Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 3

[p. 431]

Oorkonden in het Nederlandsch, van 1274, 1293 en 1297.

Ik deel hier wederom drie charters mede, welke van vóór het jaer 1300 dagteekenen, en waervan de originelen nog voorhanden zijn. Dergelyke stukken zijn, zoo als ik het reeds deed opmerken, belangryke proeven van onzen oudsten prozastijl, en soms leveren zy nog de bewyzen op, dat ze door menschen geschreven werden, die meer de gewoonte hadden het latijn dan de moedertael te gebruiken.

De twee eerste dezer charters maken deel van het archief der oude Sinte-Jans-, thands Sinte-Baefs kerk, te Gent, alwaer ze berusten.

Deze stukken zouden, indien het noodig ware, ten bewyze strekken, dat het gebruik van én̄ of ende in onze oude oorkonden van den willekeur der schryvers afhing. In de eerste dezer charters immers wordt het woord ende achttien mael door een verkortingsteeken uitgedrukt, vijfmael door en̄, en eene enkele mael staet er in volle letters ende. In de andere komt het verkortingsteeken slechts eens voor, terwijl men er achttienmael ende en acht-en-der-tigmael én̄ leest. Wat men ook bewere, hieromtrent onderhielden onze voorvaders geenen vasten regel.

[p. 432]

De derde charter herkomstig uit de abdy van Baudeloo berust thands op het provinciael archief van Oost-Vlaenderen te Gent. Zy is, zoo wel als de twee andere, onuitgegeven, alhoewel men reeds by Du Chesne⁽¹⁾ den beknopten inhoud, zoo in het latijn als in het fransch, van dit stuk aentreft.

(1) Histoire généalogique des Maison de Gvines, d'Ardres, de Gand et de Covcy. Paris, 1621, in-fol. bl. 505.

I. 1274.

Het zi bekent aldenghenen, die dese lettren zullen horen ende zien, dat ic Lodewijc van Aersele, riddre, ende Marie, mijn wijf, weteleke ende redenleke ende ter vulre wet hebben vercocht der taflen vanden Eleghen Gheest van Sente-Jans van Ghent, omme ene zekere somme van ghelde ofte van peneghen, die ons wel ende redenleke es te vullen vergholden, al onse mersch, die wi hebben ende hadden thusschen bacht der kerken en der hoyen van Oedonc, zulcs⁽²⁾ es: drie buunre, lettel min ofte lettel meer, ende de welke ane beeden ziden vander Leien leght. Ende dese voerseide drie buunre merchs, lettel min ofte lettel meer, ligghen in viere sticken. Ende in dese voerseide merchs hebwi gheherft te vulre wet met onsen mannen ende met onsen scepnen, alse sElechs Gheecs⁽³⁾ bouf van Sente-Jans van Ghent, Janne vanden Pauwe, alse provisour van sElechs Gheest alven, die hier voerseit is. Ende wi hebbent hem ghegheven desen voerseiden Janne ende aldenghenen, die na hem comen zullen alse provisours deser voergheseider taflen sElechs Gheest, emmermeer helc siaers omme een paer scapiere antscoen van zesse peneghen vlaemsche te tseinse, zonder meer der toe te doene ende zonder allen andren dienst. Voert binden wi ons ende obligieren ons ende onse hoer, dat naer ons comen zal, den Eleghen Gheest oft sElechs Gheest tafle van Sente-Jans gherechte waerscap te doene jeghen alle liede, zonder henech ocket ofte eneghe fallatie der toe te doene. Ende aldese voerseide coep was ghemaect in onse hof te Voerslaer. Ende ter

(2) De letter c van het woord zulcs is in het origineel uitgesleten.

(3) De charter heeft Gheecs, in plaets van Gheests. Het zelfde nog eens eenige regels verder.

[p. 433]

zelver steede ghinghen wi hute van desen voerseiden mersch ende ervedenre in te vulre wet, met onsen mannen ende met onsen scepnen, Janne vanden Pauwe, sElechs Gheecs bouf, die hier voerseit es. Ende in Sente-Baves daghe zalmen gheven in onse hof dese voerseide antscoen. Ende omme dat wi willen, dat alle dese voergheseide voerwoerden, die hier ghescreven zijn, bliven vast ende ghestade, zoe hebbic Lodewijc van Aersele, riddre, alse voeght van Mariën, minen wive, dese lettren ghezeghelt in horcontscepen met minen propren zeghele. Ende waren ghezeghelt int jaer vanden Incarnatione Ons Heren, dat men scrijft .M.CC. ende tseventech ende viere jaer, Sondaghes voer Sente-Jans dach Baptist huutganc, ende⁽¹⁾ hougste.

