Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Een Duitscher in Indië. Romantisch Tafereel uit den Oost-Indischen Archipel. Door Herm. Breusing. Vrij uit het Hoogduitsch vertaald. Te Leiden, bij van den Heuvell & van Santen, 1863. In gr. 8vo. Prijs ƒ 2.50.

Regtstreeks romantisch is dit tafereel geenzins; de heldin der geschiedenis is ‘Cecilia Greiner van Brienen, eene rijke erfgename. Hare ouders waren reeds lang dood, nu stond zij onder de voogdijschap eens ooms van moeders zijde, een rijke grondbezitter op Java. Tot nu toe had zij op zijn buitengoed tusschen Batavia en Buitenzorg gewoond. De gezelschapskringen nog niet ingeleid, was zij den majoor’ (de Stuerler wien zij hare geschiedenis verhaalde) ‘persoonlijk onbekend maar reeds lang maakten zoowel zij als haar ver-

[p. 344]

mogen het onderwerp van menigvuldige gesprekken onder de officieren,’ (alléén onder de officieren?) ‘uit.’

‘Zoo was onlangs het gerucht verbreid dat zij zou huwen met jonkheer Sikkema, een der rijkste maar ook afgeleefdste (!!) bewoners van geheel Neêrlandsch Indië.’ - Dit gesprek viel voor aan boord van de Zeemeeuw, een schoener onder bevel van den kapitein der koloniale zeemagt, van Schuir, op de reis van Batavia naar Macasser met den majoor de Stuerler aan boord, ‘wien gewigtige dépêches voor Celebes waren toevertrouwd.’ Daar lag toen de vloot zeilreê, die nogmaals beproeven zou, den oproerigen sultan van Palembang te tuchtigen en het land op nieuw te onderwerpen.

De oom, Boleyn, van Cecilia, wilde haar verkoopen, ja, verkoopen, opdat, zegt hij, een groot vermogen niet worde versnipperd of verspild. ‘Ik kan niet zeggen hoeveel afschuw de man dien hij voor mij bestemd had mij inboezemde, die uitgedroogde aap met slangenoogen.’ (Waarschijnlijk jonkheer Sikkema).

Om dit huwelijk te ontwijken vlugt zij naar de zuster haars vaders, te Macasser. Door middel van 's lands vaartuigen, mogten geene vrouwen - dan bij bijzondere vergunning - worden overgevoerd, doch daar Cecilia kennis had gemaakt met de ‘vrouw’ van den kapt. van Schuir en deze, door hare op handen zijnde bevalling de reis niet mede maakte, was zij door de vertrouwdste vrouwelijke bediende van die vrouw aan boord gebragt.

Nu lijdt de schoener, op zijnen togt naar Macasser schipbreuk; men laat de barkas te water om zich op eene der menigvuldige eilanden in den Indischen Archipel te redden; doch plotseling verschenen ‘achter om het eiland, waar men wilde landen en in de rigting van het wrak’ - der Zeemeeuw - ‘drie groote maleische roeipraauwen.’ Men stelt zich, zoo veel tijd en omstandigheden dit toelaten, in staat van verdediging, doch, onverwacht wordt van de eerste praauw een witten vlag geheeschen. Daar men die praauwen voor rooversvaartuigen had gehouden, zag men dit van de schoener met verbazing aan. De eerste praauw lag aan het wrak aan en onmiddelijk daarop enterden woeste en donkerkleurige, gewapende mannen. Een uit hun midden,

[p. 345]

grooter dan zijne makkers, trad vooruit; hij was gekleed in een zwart fluweel jak en een blaauw zijden opgeknoopte sarong, had het hoofd omwonden met een zwarten zijden doek, en droeg om het lijf een zijden gordel met lange gouden franjen.

Gebiedend wendde hij zich tot de bemanning van het wrak.

‘Geef de wapens over, gij zijt veilig!’ sprak hij kort af in 't maleisch.

‘Wie staat ons daarvoor borg?’ vroeg van Schuir in dezelfde taal.

‘Zwijg; gij zult met mijn grooten meester spreken, klonk het trotsche antwoord. - Weg naar mijn vaartuig.’

Nu verscheen aan het luik ‘de trotsche Cecilia Greiner van Brienen aan den arm van de Stuerler.’

‘Waar moeten wij heen?’ vroeg zij met waardigheid.

De maleiër staarde haar aan en week een schrede terug, toen boog hij het hoofd en antwoordde op eerbiedigen toon:

‘Mijn gebiedster vergeve het mij! ik wist niet dat mijn gebiedster hier aanwezig was. Dáár op het eiland is mijn groote meester, hij wil de vreemdelingen zien.’

‘Breng mij bij uwen meester,’ beval het meisje, ‘maar in mijn eigen vaartuig en onder begeleiding mijner lieden.’

