Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

[p. 174]

Frederik Temple, de opvoeding der wereld. - Benjamin Jowett, de uitlegging der Schrift. Uit de Essays and Reviews, in 't Nederlandsch overgebragt door Dr. J.K. van der Wulp; met een voorberigt van C.P. Tiele, Predikant te Rotterdam. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1862. In gr. 8vo. 170 bladz. Prijs ƒ 1,60.

Zoo veel Engeland vooruit is en vooruit streeft in al wat praktisch is en industriëel, zoo veel en nog meer is het achterlijk op wetenschappelijk-godgeleerd gebied. Dat schijnt vreemd, als men in aanmerking neemt, dat de Engelsche natie eene bij uitstek godsdienstlievende natie is, die schatten veil heeft voor zendingszaak en allerlei christelijk-philanthropische inrigtingen; maar 't laat zich verklaren uit het stationaire der staatskerk en het meer ascetische dan wetenschappelijke der dissenters. Er is dan ook weinig aanmoediging voor vrijzinniger begrippen, waar b.v. de gematigde Maurice als een boosaardig ketter wordt vervolgd en gescholden, en waar de poging om door de uitgave van een nieuw tijdschrift: Esays and Reviews, de nieuwere wetenschappelijke theologie onder het oog der Britsche wereld te brengen, eenen vreeselijken storm deed opgaan, door welken zelfs de anders veelzijds solide Quarterly-Review zich inderdaad bespottelijk heeft gemaakt. Er is moord en brand geschreeuwd, de wraak des hemels is ingeroepen, vormelijke anathema's zijn uitgesproken over vrije, de boeijen van kerkregtzinnigheid afschuddende godgeleerde beschouwingen, die toch binnen de perken van diepen eerbied voor de goddelijke openbaring blijven - men kan zijne oogen niet gelooven en 't is als wordt men verplaatst in den tijd van dor dogmatisme, nadat de Hervorming hare eerste liefde had verlaten om den eenen paus voor den anderen te verruilen. In 't kort: de dood onschuldige Essays and Reviews hebben het sein gegeven tot eene godgeleerde beweging, even heftig in hare soort als de bekeeringsbewegingen op het mystische terrein.

Voor ons, Nederlanders, die den loop der theologie behoorlijk bijhouden, is er in het zoo hevig aangevallen tijdschrift niet veel nieuws; een paar verhandelingen echter verdienden toch wel de eer der vertaling, en 't zijn die, welke in het voor ons liggend bundeltje door Dr. van der Wulp

[p. 175]

zijn overgebragt en door den Rotterdamschen leeraar bij de Remonstranten Tiele worden ingeleid.

Dat zij zelfs in de oogen van het Quarterly-Review genade vonden, bewijst ten minste dat men, ze lezende, voor ketterij-besmetting niet behoeft te vreezen; en toch vindt er de vrijzinnige veel behartigingwaardigs. De eerste verhandeling loopt over nagenoeg hetzelfde onderwerp als het bekende werk van Prof. Hofstede de Groot, maar min historisch en meer in wijsgeerigen vorm; terwijl de tweede aangaande eene ongepraejudiciëerde, verstandige, met eene redelijke opvatting der H. Schrift overeenkomstige bijbelverklaring zeer gepaste wenken geeft, die natuurlijk den voorstander eener gestreng mechanische inspiratie-opvatting in geenen deele zullen voldoen, ja de onhoudbaarheid van dat stelsel in het helderste licht stellen. In bijzonderheden te treden is min overeenkomstig met de algemeene strekking van dit Tijdschrift; feilen echter, als: ‘de een veronderstelt, dat Bethlehem de oorspronkelijke woonplaats van de ouders onzes Heeren is geweest (Matth. II:1, 22), een ander houdt Nazareth daarvoor (Luc. II:4)’ - had de vertaler moeten verbeteren.