Originele perkamenten charter. De zegel is verdwenen.

(1) Ende, hier voor einde, en staet nochtans in het origineel door het gewoon verkortingsteeken uitgedrukt.

II. 1293.

Wi Wouter Pothaerde, Jan Bout, Arnout Docke, Boude Haec, Jan van Lokerne, Willem Killeman ende Heinric Verjueten zoene, scepenen in Hulst, maken cont ende kenlijc alle den goenen, die dese lettren sullen zien of horen lesen, dat wi wel kinnen ende kenlic maken, dat here Philips uten Hove, portre in Ghent, gaf den Helighen Gheest van Sente-Jans te Ghent in alemoesenen tien sceelghe tsiaers ewelike, staende up Heine Buus huus ende aerve was; welc huus ende aerve staet ende leghet tHuulst in die Steenstrate, tusschen Jans huse Vander Ghoyen ende Mabelyen Clais Wilden, te gheldene elx jaers emmer te Sente-Bamesse. Vort so hevet so hevet⁽²⁾ dese voerseide Helighe Gheest tien sceelghe tsiaers ewelike staende, die dese vorseide here Philips gaf in alemoesenen te gheldene te desen vorseiden daghe up Jans Proies huus ende aerve; welc huus ende aerve staet ende leghet tHulst in die Steenstrate⁽³⁾, besiden Jans huse Vander Goyen voerseit. Ende na Verjueten doot, ser Philips wives was voerseit, so hevet dese voerseide Helighe Gheest noch also vele renten

(2) De charter heeft tweemael: so hevet.

(3) De letters rate van Steenstrate zijn verdwenen.

[p. 434]

tjaers ewelike up dese vorseide huse ende aerve te gheldene elx jaers te desen vorseiden daghe. Ende in deser manieren, dat hier voerseit es, zo hevet die Helighe Gheest van Sente-Niclaus te Ghent ze...sceelghe ende vi d. tsiaers ewelike, staende up Clais Wilden huus ende aerve; welc huus ende aerve staet ende leghet tHulst in die Steenstrate tusschen Hughes Langhen huse ende Heine Buus vorseit, te gheldene elx jaers emmer te Sente-Bamesse. Ende vort so hevet die Helighe Gheest van Sente-Niclaus tualef sceelghe ende vi d. tjaers up Jans huus ende aerve Vander Ghoyen; welc huus ende aerve staet ende lecht tHuulst in die Steenstrate, tusschen Jan Bafs huse ende Jan Fackers huse; ende dit te gheldene te Sente-Marien Lichtmesse. Ende in deser vorseider manieren zo hevet die Heligheest van Sente-Michiels v.s. siaers euwelike staende up huus ende aerve daer Wouter de Kersemakere in woent; welc huus ende aerve staet ende leghet tHulst in die Steenstrate tusschen Ghisels Vleeschouwers huus ende Jan Proies huus, te gheldene emmer te sente Bamesse. Vort so hevet die Helighe Geest van sente Michiels xii sceelghe ende vi d. tsiaers inder vorseider manieren up Boidins Kempen huus ende aerve was; welc huus ende aerve staet ende leghet in die Steenstrate, tusschen Diedrix huse van Tielroeden ende Boidins van Bordameren, te gheldene te Sente-Bamesse. Vort so hevet die Heligheest van Sente-Michiels tue sceelghe ende vi d. tsiaers up Heine Storemkins huus ende aerve; welc huus ende aerve staet ende leghet up die Lieve, te gheldene emmer te Sente-Bamesse elx iaers. Ende in deser vorseider manieren so hevet die Heligheest van Sente-Iacops tien scheelghe tjaers ewelike staende up Arnout Hellics huus ende aerve; welc huus ende aerve staet ende leghet up den dijch in Hulst. Vort so hevet die Heligheest van Sente-Iacops tien scheelghe tjaers up Symoens Lamsoets soens huus; welc huus ende aerve staet ende lecht besiden Boidins Conincs huse. Ende in deser vorseider manieren so hevet thospitael van Sente-Jans huse in Ghent x s. tsiaers up Bradenoets huus ende aerve; welc huus ende aerve staet ende leghet over Dam in Hulst, besiden Heinrics Jueden. Ende vort so hevet dit vorseide hospitael v s. tsiaers up Jans huse van Lokerne ende aerve. Ende vort v s. scaelghe⁽¹⁾ tsiaers up Gielis Couskins huus ende aerve was; welc huus ende aerve lecht an Margrieten huus van Haelst. Ende na Verjueten doot, ser Philips wijf was vorseit, ende hebben dese vorseide Heligheeste noch also vele

