert,

 

soe laetmense al druypende tuyswert lopen.

 

Dan moet elck zijn harnas ende pert vercoepen,

 

soe wil dye Duetschen als dye Walen;

 

al zouden zy derm scaepkens tvel aff stropen,

25.

men zoude hem van u maenden doen betalen.

 

Al sietmen die vianden die roven halen,

 

men laetse passeren duer dorpen, duer steden;

 

al branden zy in pulveren dye palen,

 

dye lever eters zynder al mede te vreden;

30.

ten baet gekeven, gevochten noch gestreden,

 

wy zullen dat eynde yerst mitten weu meten.

 

Dat der Leuwen werande wert onder die voet getreden

 

eest Goeds believen, dus seg ic noch als heden:

 

dBegert al peys sonder dye dy lever eten!

 

 

 

3.

35.

Nyemant en wilt der catten dye belle aen hangen,

 

nyemant en der segghen des lants gebreken,

 

men soude hem levende mitten velle hangen,

 

of te Vilvoerden inden dieffput steken.

 

Ic hebbe nochtan gehoert vander weeken,

[p. 193]

40.

dwonderlycste abuys doer tswercks vermossen,

 

dat der Leeu gheregeert woert, hoert my spreken,

 

vanden Franchen wolven en Spaensche vossen,

 

den gulsighen buyc ende nydighen haet hen dossen.

 

Sy plucken den Leu, und maken zyn werande bloot,

45.

al mach den vromen Arnt ons lossen

 

met der edelster engelscher Rosen roet.

 

Ghebruyckdemen wysheyt, ten waer al gheen noet,

 

mer neen......... dye gherne weten,

 

dye ons slicken, gheen en zyn hun te groet.

50.

Dus sluyt ic noch, zo ic myn slot ontsloet:

 

dBegert al peys sonder dye dy lever eten!

 

 

 

4.

 

Princelijck Leeu, wyen alle dieren wilt,

 

in voerleden tyden, zo zeer ontsagen;

 

geen heere zo groot, die beet in uwen scilt,

55.

nocht iager zo cloeck, die in u werande dost iaghen;

 

nu wilt u een vanden ermsten dieren plaghen,

 

dye omtrent uwer werande mocht gheplant zyn,

 

een fenynige scorpion, ic moet beclaghen,

 

voer die gulsige wolven, die nu int lant zyn.

60.

Soudt ghy, Leeu, noch lange sonder verstant zyn,

 

so ginc geheell u huys ende werande verloren;

 

want die lever eters, die so scerp getant zyn,

 

hebben u scaepkens gevilt ende naect gescoren.

 

Wilden wy eendrachtige liefde orboren

65.

ende wy gemeynlyc de aenclevers smeten,

 

wy souden, dit doende, vreken onsen thoren;

 

mer neen, dus seg ic als te voren:

 

dBegert al peys sonder dye dy lever eten!

Dits gedicht anno Duysent vyffhondert ende twelve. Scriptum xxiii^a Februarij.

[p. 194]

IV.
1513.
Dits den ‘Credo in Deum’ gedich opten Coninck van Vranckryck, int jaer ons Heeren M. V^c ende xiii.

Sed cop'⁽¹⁾ est xxviii^a Februarii in civitate Colonie, ipso die cynerum, per actorem prescriptum.

1.

Credo in Deum is myn gheloeve,

hoe wel fortune nu wonderlyck drayt
mits den bedryve, dy wyt mynen hove valt,
ende wyten hemell waeygt.
o! Valchs bedroch heeft my gepayt
eenen langen tyt, jaer ende dach,
natuerlycke prove tverstant nu maygt,
dwelck ic nu beclaghen mach.

2.

Patrem omnipotentem heb ic laten varen

dicwill, ende verwach my noch zeere
gepuneert te zyn vanden edelen Aren,
dye keyserlycke werdicheyt ende eere,
Maximiliaen, dye vrome heere.
Had ic zo haest myn trouwe gebroken,
waer ic my winde oft keere,
tzal op my worden gewroken.

3.

Creatorem van alle wonderlycke qualen,

een stichter von orloghen ende meskyven;
ic heb gepasseert berghen in dalen,
ende doen costen menich mans lyven,
dwelcke aen my zall beclyven

(1) Cop', by verkorting voor Compositum.

[p. 195]

 

............... er by

 

een yegelyc mach ...stant wil scryven

 

waer dat hy geseten zy.

 

 

 

4.

25.

