Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 3

[p. 1]

Een rymwerk van Jan van Ruysbroeck.

Het fragment dat wy hier meêdeelen, is het begin van een godvruchtig werk door Jan Van Ruysbroeck omstreeks 1360 opgesteld, en veelal in de Handschriften voorkomende onder den titel van het Boek vanden .xij. Beghinen. By Surius echter, den vertaler van Ruysbroecks menigvuldige schriften, voert het eenen ander titel: het heet daer de vera Contemplatione opus praeclarum, alhoewel er van vele andere dingen dan van de Beschouwing in gehandeld wordt. Het waerschynlykste is dat de schryver zelf aen zyn werk geenen naem heeft gegeven, maer dat zyne vertalers, of liever zyne afschryvers, er met der tyd eenen titel hebben bygevoegd, gelyk zy ook over 't algemeen in de vyftiende eeuw de schriften der twee vorige eeuwen in capittels hebben afgedeeld, en den korten inhoud van ieder capittel in 't byzonder opgegeven, soms ja met zeer weinig bescheidenheid.

Wat daer van zy, het boek van Ruysbroeck de vera Contemplatione bestaet, in de latynsche vertaling van Surius, uit een en zeventig hoofdstukken, waervan de acht eerste de stof behelzen van dit fragment. De vertaler laet er deze aenmerking op volgen: Hucusque libri hujus sermo rhythmis tinnulis et jucundis in Germanico idiomate contexitur, quorum gratiam Latina interpretatio servare non potuit. Sensus tamen redditus est bona fide.

[p. 2]

Het is niet onwaerschynlyk dat Ruysbroeck eerst voornemens was geheel zyn werk op rym te schryven, maer dat de moeijelykheid van zich in gebonden styl duidelyk uit te drukken hem van zyn plan heeft doen afzien, en het aengevangen onderwerp doen voortzetten in proza. Trouwens, zyn de eerste verzen tamelyk regelmatig, de volgende loopen al haest uit den band, en later gaet er niet alleen alle maet en cadans in verloren, maer de schriftregels worden dusdanig uitgerekt, dat zy soms aen geene verzen meer gelyken.

't Is waer, onze schryver heeft nog een ander godvruchtig werk opgesteld, bekend onder den titel van Spieghel der eeuwigher Salicheit⁽¹⁾, hetwelk insgelyks met een twaelftal, in sommige handschriften zelfs met achttien verzen aenvangt, welke veel beter streek houden. Maer het slot van dat zelfde werk is mede op rym gesteld, uitmakende een vyftigtal verzen; en daer is wederom zoo veel wildzang in, zoo veel ongelykheid in maet en duer, dat sommige afschryvers niet eens schynen gewaer te zyn geworden dat het verzen waren, maer alles het een achter 't ander in volle regels geboekt hebben, even als de gewoone proza.

Het blykt ten overvloede dat de gebonden styl Ruysbroecks

(1) Dit werk is voor de eerste mael uitgegeven door A. Von Arnswaldt, Hannover 1848, in-8^o. In denzelfden band komen nog dry andere schriften van Ruysbroeck voor: 1^o Het Cieraet der gheesteleker Brulocht, volgens een handschrift van 1479 in den Keulschen, en derhalve eerder plat- dan hoog- of nederduitschen tongval gesteld. De vergelyking van dezen tekst met andere handschriften in den brabantschen tongval, zou misschien tot belangryke uitkomsten leiden. - 2^o Van den blickenden Steen. Elders heet het werk Dat Hantvingherlyn (de Hand-ring) ochte het blinckende Steentjen. In de vertaling van Surius draegt het tot titel: de Calculo, sive de Perfectione filiorum Dei, libellus admirabilis. De tekst des Hannoverschen druks is overgenomen uit een Geldersch manuscript, nagenoeg van denzelfden tyd als het voorgaende, en verschilt, wat het dialect betreft, ook merkelyk van onze Brusselsche handschriften. - 3^o Eindelyk een opuskel getiteld van vier Becoringhen, elders Dat Boec vanden .iiij. Becoringhen, by Surius Tractatulus utilissimus de quatuor subtilibus Tentationibus. Deze tekst is mede, wat de spelling betreft, zeer verschillend van andere Manuscripten. Het zelfde geldt voor het eerste werk, den Spieghel der eeuwigher Salicheit.

