Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1863

Groninger Jaarboekje voor 1863. Tweede Jaargang. Te Groningen, bij M. van Heijningen Bosch.

Ofschoon de eerste jaargang ons geheel onbekend is gebleven hebben wij thans (luidens den titel) kennis gemaakt met den tweeden jaargang van bovengenoemd jaarboekje. ‘En wat zegt ge er van?’ hoor ik dezen of genen vragen.

[p. 130]

Ja mijn lezer of lezeres, indien onze stem nu nog eenigen invloed op het debiet kan of moet uitoefenen moeten wij in gemoede verklaren, dat het jaarboekje behalve het bruikbare dat iedere almanak doorgaans bezit, veel goeds in zich vereenigt, daargelaten nog de plaatselijke bijzonderheden voor de provincie Groningen. Het mengelwerk bevat menig goed geschreven opstel van de hand des heeren P. Boeles aangaande ‘eenige vroegere volksrampen in de provincie Groningen enz.’ Dit opstel getuigt vooral van een onderzoekenden geest en een helderen blik in het opsporen van geschiedkundige feiten met behulp van de in het latijn geschreven kronijk van Emo en Menco, beiden abten van het klooster te Wittewierum beginnnende met het jaar 1204. Het daarop volgend stukje getiteld: ‘dat komt van dat verwenschte verzenmaken’ is aanvankelijk goed begonnen doch wederspreekt de spreuk: ‘Eind goed, àl goed’ daar de auteur een plotseling einde maakt aan zijne vertelling die juist op dat oogenblik een weinig gloed kreeg. Het stukje verdiende beter afgewerkt te zijn, 't schijnt den schrijver verveeld te hebben! Mr. H.O. Feith levert ons in zijn: ‘Hendrik Casimir, Prins van Nassau uitgedaagd door C. Rapenhaupt’ eenige belangrijke bladzijden tot de geschiedenis behoorende. De daarbij behoorende afbeelding is o.i. minder goed geslaagd daar de afdruk flaauw en onduidelijk is. De ‘Groningsche volksliedjes in 1672’ van de hand des heeren Mr. W.B.S. Boeles zouden beter effect gemaakt hebben indien iedere regel op zich zelf was blijven staan, ofschoon wij toegeven dat zulks meer plaatsruimte zou geëischt hebben. De daarbij behoorende ophelderende aanteekeningen vergoeden echter veel. Met genoegen hebben wij in gedachte: ‘de wandelingen in en om Groningen’ medegemaakt, die ons weder aangename herinneringen uit de dagen onzer jeugd voor den geest bragt toen wij Gruno's veste betraden. De afbeelding van een ‘gezigt in de Hofstraat’ voldeed ons beter dan het vorig plaatje. Wij hebben ons op die wandeling zoo verkwikt dat wij tot onzen onbekenden leidsman de bescheiden vraag rigten om ons later nog eens door die ruime en lieve stad heen te leiden. Wat men in vroegeren tijd door ‘montkloppinge doen,’ verstond, wordt ons door authentieke be-

[p. 131]

scheiden nader toegelicht door Mr. Boeles. Ook dit stukje is met kennis van zaken geschreven. Eenige welgekozen gedichtjes van de ook bij ons zeer goed bekende Johann Nepomuk Vogl versieren het boekje; ‘kindersmart’ o.a. is lief, en goed vertaald wij deelen het gaarne als proeve mede:

‘Klein is 't kleed en klein is 't leed

Voor het kinderhart

In het kleine kinderkleed

Woont geen lange smart.

Grooter wordt allengs het kleed

Kind! en ook uw smart,

Maar God spare u. Dat het leed

Nooit doorbore uw hart!’

Waarom de heer Ilpsema Vinckers ons in dit jaarboekje het vervolg van een reeds elders begonnen ‘over de grenzen’ levert, begrijpen wij niet. Wij zijn overigens geene liefhebbers van brokstukken. Het stukje is desniettemin goed geschreven. Hetzelfde kan ook gezegd worden, hoewel van eene andere strekking, van: een woord over den landbouw’ door J.S. 't Geeft wel is waar niets nieuws maar vindt toch in een jaarboekje als het onderhavige eene goede plaats

Ja ‘strijden zonder kruid en lood
Dat maakt Neêrland rijk en groot,’

zingt Lammert Berghuis in zijn stukje: ‘Oorlog aan den Dollard’ hetgeen ook toepasselijk kan gemaakt worden op zoovele onzer vroegere waterplassen die nu in groenende beemden herschapen zijn maar die nog altijd door een onvermoed ‘strijden zonder kruid en lood’ tegen den geduchten waterleeuw moeten beschut worden, hetgeen nog onlangs zoo treffend gebleken is bij de jongste stormen die ons land bedreigden. Het daarop volgend versje van K.H. Bouman: ‘Tuinmansgeloof aan duivendeugd’ is waarlijk zeer aardig; de dichter eindigt met te zeggen:

‘Wie dus in duiven 't lieflijk beeld

Van eerlijke onschuld ziet,

[p. 132]

 

Bedriegt zich zelf door loutren schijn;

 

Zoolang ze niet gebraden zijn,

 

En opgedischt voor mijn diner

 

Roem ik die roovers niet.