Coeli et terre woudt ic he... n in ...elt

 

Napels, Milanen ende allen... lyen;

 

sonder enich recht was ick ... ges...

 

Waer op will ic my verblyden?

 

ic heb dier gecocht myn folyen,

30.

verwaentheyt en mocht my ny... ryen.

 

Myn gelt, myn goet en mocht my niet[be]vryen.

 

God betaelt alder dinck in eender vre...

 

 

 

5.

 

Et in Jhesum Christum heb ic my mesgaen

 

by quaden rade, dwelck ic beclaghe,

35.

ende dat Heylich Sacrament ontfaen

 

by toedoen van vrinden⁽¹⁾ ende maghen.

 

Nu mach ic well seggen teewighen daghen:

 

o Wye! o wach! wats my geschiet?

 

Myn verwaentheyt ic nu beclage,

40.

sy heeft my bracht int groet verdriet.

 

 

 

6.

 

Filium ejus geboren vander Maghet Marien,

 

waenen bedriecht, dat vinde ick claer.

 

Ic heb verloren tot menighen tyen,

 

edell, onedell, zo menich iaer.

45.

Gerechticheyt is opgestaen als dyenaer

 

van thoeft der werelt hoge geclaecht,

 

den edelen Aren doet my waer,

 

doer dye conduyten van zynder cracht.

 

 

 

7.

 

Unicum bin ic tusschen alle coeninghe,

50.

willende allen dye werelt regeren,

(1) Het Hs. heeft vinden.

[p. 196]

 

discort makende under alle woninghen,

 

loesheyt sueck .........

 

Pauys, cardinalen, ........

 

Verwaentheyt wilt my kiesen

55.

mitz lose practicke int versieren.

 

Sulck meent te winnen, dye verliesen.

 

 

 

8.

 

Dominum nostrum onsen heyligen vader den Paus,

 

vicarius van God geconsacreert,

 

heb ic gedaen assaux,

60.

ende zyn ondersaten veneert,

 

als een dye geene, dye blasfemeert;

 

een ander Pauys gestelt in Vranckryck

 

ende dye Heylighe Kerke gepersecuteert.

 

Ghelyck sueckt zyn gelyck.

 

 

 

9.

65.

Qui conceptus est de spiritu sancto

 

heb ic dick in ydelheyt ghenomen;

 

mer forme es cause, vind ic alzoe,

 

van mynen quade, this over comen;

 

ic sorghe, dat ick woerde ghenomen

70.

van mynen neysten, dye in derde stickt,

 

ic ghefaeliert in myn bevromen.

 

Dye cruycke gaet zo lange te water datse brickt.

 

 

 

10.

 

Natus bin ick vol ongelucheyden;

 

tes langhe verdient, dat men nu coempt betalen;

75.

ic heb gestelt veell ongesticheyden,

 

so datmen den rechtverdighen sac ontpalen:

 

op Hollant, Brabant woudt ic verhalen

 

met gewelt, stout int versieren,

 

dwelck ic noch all zal betalen,

80.

tzy cort oft lanck, in eynigher manieren.

 

 

[p. 197]

 

11.

 

Ex Maria virgine..om ick versceyden;

 

want exempel heb ick ghegeven,

 

doen ic sant dye groet armeyden,

 

om moerden, om branden om nemen tleven

85.

vanden armen scaepkens, die zeer beefden.

 

In Hollant, in Brabant warenze geseten,

 

ende wyt haerder paelen sneefden;

 

al eest gedaen, ten is noch niet vergeten.

 

 

 

12.

 

Passus onder den schyne van wel te doene,

90.

gaende wyten rechten pat,

 

dye den bedructen, zeer coen,

 

heb moede gemaect ende mat.

 

tBesmetten der Liliën heeft my bevracht;

 

der plaghen geesell is nu coemen;

95.

het ryst all op mitter macht

 

tusschen tgeberchte inde Romen.

 

 

 

13.

 

Poncio Pylato tot gheender tyt

 

en heeft gedaen, dat ic nu wil versieren;

 

al gaff hy quaye sententie wyt,

100.

ingnoracie dedet werck in hem regeren;

 

mer ic, geheyten van alle mameren

 

dye alderkerstelyckste coninc ende notarius

 

heb ic gebroken dy wet int versieren,

 

daer aff ic verwachte quade solarius.

 

 

 

14.

105.

Crucifixus bin ic gescapen te syne

 

als ic van deeser werelt scheyde,

 

op dat ic my niet en beter ten fyne

 

restitucie te d ...........