[p. 3]

tekstkritische noten

zaek niet was, hetgeen hy overigens zelf, op het einde van dit stuk, eenigerwyze erkent, waer hy zegt:

Nu moetic rimen laten bliven,
Sal ic scouwen claer bescriven.

Wy geven hier het fragment vanden .xij. Beghinen volgens een handschrift van het jaer 1461, toebehoorende aen de koninklyke boekery van Brussel⁽¹⁾. De tekst is vergeleken met een ander handschrift van het jaer 1480, te Bergen-op-Zoom, in het vrouwenklooster het Dal van Josaphat geschreven, het eigendom zynde van professor Serrure te Gent. Het eerste is aengeduid door de letter D, het tweede door de letter B.

J. David, Pr.

Het saten⁽²⁾ .xij. Beghinen,
Ende spraken om her Jhesuse den finen
Ieghewelke in hare gedachte:
Nu prisen wi die minne;
Si is soete inden beginne,
En̄ utermaten sachte⁽³⁾.

V. 2. B. Jhesus. - 3. B. Ieghelijc in haer gedachte. - 4. B. de minne. - 5. B. Si es suete inden beghinne.

(1) Of de dusgenaemde Burgondische bibliotheek. Het draegt in den gedrukten Inventaire des Manuscrits, het nummer 3421.

(2) Versta, Daer saten. En zie over dat middeleeuwsch idiotismus Clignetts Bijdragen, bl. 202, alsmede Huydecopers Proeve, III, bl. 64, en diens aenteekk. op Melis Stoke, II, bl. 8.

(3) Surius: atque ita apud se singulae cogitabant: Jure nobis laudandus est amor, quippe qui initio dulcis ac longè suavissimus est.

[p. 4]

 

die eerste sprac:

 

Jhesus minne wil ic draghen,

 

Des en wil ic niemanne vraghen;

 

God gheve my die crachte.

10.

Met rechte sullen wine minnen,

 

Den wi soe edele kinnen,

 

Ende soe hoghe van gheslachte.

 

die ander sprac:

 

Ic souden gaerne minnen

 

Wistics hoe beghinnen;

15.

Hi is my verborghen.

 

Mijn herte is menichfoudich;

 

Ic biechte dicke, ic gheve my scoudich:

 

Altoes leve ic in sorghen.

 

die derde sprac:

 

Hi quam tot my oft ware een sant,

20.

Ende leydet my scone te voren⁽¹⁾.

 

Nu vliet hi van my als een truwant⁽²⁾;

 

Mi en machs niet meer behoren.

 

Ic volghe hem na al dat ic mach.

 

Hi en is niet vroet, die loeft den dach

25.

Eer hi die aventstonde siet

 

Soete ende saechte⁽³⁾.

 

die vierde sprac⁽⁴⁾:

 

Jhesus minne heeft my bedroghen,

 

Herte en̄ sin is my ontoghen,

(1) Sur. Haud secùs ad me venire solet quàm amicus intimus, et omnia mihi pulchra et blanda promittit.

(2) Sur. instar hospitis instabilis. Zie Kiliaen.

(3) Sur. Nimirùm sapiens et prudens non est, quisquis diem laudat, antequam suavem et serenam sit adeptus vesperam.

(4) In de vertaling van Surius komt deze spreuk op de vyfde plaets voor.

[p. 5]

 

En̄ ic en weetet wien claghen.

30.

Hy teert op my nacht ende dach⁽¹⁾;

 

Hy eischt my meer dan ic vermach⁽²⁾:

 

Dit sijn onghelike ghelaghe⁽³⁾.

 

die vijfte sprac:

 

Ic hadde onrecht, woldic mi des belghen,

 

Dat men mine miede te voren niet en wilt ghelden⁽⁴⁾.

35.

My en wonders niet:

 

Dat is dicke ghesciet,

 

Die luttel wrachte,

 

Dat men hem luttel goedes brachte.

 

dit sprac die seste beghine:

 

Wats hier gheseghet?

40.

Wats hier gevreghet?

 

Can Jhesus dus barenteren⁽⁵⁾?

 

Onse Beghinen sijn ontweghet

 

Dat si Jhesus scandelizeren;

 

En̄ sijn van woerden alsoe lichte:

45.

