Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

De straatzangeres van Londen, door J. Rodenberg. Twee deelen, in gr. 8vo. Te Deventer, bij A ter Gunne, 1863. Prijs ƒ 5.50.

Het is ons altijd aangenaam eene zedelijke strekking te ontwaren, in dat genre van boekwerken, welke nog altijd bij een groot deel van het publiek uitermate geschikt worden geacht, om jonge lieden, zoo men meent, te bederven. Het meer en meer doordringen van kennis en wetenschap is de krachtige hefboom, om dit verouderd denkbeeld, zoo mogelijk geheel te doen verdwijnen, en in den roman de spiegel der waarheid te erkennen. Daarom behoeft de titel van ‘straatzangeres’ niemand af te schrikken; deugd toch kan in alle menschen huisvesten, om het even in welken toestand zij verkeeren, of in welke maatschappelijke loopbaan zij zich bewegen.

Oppervlakkig beschouwd, meenden wij ons te kunnen verheugen in een oorspronkelijken roman, daar wij alleen op het titelblad lezen: ‘door J. Rodenberg;’ de heer R. is derhalve naar ons inzien de oorspronkelijke schrijver, aangezien er niet bij vermeld is, dat hij het werk vertaald heeft, en ofschoon het nu niet onmogelijk is, dat een hollandsch schrijver een engelsch tafereel uit het dagelijksch leven schetsen kan, moesten wij toch dikwijls hieraan twijfelen waar wij meenden op onnaauwkeurigheden te stuiten. We kwamen echter al spoedig tot de zekerheid, dat het werk oorspronkelijk Engelsch was, daar wij beoordeelingen daarvan vermeld von-

[p. 241]

den in The Westminster Review, The Athenaeum, Saunders, Otley and Co's Oriental Budget, The Welcome Guest, enz. maar of de heer Rodenberg nu een Engelschman is, die het werk heeft geschreven, dan of hij slechts de vertaler kan zijn is ons niet gebleken; is echter het laatste waar, dan vinden wij het van den heer R. zeer aanmatigend, dat hij er niet bijgevoegd heeft: ‘Uit het Engelsch vertaald.’ In ieder geval is de titel niet juist uitgedrukt.

Na deze kleine inleiding, die wij ter kennismaking met het werk noodzakelijk oordeelden, willen wij ook eens het gehalte van den roman zelf op den toetssteen brengen. De schrijver schetst ons o.a. een jongeling naauwelijks oud genoeg, om een blik in de wereld te slaan en die zich, ontevreden over zijn toestand, in den vreemde begeeft, om daar zijn geluk te beproeven, en om later terug te verlangen naar dat huis, en het voorwerp zijner eerste liefde, zonder elders het geluk, maar veel meer bittere teleurstelling gevonden te hebben, en ofschoon dit idée weinig nieuwheid in zich bevat, is het karakter toch goed begrepen, de jongeling keert terug, rijk aan ervaring, arm aan kennis van dit genot, 't welk de verleiding, eene wereldstad eigen, hem aanbiedt. De heldin van ons verhaal speelt natuurlijk een veel grooter en omvangrijker rol. Door een jongen lord, als een parel uit het slijk opgevischt, wordt zij in eene wereld gebragt, die haar vreemd is, maar waaraan zij spoedig gewent daar zij overal het beeld van hem vindt dien zij aanbidt. Door de listen en lagen eener bloedverwante, wordt de jonge lord van het voorwerp zijner liefde weggerukt, en tegen zijn zin gedwongen tot een rijk huwelijk, dat hij echter altijd afslaat, en hetwelk ten gevolge heeft, dat hij krankzinnig wordt. En zij, de bedelares van vroeger, zij die voor een te verwachten kind zal te zorgen hebben vindt zich bitter teleurgesteld, doch wordt wederkeerig getroost door den grijzen dienaar van haren geliefde, die met hem lief en leed gedeeld had, maar eindelijk ofschoon zij nog altijd aan liefde denkt en niet kan gelooven, dat zij moedwillig door haren geliefde vergeten wordt, moet zij weder de wereld in, om voor zich en haar kind brood te zoeken, en zoo vinden wij haar dan na lang zwerven terug in een dier huizen, die ware bepleisterde graven zijn, doch