Het klooster Selwerd beschrijft ons de kundige Dr. G. Acker Stratingh, de man die voor de palaeontische topographie leeft en werkt en die zich ook weder in dit jaarboekje heeft doen kennen als een ijverig onderzoeker en raadpleger van oorkonden. Hij ontvange onzen dank voor dit zijn stukje en geve ons in een volgenden jaargang (D.V.) een dergelijk. Aangaande het laatste proza-stukje getiteld: eene orthographische E-legie’ door J. Beckering Vinckers deelen wij het gevoelen der redactie: dat ook wij zeer zouden geweifeld hebben om het stukje op te nemen ofschoon niets te kort doende aan de talenten van den heer V., wij erkennen zelfs dat het een stukje is van studie en dat wij den schrijver gaarne den lof geven die hem toekomt, omdat hij ons blijkt iemand te zijn, die de meest bekende talen magtig is en dit moet men zijn, wil men met regt een taalkundige genoemd worden ook dàn eerst kan men juistere vergelijkingen tusschen de verschillende talen maken als men den radix weet op te sporen, waartoe vooral het Gotisch zoovele hulpbronnen levert; maar wij zouden dit voortreffelijk stukje toch eene plaats in dit jaarboekje ontzegd en het liever verwezen hebben naar het taalkundig tijdschrift van Dr. de Jager of dergelijke andere taalkundige werken. In een volksboekje behoort zulks vooreerst nog niet te huis. Een paar weinig beduidende versjes en eene ongelukkige rijmelarij van Justus Sermonis besluiten dezen almanak....doch neen, even als in vroegere jaren onze letterkundige jaarboekjes één of meerdere muziek-stukjes gaven, zoo vindt men thans ook in dit jaarboekje weder een blaadje muziek en wel van den bekenden Groningschen componist J. Worp. Wat nu dit zangstukje, getiteld: ‘de beste burger’ betreft, wij hadden gemeend daarmede te handelen zoo als wij meermalen bij dergelijke stukjes deden door de schouders op te halen òf om de ongeschiktheid òf om de onbeduidendheid. De meening toch van zoovelen die onze schoone taal minder geschikt achten voor den zang en daarom bij voorkeur fransch of duitsch kiezen, zou veel grond van

[p. 133]

waarheid hebben, indien iedereen zoo weinig goeden smaak toonde, te bezitten als de componist die als bij voorkeur de meest ongeschikte en lamlijzigste dichtregelen (!!) schijnt te hebben gekozen, dichtregelen die uitmunten in korte, staande, hortende, stootende woorden en harde uitgangen, die in den zang het oor vreeselijk beleedigen. Hij, de componist toch, behoorde in de eerste plaats daarop te letten, hij moet weten dat de schoonste melodie daarop schipbreuk lijdt en dat het zijne eerste zorg moet zijn, daaraan zijne bijzondere aandacht te wijden. De melodie - en dit kan dan ook niet anders - beantwoordt geheel aan de zangwoorden ja wat meer is, melodie is er eigenlijk in het geheel niet in of men moet eenige nooten boven de woorden geplaatst daarmede bestempelen, maar melodie neen! afgebroken phrases door geweld met accompagnement vereenigd en indien men het zonder begeleiding hoorde voordragen zou men meenen, dat die uitvoerder geene muziekale kennis had of zoo ter loops maar iets zonder bepaalde beteekenis zong; wat echter betreft de begeleiding, deze getuigt van zaakkennis maar het is iedereen niet gegeven, met succes voor den zang te componeren, wat zich vooral onderscheiden moet door melodie in den waren zin des woords gevoegd, bij eene ongezochte modulatie, waarop men de spreuk kan toepassen dat eenvoud het ware kenmerk van het schoone is. Men zou ons kunnen tegenwerpen dat de tekst niet altijd dusdanige bewerking veroorlooft en dit stemmen wij geheel toe; krachtige taal vordert een krachtig lied maar vooral mag daarin geene armoede in harmonie blijken, want dan behoort zulks tot het gebied der onbeduidende wijsjes en mist alle kunstwaarde. Wij hoopen dat de heer Worp in een volgenden jaargang beter slagen zal. Den uitgevers wenschen wij een groot debiet toe voor hun jaarboekje dat wel waard is ook buiten de Noordelijke Provinciën in beschaafde kringen te worden geïntroduceerd; een duidelijke druk goed papier en nette uitvoering noodigen daartoe welmeenend uit.

Dulcamarus.