Si sprakens vele bet hare biechte.

 

die sevende sprac:

 

Mire sielen hongher is soe groot,

 

Al had ic al dat God ye gheboot⁽⁶⁾,

(1) Sur. noctes atque dies ille de me sumptus facit.

(2) Sur. et plus multò quàm praestare queam à me exigit.

(3) Sur. quae utique non sunt paria symbola, vel aequa commercia.

(4) Sur. Iniquum sanè fuerit, si operae meae conductitiae mercedem ante laborem minimè persolvi indignè ferre velim.

(5) Dit werkwoord wordt by Kiliaen vertaeld door perterrere. Huydecoper op Stoke, II, bl. 84, en D^r De Vries, in zyn Woordenlyst op den Leken-Spieghel, geven er ook de beteekenis aen van verschrikken, ontstellen. Surius daerentegen vertolkt hier de plaets: Itanè Dominus Jesus tam est prodigus convivator? en dat deze vertaling goed is, blykt uit D^r Halbertsma's Aanteekk. op den Spiegel Historiael, bl. 19.

(6) Sur. quicquid unquam cuiquam Deus obtulit.

[p. 6]

 

Dat en mochte my niet saden.

 

Hi en gheve hem selve, ic bin doot.

50.

Minen ongheduere in sulker noot

 

En mach nieman gheraden.

 

die achtende sprac:

 

Her Jhesus is een soet conduut⁽¹⁾,

 

Daer vloyet alle bliscap uut.

 

Ic houde met hem taverne⁽²⁾.

55.

Hi is mine, en̄ ic bin sine:

 

Mi en staets niet tontberne⁽³⁾.

 

Hi is my ghegeven in mijn lot,

 

En̄ hi is my een soete not:

 

Diene niet en craken, die sijn sot,

60.

Verweentheit is die kerne⁽⁴⁾.

 

Al haddic over al ghebot,

 

Ic kose Jhesuse voir minen God,

 

Ic pleghe sijns soe gherne⁽⁵⁾.

 

die neghende sprac:

 

Her Jhesus minne heeft my ghelaten.

65.

Ic volghe hem na in vremden straten:

 

Aldus leve ic in dolen.

 

Hadde ic vore yet, nu en heb ic niet;

 

Daer om lidic zwaer verdriet:

 

Hi heeft mijn herte ghestolen.

(1) Sur. vertaelt suavissimum condimentum. By Kiliaen echter en anderen beteekent het woord niets anders dan ductus, meatus, canalis, en de zin schynt zulks hier meê te brengen.

(2) Sur. Equidem cum illo convivor.

(3) Sur. omninò illo carere non possum.

(4) Sur. vertaelt: nucleus ejus summae Deitatis deliciae sunt. Zie over het woord verweenthede, het Glossarium van De Vries op den Leken-Spieghel, en andere aldaer beroepen schryvers.

(5) Sur. Si penes me esset rerum omnium potestas, et meo imperio subjacerent omnia, Jesum mihi in Deum eligerem, tam mihi, illi vacare, jucundum et gratum est.

[p. 7]

 

die thiende sprac:

70.

Jhesus minne die is soe fijn;

 

Si heeft vervult die siele mijn.

 

Hi scenct my sinen edelen wijn

 

Altoes uut vollen tappen⁽¹⁾.

 

Deus⁽²⁾! hoe mochtic blider sijn,

75.

Als hi my toent sijn scoen aenschijn,

 

En̄ ic drinke den edelen wijn?

 

Si hebben onrecht die quaet clappen⁽³⁾.

 

die elfte sprac:

 

Beghere ic yet, dats my oncont⁽⁴⁾,

 

Want in onwetene sonder gront

80.

Heb ic my selven verloren.

 

Ic bin verzwolghen in sinen mont,

 

In een abys al sonder gront:

 

Ic en mach niet weder comen⁽⁵⁾.

 

die twelfte beghine sprac:

 

Altoes weldoen⁽⁶⁾, dats die wille mijn,

85.

Want minne en mach niet ledich sijn.

 

Doghede pleghen in rechter trouwen,

 

En̄ boven dogheden Gode bescouwen,

 

Dat ist dat ic prise.

 

Staren in die Godheit fijn,

90.

