Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

[p. 355]

's Gravenhage en Amsterdam. Roemrijke herinnering aan de gedenkwaardige dagen van den 12den tot den 30sten November 1813. Geschiedkundig geschetst door H. Zeeman, Lid van de Plaatselijke Commissie te Amsterdam tot oprigting van een nationaal gedenkteeken voor November 1813. Te Amdsterdam, bij P.M. van der Made, 1863. In gr. 8vo. IV en 39 blz. Prijs ƒ 0,50.
Vijftig jaren, geleden. 1813-1863. Door Dr. B. Glasius. Te 's Hertogenbosch, bij H. Palier & Zoon, 1863. In gr. 8vo. 55 blz. Prijs ƒ 0,60.

Bij de nadering van het halve eeuwfeest onzer herboren onafhankelijkheid gevoelen meerdere letter- en geschiedkundigen zich opgewekt, om de feiten van 1813 in herinnering te brengen en op te wekken tot eene dankbare en blijmoedige viering van het hoogtij der vrijheid. Is de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen daarin voorgegaan, door de uitgave der keurige voorlezingen van Dr. Th. Jorissen, - heeft de vereeniging: de vriend van armen en rijken dit voorbeeld gevolgd, door in hare volksletterkunde op te nemen: herinneringen aan het jaar 1813, - ook de twee boekskens, waarvan wij den titel hierboven afschreven, zijn daarvan de vrucht. Beiden zijn aan de redactie van de Letteroefeningen ter recensie toegezonden en wij kwijten ons gaarne zoo spoedig mogelijk van onzen pligt.

I. Het werkje van den heer Zeeman, is een vervolg van het vroeger door hem uitgegevene geschrift: wat hebben Neerlands koningen vijftig jaren voor Nederland gedaan? of Nederland in 1813 en 1863 (zie de beoordeeling in No. 6 van dezen jaargang). De schrijver voelde zich genoopt, of om zijne eigene woorden te bezigen, gaf volgaarne gehoor aan den wensch van velen, om een gedeelte van het vroeger geschrevene werkje uit een te zetten, en de aangehaalde gebeurtenissen door meer historische bijzonderheden toe te lichten. Wij achten het goed, dat het volk de gebeurtenissen die het herstel onzer onafhankelijkheid vooraf gingen, vergezelden of onmiddellijk opvolgden, in het geheugen worden geroepen, en zoo als de heer Zeeman dit in het voor ons liggende boekske gedaan heeft, kan het zijn

[p. 356]

uitstekend nut hebben. Op populairen toon verhaalt hij wat te 's Gravenhage en te Amsterdam op de dagen van 12 tot 30 November 1813 voorviel, - haalt onderscheidene brieven en publicatien, uitroepen en liedjes uit die dagen aan, en spreekt uit het hart tot het hart. Dit geschrift wilde ons dan ook veel beter bevallen, dan het eerste, want ondanks de ‘meer dan vereerende en belangstellende wijze’ waarop de schrijver zegt, dat zijne eerste brochure werd ontvangen, moeten wij herhalen, wat wij bij de beoordeeling ter nederschreven: wij konden ons niet met den vorm en den inhoud dier uitgave vereenigen. De vorm is nu wel weder dezelfde, doch deze heeft thans dit voordeel, dat beiden bij elkander ingenaaid of ingebonden kunnen worden en een geheel opleveren.

Wij hebben evenwel nog eene enkele grief tegen den heer Zeeman zelf. Zij betreft de vermelding van zijn lidmaatschap der plaatselijke commissie tot oprigting van het nationaal gedenkteeken voor 1813, op den titel. Zou de schrijver meenen, dat dit nog gunstig op het debiet zou werken? want referent kan daarvoor geene andere reden vinden. Immers bij het groot aantal Nederlanders, die leden van dergelijke plaatselijke commissien zijn (p.m. 8000), is het waarlijk niet zulk eene bijzonderheid, dat de heer Zeeman, die zich vroeger en later door onderscheidene vaderlandsche geschriften als echt Nederlander heeft doen kennen, onder dat aantal behoort. Referent is ook lid en bovendien nog wel secretaris der plaatselijke commissie zijner woonplaats, maar hij zou meenen, aan het eervolle dier onderscheiding te kort te doen, als hij dit met brommende woorden op den titel van een zijner uitgaven ging vermelden. Dat was nooit de aard der Nederlanders.

II. De bekende kerkelijke geschiedschrijver dr. B. Glasius heeft zich mede onledig gehouden met de herroeping in het geheugen van de gebeurtenissen uit het roemvolle jaar 1813. Hij doet dit met de hem eigene, - dat is duidelijke en niet minder naauwkeurige - wijze. Hij schetst de aanleiding en den gang, de vruchten en de gevolgen van de omwenteling. Hij toont het harde en ondragelijke der Fransche overheersching en daar tegenover het gezegende en gelukkige der Oranje-regering met juiste trekken aan. Gelijdelijk kan ieder hem volgen in zijne beschrijving van de verrigtin-

[p. 357]

gen en handelingen der hoofdpersonen uit het veelbewogen en toch kortstondig tijdsgewricht, waarin de boeijen der verdrukking werden afgeworpen en ieder Nederlander op blijden toon het ‘Oranje boven!’ deed hooren. Ofschoon geen nieuws bevattende, is zijne schets der lezing overwaard, omdat zij over veel, wat oppervlakkig duister en onverklaarbaar scheen, een helder licht doet opgaan. En na de lezing van zijn geschrift stemmen wij volkomen met hen in, dat aan het einde der halve eeuw, die sinds de omwenteling verliep, vorst en volk ruime stoffe tot dankbaarheid hebben voor hetgeen in 1813 plaats greep.

Moge het gevoel dier dankbaarheid bij de geheele natie ook door de twee bovenstaande brochures worden opgewekt en elk Nederlander in de dagen dezer maand November juichen: dat ‘God met Nederland is en was, en blijven zal.’