 

anders eerst al niet roz..ar arbeyde.

110.

Myn edelen duer, myn groet ov...

[p. 198]

 

worden gevangen, daer ic om screyde,

 

benomen haer lyff ende daertoe goet.

 

 

 

15.

 

Mortuus et sepultus ic my verwachte,

 

ick en heb doch gheenen morghen;

115.

het waer tyt dat ic my bedachte

 

ende liet myn quaetwillighe sorghen.

 

God en wilt niet langher borghen,

 

dye doet heeft my beghert

 

ende wilt my nu verworghen.

120.

Int scheyden moetmen reyken tegen den wert.

 

 

 

16.

 

Descendit ad inferna dye rycke vreck

 

om zynder groter giericheyt,

 

by sentencie divine liet hy inden stricke,

 

alsmen noch daghelycks syet.

125.

Hy en hadde gheen ontfermherticheyt

 

op derme, men vindet bescreven;

 

tot ghiericheyt heeft hy hem bereyt,

 

waer vuer hem dye helsche pyne is gegeven.

 

 

 

17.

 

Tercia dye en bin ick nyet seker

130.

te leven; ic roep aen God genade;

 

ic sien nu omghekeert den beker,

 

ten halven keren en is niet te spaede.

 

Ic wil my wachten van allen quade,

 

der Leuwe dye is nu opgestayn

135.

met synen edelen raeyde.

 

Quaye wercken doen quaye loen ontfaen.

 

 

 

18.

 

[Resurexit] ... yn zonden;

 

... [con]inck van Engelant zeer fier,

[p. 199]

 

... scat heeft hy nu ontbonden

140.

ende wilt my nu versuecken hier,

 

gelyc ic gedaen heb als een ghierre,

 

myn volck sendende in Brabant;

 

sy namen die scaepkens in haer bestier.

 

God is alle dinghen bekant.

 

 

 

19.

145.

A mortuis⁽¹⁾ zyn by ghepasseert,

 

doet geslagen ende vermoert

 

menich edel, ende noch niet en cesseert,

 

oest, wist, zuydt ende noerdt.

 

thEs reden dat hy is verstoert

150.

God, dye allen dinck voersiet.

 

Myn hert is nu met druc doerboert.

 

Quaye wercken en blyven ongeloent niet.

 

 

 

20.

 

Ascendit ad celos dye onnoesel puere,

 

die ic hier voertyt heb verdreven,

155.

sonder eynige reden oft manier,

 

dwelck aen my nu zall cleven.

 

Den edelen Aren doet my zeer beven,

 

daer ic altemit heb op verhaelt.

 

tEs langhe geseyt ende ghescreven:

160.

Dye te hoghe clempt, dat hy nederdaelt.

 

 

 

21.

 

Sedet ad dexteram Dei patris,

 

allen prinsen God gehoersam zynde;

 

maer ic, als een dye quaet van leven is,

 

heb nae gevolcht den feneynden

165.

scoerpioen, die huer altoes pynden

 

te schieten haer ........

 

tEn is niet gecome ..... meenden:

 

Op schoen wolcken coempt dickwil lelick weder.

 

 

(1) In het handschrift: a mortuus.

[p. 200]

 

22.

 

Omnipotentis van allen quaet

170.

heb ic een lutter te diere gewet;

 

van allen prinsen woerdt ic gehaedt,

 

daer ic luttell heb op gewet.

 

Mynen stoel heb ic te hoge gezet,

 

dat sal my nu faelieren;

175.

ic moet nu spreken myn gebeth:

 

verwaentheyt zal my regieren.

 

 

 

23.

 

Inde venturus est dye muegende vorst,

 

coninck van Engelant, sterck int weesen;

 

hy is overcomen, tis een lost,

180.

met menigen edelen hoge ghepresen;

 

hondert duysent mannen reyn, wytgelesen,

 

heeft hy vergadert, sy doent my vare.

 

Nu mach ic wil segghen met deessen,

 

dat ic moet comen a iudicare.

 

 

 

24.

185.

Vivos et mortuos teghen my

 

roepen aen God te hebben bystant;

 

want ic zo menich edel degen vry

 

heb vervolcht als een thyrant,

 

huer goet genomen, verbrant huer lant

190.

derm scaepkens moestent becopen;

 

maer tes nu comen aen mynen cant:

 

Den cloot en is noch niet wytgelopen.

Telos. i. finis hujus.