Versmelten in der minnen aenschijn⁽⁷⁾,

(1) Sur. praebetque mihi plenis semper poculis potandum vinum suum praeclarum.

(2) Zie over dien uitroep Huydecoper op Stoke, II, bl. 259.

(3) Sur. Errant, quicunque aliter loquuntur.

(4) Sur. Utrum quicquam desiderem, ne scio.

(5) Sur. Absorbuit me inexhausta divinitatis abyssus ore suo, nec indè reverti licet.

(6) Sur. Nunquam non boni quippiam agere.

(7) Sur. Mentis aciem in Divinitatis dulcissimam essentiam intendere ac defigere, et in amoris conspectu colliquescere.

[p. 8]

 

Altoes van minnen dronken sijn,

 

Dat is ene edele wise⁽¹⁾.

 

 

 

Bliven wi te gadere onderlinghe,

 

En̄ spreken altoes van hemelscen dingen:

95.

Dat is een edel leven.

 

Onse hemelsche Vader heeft ons ghemint;

 

Hi hevet ons sinen Sone ghesint:

 

Dien hevet hi ons ghegheven.

 

Hi hevet ons met sire doot verlost;

100.

Dat is ons een ewich troest.

 

Hem sullen wi leven,

 

Ende bidden onsen hemelschen God

 

Dat wi volbringhen sijn ghebod

 

Altoes tot sinen love⁽²⁾;

105.

Dat wi in desen jammeren dale

 

Verwinnen moeten die helsce quale,

 

Ende comen tot sinen hove.

 

 

 

Siet, dits die staet van goeden Beghinen,

 

Die sere naden dogeden pinen,

110.

Die langhe hier te voren waren,

 

En̄ die oec leven in desen jaren⁽³⁾.

 

Mer dese staet is sere vergaen.

 

Dat heeft ontrouwe te male gedaen.

 

Wildi rechter trouwen pleghen,

115.

Soe moet u herte aen Gode cleven

 

Met minnen, in rechter waerheit,

 

Met ongheveinsder simpelheit.

 

Sijt sachte en̄ oetmoedich onder die ghene

 

Die haestich sijn en̄ lichte gherenen⁽⁴⁾,

(1) Sur. modus est vitae praeclarus admodum atque perfectus.

(2) Sur. ad laudem et gloriam suam sempiternam.

(3) Sur. cujusmodi nedum longè ante nostra fuere tempora, sed hodieque visuntur.

(4) Dat is ligt geraekt. Zie over het werkwoord gherinen, D^r De Vries in het Archief van De Jager, I, bl. 65, vlgg.

[p. 9]

120.

Die knitsen, scelden in hogen moede⁽¹⁾.

 

Lichte verbolghen, versoenen selden, dat sijn onspoede;

 

Eenwillich, crighel⁽²⁾, niemene volghen⁽³⁾,

 

Stuer en̄ suer, en̄ saen verbolghen,

 

Toernich, nydich, onghenadich,

125.

Scalc en̄ wreet, en̄ onghebadich⁽⁴⁾,

 

Dit en is gheen staet van Beghinen;

 

Want dese en hebben noch leven, noch scine⁽⁵⁾.

 

Ghedoecht en̄ verdraecht dese quade partien,

 

Soe sal God u leven gebenedien.

130.

Wildi goede menschen kinnen,

 

Soe merctse buten en̄ binnen.

 

Alle heylicheit comt van Gode

 

Den ghenen die leven sine ghebode.

 

Die die werelt met herten versmaden,

135.

Si mogen clymmen die hemelsce graden,

 

En̄ werden vervult met Gods genade

 

Op dat si volghen sinen rade⁽⁶⁾.

 

Die eertsce dinghen hebben gelaten,

 

Die werden vervult met caritaten.

140.

Karitate is ene edele waghe,

 

Si verweghet vriende en̄ maghe⁽⁷⁾;

 

Si verwint vleysch en̄ bloet,

 

En̄ heeft tot allen dogheden spoet.

 

Die der caritaten pleghen,

(1) Sur. et citò ira excandescunt, quique animo elato ac tumido alios impetunt, et maledictis infestant. Men zal voor knitsen behooren knirsen te lezen, by Kiliaen stridere.