[p. 242]

waar zij zich van den pestwalm afkeerig toont. Op aanraden van den ouden dienaar bij wien zij gehuisvest is, schrijft zij haren geliefde, doch ontvangt daarop als antwoord: een bezoek van een door de bloedverwante des jongen lords afgezonden verdierlijkt wezen, dat haar geld aanbiedt en haar tot onzedelijkheid verleiden wil. Trotsch en in haar eer gekrenkt, werpt zij het aangeboden goud het venster uit, en dwingt haren verleider te vertrekken, en eindelijk na nog vele wederwaardigheden doorgestaan en ondervonden te hebben, en na nog eenmaal door zamenloop van omstandigheden in het bijzijn van haar stervenden krankzinnigen geliefde gebragt te zijn, die haar in een helder oogenblik op nieuw zijne eeuwige liefde betuigt, verdwijnt zij van het tooneel dezer wereld als eene drenkelinge, die geen moed meer had om langer weêrstand te bieden aan het lijden waaraan zij ter prooi bleef. Vele nevenpersonen maken er vervolgens een goed figuur in en werken alzoo zamen tot een goed geheel, zoodat niemand zich beklagen zal zijne uren van uitspanning aan dit werk besteed te hebben, daar het karakteristieke, dat ieder individu aankleeft, ten einde wordt volgehouden, alleen komt ons de te groote waarschijnlijkheid van zoo zeer in het oog springende toevallige ontmoetingen van de hoofdpersonen, wel wat gezocht voor, in eene wereldstad vooral, waar dat zoo heel gemakkelijk niet kan plaats grijpen. Wij hebben dus veel lof veil voor ‘de straatzangeres’ doch achten ons ook geroepen mede te deelen, wat ons minder voldeed hetgeen vooral toepasselijk is op sommige constructies, die zelfs bij eene herhaalde lezing onbegrijpelijk blijven; we hebben daarom opzettelijk het werk met onze kantteekeningen, aan een door ons gewaardeerd letterkundige ter overweging gegeven, die ons eveneens van onduidelijkheid en onbegrijpelijkheid dier woordvoegingen de verzekering gaf. Op blz. 191 dl. 1 lezen wij nl.: ‘en trappen in den nachtelijken nevel, die de in elkander gebouwde huizen omhulde, verloren, hellende diepten (!) waarin het licht der maan schemerde.’

Blz. 224 ‘wanneer de blik zich naar de stad terugwendend eene uitgestrekte zee van licht ontwaard, door de eerwaardige donkere torens wier klokkentoon vol is van zoete herinneringen uit uwe geboorteplaats overschaduwd.’

Blz. 248 ‘daar is 't de strijd tegen de verregaande over-

[p. 243]

tredingen de somwijlen heldhaftige gruwelen der onbeschaafdheid, hier tegen de euveldaden en zonden welke als een lange treurige vloek achter de verfijnde beschaving voortsluipen.’ - Wij begrijpen zulke verhevene uitdrukkingen waarachtig niet! Verder zonden wij nog eene belangrijke cacographie kunnen leveren, als wij b.v. wijzen op bl. 191 waar we lezen: ‘het schoone droomland waarin hij een blik had gedaan.’

Blz. 212 - ‘wier betoovering hem omstrikte.’

Blz. 212 ‘groote beduimelde (!) papieren.’

Deel II blz. 61 - ‘het geheele huis maakt een donker bruine indruk.’

Deel II blz. 92 - ‘naar boven en beneden wandelen.’

Deel II blz. 94 - ‘die de wereldgeschiedenis weerspiegelt.’

Deel II blz. 105 - ‘en op zekeren dag geviel het.’

Deel II ‘Een hart waaruit de verbrijzeling der hulpeloosheid spreekt,’ en dergelijke meer.

Het roman-lezend publiek make uit deze onze aanmerkingen echter niet op, dat wij iets aan dit werk zouden willen te kort doen, daar de geachte schrijver het bewijs geleverd heeft, dat hij bij eene gekuischte taal, zelfs waar het triviale had kunnen gelden, meester is in het schetsen van toestanden en wat de kroon op het werk zet is: het godsdienstig en menschkundig standpunt, waarop de auteur zich plaatst, hetgeen het werk bijzonder aanbevelenswaardig maakt door menige schoone leering en opwekking daaraan verbonden. Over het uitwendige der uitgave betuigen wij gaarne ook onze tevredenheid, ofschoon het een en hetzelfde titelvignet voor de beide deelen ons minder voldeed. De heer ter Gunne heeft overigens eer van zijn werk.

Dulcamarus.