Zij landden en aan de Stuerler's hand betrad jufvrouw van Brienen den vasten bodem.

In welke betrekking deze maleiër tot jufvrouw van Brienen stond om haar als zijn gebiedster te herkennen, wordt niet gemeld en blijft geheim.

Zij liepen eenige honderd schreden door kreupelgewas en doornen met hooge boomen overschaduwd; kwamen daarna aan een open ruimte; hier stond een luchtig dak van palmbladen aan de vier zijden gestut, waaronder gewapende maleiërs lagen. Verder op stonden eenige bamboesgebouwen met gevlochten wanden en vooruitspringende daken, rustende op bamboesstijlen. ‘Aan den anderen kant verhief zich een statig gebouw, waarvan het voorste gedeelte in zijn gansche breedte een soort van open galerij vormde, door houten stokken gedragen. Een groep van ongeveer een twaalftal rijk gekleede maleiërs, stond in de galerij.’

Aan den ingang tegen een pilaar leunde, o wonder! een krachtige Europeër - een kind van het Noorden, met

[p. 346]

blaauwe oogen en blond haar, wiens blanke huid nog te meer uitkwan door de bruinkleurige maleiërs die hem omgaven. Dit is de Duitscher in Indië. Hij was gekleed in een blaauw fluweel jak, van voren niet geheel gesloten, zoodat den kostbaren greep van een koppel pistolen zigtbaar was. Om het hoofd droeg hij een witten shwal, waarvan de uiteinden op den schouder afvielen.

Een wit zijden broek omsloot zijne heupen. Aan den zwart fluweelen met goud gebuurden gordel, hing in een vergulde scheede, een zwaard van nagenoeg een el lengte, waarvan de greep met goud bewerkt was. Hij ondervroeg den majoor de Stuerler die hem antwoordde: ‘ik ben majoor in hollandsche dienst, bij den generalen staf. Sedert zeven jaren dien ik dat land. Mijn familie moest in het laatst der vorige eeuw voor de franschen naar Duitschland vlugten. Neiging en omstandigheden deden mij onder de pruissische vlag dienst nemen. Onder haar banier heb ik deelgenomen aan den vrijheidsoorlog.’ Dit verheugde den Duitscher, evenwel neemt hij hen gevangen, en op de vraag van de Stuerler: ‘Met welk regt mijnheer?’ antwoordde hij: ‘Met welk regt? Vraagt gij dat nog, nadat ge schipbreuk hebt geleden tusschen de Sundastraat en de Philipine-eilanden? Hier is mijn regt, - hij legde de linkerhand op zijn zwaard, - zijne oogen schitterden.’ -

‘Is mijn regt minder goed als (dan) dat der vaderen dier mannen, die in Europa dooden, gevangen zetten, verwoesten, en zich bovendien nog voor de bron en den steun van iedere inrigting en wet uitgeven? zal ik achter het masker der godsdienst dood en verwoesting aanbrengen, of geheiligde olie uitstorten over mijn veldbed? Neen, mijn wil is mijn rijk en mijn regt. Zoolang die duren, heeten zij Godsbevel, en worden zij vernietigd dan heeft de duivel het gedaan. Handelen Holland en Engeland anders? of hebben de Indische vorsten en hoofden betere gebruiken? Ik ben heer van Ladoenang. Het volk noch het land kent mij, en toch regeer ik beiden met onbeperkte magt.’

‘Gij zijt mijne gevangenen! maar gij zult het niet zijn; niet om Holland te gelieven. Ik ben dat land vijandig. Hoogmoed en zelfzucht houden het ver van de zijnen verwijderd. Maar vroeg of laat zal het zijne zonde boeten en

[p. 347]

zich beklagen. Gij hebt voor Duitschland gevochten in zijn wanhopigen strijd; de eerste gebeurtenis in een nieuwen, gebeurtenisvollen tijd. Ik ben een Duitscher. Gij zijt mijne gevangenen niet. Zoo spoedig als het mogelijk is zal ik u laten brengen waarheen gij wenscht te gaan. Gij hebt uw schip verloren en moet het u dan laten welgevallen, eenige weken bij mij te blijven. Zijt hartelijk welkom!’

Cecilia wordt hartstogtelijk verliefd op den Duitscher, bekend onder den naam van den Emir. ‘Steeds blikte zij heimelijk naar haar gastheer; steeds dieper drong zijn beeld in haar hart.’ Zij, als creoolsche kon haar hartstogt niet bedwingen, wist van geen strijd tegen haar begeerte...hij, als Europeaan, kon zijn gevoel onderdrukken, immers lezen wij op bl. 70...‘Liever wil ik als uw vrouw aan uw hart verwelken: Ach, u moet ik toebehooren, ik kan niet anders; zoo niet, dan wil ik door onophoudelijk smeken de zaligheid uwer omarming afbidden,’ en op bl. 72...‘Wilt gij de lieden van de Zeemeeuw met hem wegsturen?’ viel zij hem driftig in de rede.