(2) Eenwillich, dat is, volgens Kiliaen, eigenwillig, en krijghel vertaelt hy door pertinax, obstinatus.

(3) Het verbum is met den dativus gebruikt, 't geen er oudtyds eigen aen was.

(4) By Kiliaen, impatiens, impotens, immodicus. By Sur. inexorabilis.

(5) Sur. quandoquidem nec vitam earum, immò nec speciem prae se ferunt.

(6) Sur. quo ejus consilia sectentur.

(7) Sur. praeclara lanx est, amicis cognatisque omnibus ponderosior sive praeponderans.

[p. 10]

145.

Dat sijn die rijcste die nu leven,

 

En̄ sijn stout en̄ harde coene,

 

Want si en hebben in dit gevoelen niemants te doene⁽¹⁾.

 

Si en mogen oec niet sorghen,

 

Want die geest ons Heren is hare borghe.

150.

Si en soeken ghene getoende wise⁽²⁾,

 

Want si en begheren niet dat mense prise.

 

Si en verkiesen gene sonderlinge manieren,

 

Si willen geliken anderen goeden lieden,

 

Si oefenen die heylige kerke

155.

Met allen goeden heyligen werken.

 

Si hebben alle die Sacramenten in groter werdicheit,

 

Want daer inne leeft Gods genadicheit⁽³⁾.

 

 

 

Als si onfaen sellen dat heilige Sacrament,

 

Dat ons van Gode wert ghesent,

160.

Daer inne leeft die lichame ons Heren,

 

Dien wi met recht boven al sullen eren.

 

Elc goet mensce sal sitten voir Christus jeghenwoirdicheit,

 

En̄ toenen hem der ewigher waerheit,

 

En̄ proeven hem selven, en̄ werken

165.

Sijn leven, sijn woerde en̄ sijn werken,

 

En̄ spreken met droeven sinne:

 

‘Sijt mijns genadich, ewighe minne.

 

Ic mach my selven sere mishaghen;

 

Ic hebbe gesondicht van al minen kintscen dagen;

170.

Ic hebbe verloren mine tijt:

 

Ontfermt mijns, Here, die vol genaden sijt.

 

Ic en bin niet weert dat ghi in mi comet.

 

Van sonden bin ic sere ghewont;

 

Ic en werde nemmermeer ghesont,

175.

My en troeste uwe soete mont,

(1) Sur. quandoquidem hac in parte nemine opus habent.

(2) Sur. neque apparentem aliquam foris ambitiosè venantur sanctitatis speciem.

(3) Sur. certi in eis divinam contineri et vivere gratiam.

[p. 11]

 

En̄ spreke een woert dat my becomt,

 

Dat uut uwer hoecheit comt.’

 

 

 

O mensche! ic hebbe dijn gebet gehoirt.

 

Ic wil doen dat my behoirt;

180.

Ic wil antwoerden dinen rouwe,

 

Ic wil di doen na dijn betrouwen.

 

Wes blide, coen ende onvervaert.

 

Ic wilt al doen dat ghi begheert;

 

Ic wil sijn u spise, u koc en̄ u weert:

185.

Keert u te male toe my waert.

 

Mijn vleysch is wel gebraden

 

Aent cruce, om uwe genaden;

 

Mijn bloet is levende en̄ heet,

 

Dat siele en̄ lijf doer gheet.

190.

Wi sellen te gader eten en̄ drinken;

 

Ghi selt mire passien en̄ doot gedinken,

 

Ende mire ewigher minnen mede.

 

Pleechdi des, soe hebdi vrede.

 

Lieve, ic hebbe alsoe verstaen:

195.

Ghi selt gaerne dat Sacrament onfaen;

 

Die sacrificie der Missen is nu gedaen:

 

Sidi bereet, ghi moghet onfaen.

 

 

 

O Here! ghi seghet den wille mijn.

 

Ghebenedijt soe moeti sijn.

200.

Ic onfa gherne dat heylighe Sacrament,

 

Dat is my een weerdich present.

 

Ic onfa daer inne uwen heyligen lichame,

 

Die is my soete en̄ wel bequame;

 

Want hi is mijn hemelsche broot,

205.

Diene niet en eten, die sijn doot.

 

Hi is oec der inghelen spise.

 

Die sijns ghesmaken, dat sijn die wise.

