Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 4

[p. 144]

Zeven vragen van Seghelijn van Jerusalem.

In een papieren handschrift van de laetste jaren der vijftiende eeuw, waeruit ik in het vorig deel van dit Museum, de Profetie van Bulscamp⁽¹⁾ getrokken heb, staet het volgende gedicht, de zeven vragen, welke Seghelijn van Jerusalem aen zyne zeven zonen deed, bevattende.

Er bestaet in onze letterkunde een uitgebreid gedicht, Seghelijn van Jerusalem genaemd, dat, zoo als professor Jonckbloet zegt, de reeks middeneeuwsche kunstvoortbrengselen van grooter omvang besluit. Handschriften van dien roman zijn er niet tot ons gekomen, maer wel twee onderscheidene drukken der zestiende eeuw, beide te Antwerpen, de een by Claes de Grave, ten jare 1517; de ander by Hendrik Peeterssen van Middelburg, zonder jaertal.

Professor Jonckbloet heeft een nog al uitvoerig verslag van den Seghelijn van Jerusalem in zyne Geschiedenis der Middennederlandsche Letterkunde ingelascht⁽²⁾. Ik verwijs daernaer, wat de lotgevallen van dien held en van zyne zeven zonen, die later de zeven wyzen van Rome werden, betreft.

(1) Bl. 423-430.

(2) D. III, bl. 375-388.

[p. 145]

Het stuk, dat ik hier laet drukken, behoort niet tot het uitgebreide dichtwerk; alleen is de stof daeraen ontleend en naer aenleiding van hetzelve geschreven. Het zal dus uit de pen van eenen anderen dichter dan dien, welke den uitgebreiden roman schreef, gevloeid zijn.

Zoo als gewoonlijk, heb ik het handschrift letterlijk gevolgd.

Vanden zeven vraghen van Jherusalem Zeghelijn.

Van Jherusalem Zeghelijn

adde zevene zonen, dats waerheit fijn;
elken zone vraghedi eene vraghe.
Ten eersten sprac hi, sonder saghe:
‘Secht mi welc is die scoenste stede,
daer God inne, met ziere macht,
in de proper menschelichede,
alder meest hevet ghewracht?’

‘Ic segt hu, heere,’ sprac dat kint,

‘int aensichte van den mensche
soe hevet God, die ons mint,
meest ghewrocht na zinen wensche,
kinnebacken, leppen oeghen twee,
wintbrauwen, nueze, dat wel zit,
hoeren ende vele mee,
voerhoeft, wanghen ombesmit.’

Doe sprac Zeghelijn aestelike

toten anderen sone zijn:
‘Tusschen hemel en eerderike
hoe verre maecht der tusschen zijn?’

‘Heere, het is sonder ghetal,

meneghe mile van hier tote daer;
nochtans machment roupen al
met eene roupe, dat es waer;
want men mach niet so stillekine

[p. 146]

 

tote Gode bidden principael,

 

hine ghehoert altoes de zine;

 

dus eist min dan een roupmael.’

 

Ten derden zone metter spoet

30.

seide hi: ‘Nu berecht mi des,

 

en maect mi der redene vroet

 

waer eerderike hoechts es?’

 

‘Vader, ic sal hu segghen ditte:

 

als God zinen zone claer,

35.

ter rechter hant, boven dede zitten,

 

so was eerderike hoechts daer:

 

doe die zone sat boven den vader,

 

mensche ende eerde als hij was;

 

dus moghen wij weten alle gader,

40.

dat daer eerderike hoechst was.’

 

Ten vierden zone sprac hij met liste:

 

Waeromme God Luciferre entie zine

 

maecte, ende hijt de voren wiste,

 

dat zij behoorden ter helscher pine?

45.

tKint andworde ende zede:

 

‘Dat ne es sonder redene niet.

 

Lucifer, die de scoenste stede

 

verloes ende nu doecht verdriet,

 

God hi liet dit gheschien

50.

dor die ingle, die daer bleven,

 

om dat zij Gode souden ontsien,

 

dit es over waer bescreven.’

 

Ten vijfsten zone sprac, zonder letten:

 

Twij dat God doeghede verdriet,

55.

dor ons allen voer der zonden smetten,

 

ende voer de inglen niet?

 

‘Ic saelt hu zegghen’ sprac dat kint,

 

‘Lucifer ende oec de zine

 

adzij die bliscap Gods ghemint,

60.

sine waren niet ter hellen pine.

 

Dat zij mesdaden quam met naturen;

 

dat ne doet de mensche niet,

 

want Lucifer, in die figuere

 

tserpents, den crancken mensche verriet.

65.

Lucifeers raet en smenschen broeschede

[p. 147]

 

dede den mensche zonde doen;

 

dus staerf hi dor de menschelichede

 

onse heere God, dit was tocusoen.’

 

Ten zesten sprac hi als de vroede:

70.

Waeromme dat God, diet al vorziet,

 

den eenen vanden eerdschen goede

 

so vele gheeft enten anderen niet?

 

‘Ic secht hu, vader, God hevet ghescreven,

 

datti den aermen van eerderike

75.

vriendelike hevet ghegheven

 

achter dit lijf hemelrike;

 

dus zijnzij hier van goede bloet;

 

so wel hem! den riken man,

 

die de aerme helpt in hare noet,

80.

datti dat rike Gods winnen can;

 

sullen zijt hebben, zij moetent roepen

 

jeghen die aerme, hebbic verstaen;

 

dus hebben de rike tgoet bi hoepen,

 

den aermen es die hemel ontdaen;

85.

den naesten wech ter hellen waert,

 

dats versmoert te zine int goed,

 

waer hevet oec sulken scaert,

 

het brijnct de ziele ter hellen gloet.’

 

Seghelijn hiet den zevenden daer,

90.

dat hij em zeide de redene vri,

 

rechte zaken ende clare:

 

Oft God, onse heere, almachtich zi?

 

Hem andworde dat kint coene:

 

‘Hem zijn moghelijc te doene

95.

alle saken, zonder drie.

 

Dies en wilt hu niet vergremmen,

 

redene salic hu toghen daer of,

 

dats datti ons niet ne mach nemen

 

vryen wille, die hij ons gaf;

100.

niet ne mach hij doen eeneghe zonde,

 

dat es dander zekerlike;

 

dat derde salic hu orconden:

 

hijne vonde nyewerijne zine ghelike,

 

hij es God sonder ghenoet,

105.

die alle dijnc vulleesten mach,

[p. 148]

 

sonder dese drie al bloet,

 

daer ich u af doe ghewach;

 

name hij ons datti ons heeft ghegheven,

 

of dade hij sonde, hij en ware gheen God;

110.

sonder ghelike es hi ghescreven,

 

dies niet gheloeft, hij es zot.’

 

Dese zeven sonen, in warer talen,

 

wan Zeghelijn an zeven joncfvrauwen,

 

die daerna worden alle te male

115.

te Rome binnen, me mochtse scauwen,

 

die zeven vroede, als ic versta,

 

en worder toe vercoren na.