Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 1

[p. 267]

Despauterius.

De werken van twee zuid-nederlanders werden, te rekenen van de eerste helft der zestiende eeuw, waerin zy van de pers kwamen, tot in de vorige toe, niet alleen in ons vaderland, maer ook in Duitschland, in Frankrijk, in Engeland, en elders algemeen als schoolboeken voor het aenleeren der oude talen gebruikt. Ik bedoel namelyk de grieksche spraekkunst van Cleynaerts of Clenardus, van Diest, en de latijnsche van Despauterius, van Ninove. De namen van die mannen waren zoo beroemd, dat iedereen ze in den mond had. La Fontaine zelf verhaelt van:

Un écolier qui ne s'amusait guère
à feuilleter Clénard et Despautère.

In welk jaer Despauterius ter wereld kwam schijnt onbekend; doch men leest⁽¹⁾, dat hy te Leuven in de pedagogie de Borcht of het Castrum, studeerde, aldaer Jan Custos of De Coster, van Brecht, tot leermeester had, en in 1501, als vierde in den wedstrijd der wijsbegeerte werd uitgeroepen. Daerna werd hy professor, eerst in de pedagogie de Lelie, te Leuven, vervolgends te 's Hertogenbosch en te St.-Winoksbergen⁽²⁾, eindelyk opende hy eene school te Comene, in Vlaenderen, en vormde aldaer talryke

(1) Foppens, Bibliotheca Belgica, II. bl. 628.

(2) Millin, Antiquités Nation., T. IV. - XLIV, bl. 16.

[p. 268]

leerlingen, welke later door hunne schriften beroemd werden. Hy stierf binnen deze stad ten jare 1520. Zijn graf werd met het volgende distichon versierd, waeruit men verneemt dat hy slechts een oog had:

Hic jacet unoculus, visu praestantior Argo,
nomen Joannes cui Ninivita fuit⁽¹⁾.

By Foppens vindt men verder de lijst der werken, welke men aen Despauterius verschuldigd is, terwijl men aldaer, zoowel als hy De Reiffenberg⁽²⁾, eenige inlichtingen over 's mans leven en schriften aentreft.

Indien hy wezenlyk ten jare 1520⁽³⁾ stierf, dan kon hy geenen hoogen ouderdom bereikt hebben. Uit het boven gezegde blijkt, dat hy zyne studiën slechts ten jare 1501 eindigde. Men zou dus mogen veronderstellen, dat hy rond het jaer 1480 geboren werd.

Te Ninove zelf schijnt er heden omtrent Despauterius niet veel meer te ontdekken. Alleen vond men op het archief dier stad een stuk, dat wel waerschijnlyk op de ouders van dien geleerde betrekking heeft. Het is eene verzoening ten jare 1487, bewerkt en uitgesproken door den bailliu en schepenen van

(1) Dit grafschrift werd ten jare 1615, schijnt het, vernieuwd, toen men de kerk herbouwde. Het bestaet nog heden, maer eenigs zins gewyzigd. Men leest thands aldaer:

Epitaphium doctissimi viri Joannis Despauterii hujus oppidi ludimagisti qui

obiit anno 1520.

Hic jacet unoculus visu praestantior Argo

Flandrica quem Ninive protulit et caruit.

Requiescat in pace.

Men zie dit in Bulletin de la Commission historique du Département du Nord. Lille. 1843. D. I, bl. 63.

(2) Troisième mémoire sur les deux premiers siècles de l'Université de Louvain. In de Mémoires de l'Académie.

(3) Dit jaer wordt insgelyks opgegeven door Millin, Antiquités Nation. T.V. LVIII, p. 2, die zich op Ladvocat, Dictionn. Hist., D. I, bl. 484 beroept.

[p. 269]

Ninove, tusschen zekeren Jan Hoobosch en Lijsbet tSagers, zijn wijf, van eene zyde, en Jan de Espouter en Margriet sVoghels, zyne huisvrouw, ter andere zyde. Uit die akte zou volgen, dat Joannes Despauterius, eigenlyk in onze moedertael Jan Espouter of de Espouter moet heeten.

De heer greffier Van Varenbergh, van Ninove, maekte my met dit stuk bekend en zond my er eene kopy van af. Ik betuig hem hiervoor mynen dank.

Het luidt als volgt:

Ten verzoucke van Joosse Hoobosch ende van Lisbetten tSagers, zynen wive, zo es de bailliu met scepenen ghegaen ten huyse van Janne de Espouter, ende heeft daer gehaelt eenen heerlijcken vrede tusschen den voors. partyen, ende heeft ghelast ende bevolen Margarieten sVoghels, tvoors. Jans Espouters wijf, mits dat hy Janne, haren man, niet thuys en vant, dat hy, noch zy, Joosse Hoobosch, noch Lijsbette, zynen wive voors., niet misdoen en zouden, doen misdoen, noch laten misdoen, op de verbuerte van live ende goede ende op zoennisbrake; ende dat zijt Janne, haren man, zeggen zoude, daeraf zy den last an nam. Ghedaen by Pieter an Tortelboome, als bailliu, Janne Cabbiliau, Joos Vanden Hecke, Jan XXhooghe⁽¹⁾ ende Adriaen Vander Vekene, als scepen, op den VIII^en dach van Octobere, anno LXXXVII⁽²⁾.

Dit stuk is getrokken uit het Registrum novum Scabinorum Nieneven., inscriptum XV^to Septembris anno Domini M^o.CCCC^oLXXV^to etc.

Jammer is het dat men ook op gemeld archief niet gevonden heeft waerom die veete tusschen Joos Hoobosch, en Jan Espouter bestond, en die aenleiding gaf tot deze verzoening.

(1) XXhooghe, voor Twintichhooghe of Twintigoogen, een eigennaem.

(2) Over onze oude rechtsgebruiken, in het algemeen, en ook over de wettelyke verzoening, raedplege men het verdienstelyk werk van D^r M.J. Noordewier, Nederduitsche Regtsoudheden. Utrecht, 1853. in-8^o.