 

Die werelt en maechs niet gesmaken,

 

Want si verblijt en̄ bedroeft in anderen saken⁽¹⁾.

(1) Sur. Mundus eam gustare non potest, eò quod ex rebus extraneis et à Deo alienis modò hilarescit, modò moerore afficitur.

[p. 12]

210.

O Here! ghi hadt u vermeten⁽¹⁾

 

Dat wi te gadere souden eten.

 

Here, ic ghiere⁽²⁾, ic gape, ic beghere,

 

Ende ic en can u niet verteren⁽³⁾.

 

Soe ic meer ete, soe my meer lust,

215.

Soe ic meer drinke, soe my meer dorst:

 

Altoes blijft my meer over,

 

Dan alle die leven verteren moghen.

 

Here, ghi sijt een milde weert;

 

Ghi betaelt al datmen verteert.

220.

Here, ic drinke soe gherne u levende bloet,

 

Dat uut uwer siden vloet,

 

Ende uut uwen heylighen live,

 

Dat edele is, van groten prise.

 

Het is soe soete mijnre kelen.

225.

Ic bin half dronken, en mach niet helen⁽⁴⁾.

 

Here, u bloet is edelre dan garnate;

 

Ic wil vollen alle mine vate:

 

Soe bin ic stolt, ende harde coene.

 

Ic en hebbe buten niet te doene.

230.

Ic bin al vol, ende ic beghere;

 

Dat ic hebbe, ic en cant verteren⁽⁵⁾.

 

Al dat ic hebbe en achtic niet;

 

Ic volghe dien na, dat my ontvliet.

 

Mijn begeren moet volghen, weet ic wale;

235.

Mer wise en mach onwise niet verhalen⁽⁶⁾.

 

Wise en̄ onwise dat sijn si tween,

 

Die nemmermeer en werden een,

(1) Sur. Jam paulò antè, Domine mi, promittere dignatus es, quòd unà ederemus. Het werkwoord zich vermeten werd zoo wel in een' goeden, als in een' kwaden zin gebruikt. Hier beteekent het zich gemeerdigen. Zie het Glossarium van De Vries.

(2) By Kiliaen, avidè petere, inhiare.

(3) Sur. Nec tamen te consumere possum.

(4) Sur. qui me jam semiebrium reddidit, nec celare possum.

(5) Sur. Plenus sum totus, et tamen desidero et appeto, quamvis id quod habeo, consumere non possum.

(6) Sur. Verùm, tametsi desiderio sequor et persequor, non tamen potest id quod modum habet, illud quod modi est expers, assequi.

[p. 13]

 

Want si moeten onderlinghe gesceden bliven;

 

Dat een en mach dat ander niet verdriven.

240.

Ghelove, ordene en̄ goede wisen⁽¹⁾,

 

Die mach men wel met rechte prisen;

 

Want oefeninghe der heyligher Kerken

 

Bestaet in ordine, in wisen en̄ in goeden werken.

 

Want sonder wise en mach nieman leven,

245.

Noch inden hemel, noch inder erden.

 

In ordinen, in wisen, in gewichte en̄ in maten

 

Heeft God alle dinc ghescapen.

 

Aldus sullen wi leven in redeliken wisen,

 

Op dat wi, boven redenen, een scouwende leven vercrigen.

 

 

250.

Want vele menschen werden bedroghen

 

Dat si no scouwen, no onwise vinden en mogen⁽²⁾.

 

Die menschen hebben alle hinder

 

Die noch scouwen no onwise en connen vinden⁽³⁾.

 

Die menichfoudich sijn van herten,

255.

En̄ andere menschen nauwe merken;

 

Die vremde sorghe draghen

 

Ten vrienden en̄ ten maghen,

 

En̄ haers selfs noetorft besorghen⁽⁴⁾,

 

Die rijcheit Gods blivet hem verborghen.

260.

Voirsienighe besceydenheit is goet.

 

Die vele sorghet, hi es onvroet.

 

Uutkeer in een sinlic leven

 

Beneemt ghewarich ynnich pleghen⁽⁵⁾.

 

Die den sinnen van buten sijn genoech,

(1) Sur. Fides quidem, ordo et boni modi seu bona instituta.