(1) Scaelghe, aldus.

[p. 435]

renten tsiaers ewelike staende, ende dit hospitael vorseit dier ghelike up dese vorseide husinghe ende aerve, ghelijchlijc als hier voerseit es, te gheldene. Ende die dese lettren bringhet, mach innen dese vorseide rente of die ghoene die transscrisfte⁽¹⁾ bringhet van deser lettren bezeghelt met deser vorseider Helighe Gheesten zeghele. Ende om al dat dese dinghe ons cont ende kenlijc zijn ende vast ende ghestade sullen sijn ende bliven, zo hebben wi vorseide scepenen dese lettren ghezeghelt met onsen zeghele, ghegheven anno Domini M̊. CC̊. XC̊ tercio, acht daghe na Sente-Bamesse.

Originele charter, waeraen de groote zegel, met contrazegel in groenen was, van Sint-Jans Godshuis te Gent, hing; doch er blijft slechts een klein fragment over.

(1) Transscrisfte, aldus.

III. 1297.

Ic Seghere van Ghent, riddere, doe te wetene allen den ghenen, die nu siin ende wesen sullen, dat ic quite hebbe ghescolden ende quite schelde den abt ende tcovent van der abdiën van Bodelo van alre calangen ende van allen rechte, die ic eghen hem noit hadde of hebben mochte, in occusoene van eenre gaderinghen ende van eenre halver tienden ligghende in oude Othene, de welke miin here miin vader, miin here Seghere van Ghent was, gaf biden orlove sheeren van Denremonde, daer hi dese tiende af hilt, der vorseider abdiën van Bodelo erveleke teenre capelriën bouf te besinghene eweleke in den vorseiden closter over zine ziele, na de costume van haerre ordinnen. Ende al ware dat zake bi aventuren, dat dese vorzeide tiende sider datse miin here miin vader gaf, also hier vorseit es, ghebetert ware ofte vort an oec beterde, die bate gheheelleke ende al, hoe groet dat soe es of werden zal namals, ghevic in aelmoesnen der vorseider abdiën temmermee bouf vort an te bezittene ende te hebbene vri ende quite over miins heren ziele miins vader ende over de mine; ende consentere oec de eerste ghifte, die hi dede van deser tienden der vorseiden abdiën. Vort hebbic quite ghescolden ende schelde quite den vorseiden abt ende tcovent van Bodelo van calangen, die ic up hem

[p. 436]

hadde ende van eesche in occusoene van niewen tienden, die gheleghen ziin in tuee ende neghentech ghemeten lands binnen der prochhiën van Othene ende der prochhiën van Zaemslacht, in den niewen polre, bedi dat ic wel ende waerleke ondervant ende onderprovede bi goeden vroeden lieden, dat ic ne gheen recht en hadde, no hebben en mochte in dese vorseide tienden. Ende ghelove bi mienre trouwen alse wettech man, beede over mi zelven ende over miin oer, ende binde mi oec ende miin oer daer toe bi ghesworn eede, dat ic alle dese quitescheldinghen eweleke vast ende ghestade sal houden, also ic se hier voren ghedaen hebbe, ende nemmermeer te desen tienden nochte gheenen rechte, dat icker in hadde of hebben mochte, spreken en sal, oft oec jeghen dese dinghen doen of lettel of vele, no bi mi no bi andren. In orcontscepen van desen dinghen hebbic dese lettren bezeghelt met minen zeghele. Dit was ghedaen int jaer Ons Heren dusentech tueehondert vierewarf tuintech ende zeventiene, in de maent van Maerte.

Origineel op perkament. Van den zegel in bruinen was, die aen eenen dubbelen steert hing, is slechts een klein fragment overgebleven.