‘Zeker. Het zou onregtvaardig zijn, die menschen langer dan het noodig is van het vaderland en hunne betrekkingen af te houden. En mij?...‘Wat wilt gij met mij doen?’

Een vale glans straalde uit hare oogen, en de handen vouwende, stamelde zij: ‘gij wilt mij laten gaan? - O, doe het niet, stoot mij niet van u - dat heb ik gevreesd. - Maar laat mij bij u blijven. Ik wil overal uw schreden volgen. Geloof mij, ik ben stout en moedig. Ik zal mij van u verwijderd houden als mijne tegenwoordigheid u lastig is, en vóór dat ge mij ten tweedenmale kunt roepen, zal ik aan uwe zijde staan, en schertsen en lagchen, zooveel als gij 't begeert. O, laat mij niet gaan, laat mij niet gaan!’ - Zij was opgestaan, digt naast hem getreden en had de hand op zijnen schouder gelegd.

Hij was geroerd.

‘Mijn God het is onmogelijk! - het gaat slechts onder ééne voorwaarde!’ - zeide hij met gesmoorde stem.

‘Spreek die uit, spreek die uit!’ - riep zij hartstogtelijk en klemde zich nu geheel aan hem vast.

‘Slechts mijn echtgenoote kan bij mij blijven,’ - mompelde hij, donker voor zich starend.

[p. 348]

‘Echtgenoot!’ - riep zij verheugd. - ‘Maak het mij. Niet waar, gij hebt mij slechts willen beproeven, willen uithooren? Daar, neem mij aan.....’ Zij omhelsde hem, en drukte haar gloeijende wangen tegen zijn voorhoofd.

Met zacht geweld maakte de Emir zich los uit die omarming.

‘Het is niet uit minachting,’ - zeide hij, zwaar ademhalend, afgebroken en stug; - ‘het mag ziekelijk zijn, noem het dwaasheid, maar het is zoo, geen vrouw mag mij aanraken. Ik kan de golvende volheid van hare vormen aan mijn ligchaam niet verdragen....Ik huiver terug (!) voor vrouwen. Zij zijn sterren, in wier stralen de doodende nachtelijke daauw zich ontwikkeld. Onder haar adem verwelkt de dood en verdort de kracht. Zij veranderen het zwaard in een schaar, en zoeken den man om den tuin te leiden.’

‘Gij zijt mijn afgod!’ vleide zij met gloeijenden hartstogt!

Ook wij huiveren terug - maar het is bij de gedachte dat zulk een romantisch tafereeltje onder de oogen van onze schoonen kan komen, - op kieschheid kan het althans niet bogen, in 't minst niet deze laatste vergelijking!

Op hetzelfde eiland, dieper in het gebergte is de vorstelijke woonplaats van de Radin-Adjing, eene ongehuwde vorstelijke dame, Hanoen Adeli genaamd; de dochter van Sarif Korrah Ben Affla. Ook deze beminde den Emir. Door minnenijd aangevuurd, bewerkt zij een opstand tusschen de maleiërs en de chinezen; de Emir - onze Duitscher - rust eene expeditie uit, waaraan de majoor de Stuerler, op herhaald verzoek van den Emir, deelneemt.

Cecilia, smeekt dezen togt mede te mogen maken; doch zij is het slagtoffer harer koenheid: ‘Eensklaps....schiet een bark te voorschijn....Een vrouw met een zwarte vlag in de hand staat regtop in het vaartuig. 't Is Cecilia Greiner van Brienen.....Er worden schoten gelost; de moedige vrouw zinkt ter neder.’

De bevelhebber drukt haar aan zijn borst - een lijk houdt hij in de armen.

Met woede wordt het gevecht voortgezet....In 't eind is Cecilia gewroken...De Stuerler en van Schuir keerden tot hunne landgenooten terug, van den Emir vernemen zij nimmer iets meer.

[p. 349]

De schrijver eindigt zijn tafereel met deze woorden: ‘Borneo wacht tot Duitschland het tot een rijk verheft. En iedere morgen, als de zon rijst aan de kimmen, vraagt Borneo: ‘Wanneer zal de morgenstond dagen van dien lang gewenschten dag?’

Over het algemeen is dit tafereel goed en onderhoudend geschetst....

Op vele zinstorende fouten die eene onzekere spelling en vlugtige correctie verraden, hebben wij gestuit. Druk en papier zijn zeer goed; het vignet doet de steendrukkerij van P.W.M. Trap, alle eer aan.

x²