(2) Sur. Plures enim falluntur, ut nec ad contemplationem, nec ad id quod modi expers est, pertingere queant.

(3) Sur. et quicunque ea reperire non possunt, eos certum est quibusdam distineri impedimentis.

(4) Sur. quique propriae vitae necessaria solicitè conquirunt.

(5) Sur. Foras sese convertere ad vitam sensibus plausibilem, veram internam exercitationem eliminat.

[p. 14]

265.

Si en vinden binnen gheen gevoech;

 

Van buten traech en̄ onbereet,

 

Van binnen ongheordent in lieve, in leet.

 

Al moghen dese dingen sijn sonder dootsonden,

 

Si letten den mensce te comen in sinen gronden.

270.

Die sijn verbeeldet in vremden dinghen,

 

Si en moghen no scouwen, no onwise vinden.

 

 

 

Mer wildi u te scouwene bereeden,

 

Soe moet di die weghe gaen, die daer toe leiden:

 

Dats inder consciencien onbevlecte puerheit,

275.

En inden levene wel gheordende onnoselheit;

 

Inden seden wel gesaet in eersamheit⁽¹⁾,

 

In alle den sinnen soberheit;

 

Die nature dwinghen van ongheordender geneyctheit,

 

En̄ haers genadich sijn na redene en̄ na besceidenheit;

280.

Uutghekeert tot yeghewelken die sijns behoeft, sedelic in goedertierenheit;

 

Inkeer sal sijn ledich besloten jegen verbeeltheit;

 

Insien verhaven, en̄ open tot der ewiger waerheit,

 

Inbliven simpel, ghestilt, in rechter vresamheit⁽²⁾;

 

Inwonen onbedruct, en̄ onbeweghet van alre ongelijcheit,

285.

Ene bernende liefte in ynnicheit.

 

Ene opgaende vierighe vlamme van devotien, opgaende in Gods goetheit,

 

Ene begherende en̄ minnende siele met Gode te sine in die ewicheit;

 

Alle eygenheit vertegen in Gods vriewillicheit,

 

Alle die crachte der sielen vergadert in des geests enicheit,

290.

En̄ Gode danken en̄ loven, minnen ende dienen in ewigher weerdicheit.

 

Wildi deser dogeden in minnen pleghen,

 

Soe moechdi hopen een scouwende leven;

(1) Sur. morum composita ac placida honestas. Zie het werkwoord saten, ghasaet in het Glossarium van De Vries.

(2) Sur. Immansio, sive in intimis permansio simplex et stabilis in vera pace.

[p. 15]

 

Want leefdi Gode en̄ u met trouwen,

 

Als hi hem vertoent, soe suldi scouwen⁽¹⁾.

 

 

295.

Scouwen is een weten wiseloes,

 

Dat boven redene blijft altoes;

 

Het en mach in redene niet dalen⁽²⁾,

 

En̄ redene en maecht boven haer niet verhalen⁽³⁾.

 

Verclaerde onwise is een spieghel fijn,

300.

Daer God in licht sinen ewighen scijn.

 

Onwise die is sonder manieren,

 

Daer alle redelike werke inne falieren.

 

Onwise en is God niet,

 

Maer si is dat licht daer mentmede siet⁽⁴⁾.

305.

Die in onwisen wandelen in godliken lichte,

 

Si sien in hem een onghestichte⁽⁵⁾.

 

Onwise is boven redene, niet daer sonder⁽⁶⁾:

 

Si siet alle dinc sonder wonder.

 

Verwonderen is daer beneden:

310.

Sonder verwonderen is scouwende leven.

 

Onwise siet, mer si en weet wat;

 

Het is boven al, noch dit, noch dat.

 

 

 

Nu moetic rimen laten bliven,

 

Sal ic scouwen claer bescriven.

(1) Sur. Si enim Deo et sibi ipsi fidelem se praestiterit, ubi se Deus ipsi ostendere voluerit, jam contemplabitur.

(2) Sur. et nec ipsa potest in rationem descendere.

(3) Sur. neque eam ratio supra se assequi valet.

(4) Sur. quo contemplamur. Er zal dus daermen gestaen hebben.

(5) Sur. Qui in modinescientia divinoque lumine versantur, quandam in se conspiciunt vastitatem.

(6) D. voegt nog by of onder. Sur. Modinescientia tametsi ratione superior est, non tamen est absque ratione.

V. 7. B. willic. - 8. B. niement. - 9. B. mi de crachte. - 10. B. Met rechte selen. - 11. B. Diene wi so edel kennen. - 12. B. so hoeghe. - 13. B. gheerne. - 15. B. Hi es mi. - 16. B. Mine herte es menichfuldich. - 17. B. mi schuldich. - 19. B. te mi, ocht waer .j. sant. - 20. B. leit mi scoene. - 21. B. van mi. - 22. B. meere. - 24. B. es.... lovet. - 25. B. avenstonde. - 26. B. suet. - 27. B. hevet mi. - 28. B. sinne es mi.

V. 29. B. En̄ ic en weet. - 30. B. teerdt op mi. - 31. B. eischet mi meere. - 33. B. woudics mi. - 34. D. kwalyk. minne mede. - 41. B. varenteren. D. barentieren. - 42. B. ontweecht. - 44. B. Si sijn. - 45. B. Si spraken vele bat haer. D. Si sprekens. - 46. B es soe groet. - 47. B. Al haddic al dat God gheboet.

V. 49. B. hem selven, ic ben. - 50. B. Mine onghedure. - 51. D. niemant. - 52. B. es .j. suver. - 56. B. Mi en steets. - 67. B. voren iet. - 69. B. Hi hevet mijn harte ghestoelen.

V. 70. B. minne es soe. - 71. B. hevet... de ziele. - 72. B. Hi schinct mi den edelen wijn. - 73. B. coppen. Maer dat rymt met het laetste vers niet. Misschien heeft er oorspronkelyk nappen gestaen, dat is drinkbekers, en tevens pocula. - 78. B. Begheric iet, dats mi. - 84. D. voldoen. B. weldone es de. - 85. mach nie ledich. - 86. Doeghet pleghen. - 87. En̄ boven doget. - 88. B. Dat eest.

V. 97. D. gheseint. - 99. B. met siere doot verloest. 104. B. te sinen love. - 107. B. te sinen. - 108. D. kwalyk. die stat. Sur. vertaelt iste... status est. - 114. B. kwalyk. rechte trouwe. - 117. B. ongheveinsder sempelheit. - 119. B. licht gherenen.

V. 121. B. Lichte belghen, versonen. - 127. B. noch schinen. - 128. B. Ghedoghet en̄ verdraghet dese quade partie. - 129. B. benedien. - 131. D. merct si. - 133. D. die leven in sijn ghebode. - 135. B. Moghen climmen de hemelsche. - 136. D. Gods genaden. - 142. D. Si vervult vleesch. - 143. B. En̄ hevet tot allen doechden.

V. 147. B. Want in dit ghevolen hebben si niemens te doene. - 153. B. Si willen ghelijc. - 158. B. selen. - 161. B. Die wi met rechte boven al selen eeren. - 164. B. merken. - B. 169. ghesondicht van minen kijnschen daghen. - 170. B. minen. - 172. B. ben niet weerdich dat ghi in mi comt.

V. 182. B. Wes blide, coene ende onverveert. - 185. B. te mi. - 186. B. vleesch. - 190. B. Wi selen te samen. - 191. B. sult. - 195. B. Ghi sout gherne. - 197. D. ghi mochtet.

V. 221. B. siden woet. - 226. D. is edelder. - 228. B. So ben ic stout. - 229. D. niet toe doene. - 231. D. kwalyk. Dat ic en hebbe. - 232. B. dat en achtic niet. - 236. B. dat sijn twe.

V. 238. B. si moten onderlinghe verscheeden bliven. - 243. B. Besteet in oerdene. - 244. B. niemant. - 248. B. selen wi. - 258. B. En̄ haers selfs notorst.

V. 265. B. Si en vinden van binnen. - 266. B. traghe. - 269. D. kwalyk. menscen. - 273. B. Soe moetti gaen de weghe. - 278. B. gheneichtheit. - 279. B. na reden ende besceedenheit. - 284. D. en̄ onbewegen. - 285. D. En̄ bernende liefde. - 288. B. eyghenheit vercrighen.

V. 294. B. seldi. - 301. D. kwalyk. maniere. - 302. D. kwalyk. redeliker.