Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

De pligten der moeder, voorgesteld in tafereelen door Dr. Carl Pilz. Uit het Hoogduitsch, met ophelderende aanmerkingen door W.H. Mirandolle Jr., predikant te Culenborg. Te Leiden, bij D. Noothoven van Goor, 1862. In post 8vo., XIV en 300 blz. Prijs ƒ 2,40.

Dit voortreffelijke boek verdient de ruimste aanbeveling. Het kan eene lampe zijn voor den voet van menige moeder, haar tot krachtigen steun bij het volbrengen der moeijelijke taak, welke haar ten opzigte van hare kinderen is opgelegd.

De geheele inrigting en de aard van den inhoud maakt het werk bijzonder bruikbaar. Eene opvoedings-methode geeft het niet; maar daarom heeft Ref. er juist des te meer mede op. Niets kan zijns inziens minder vruchtbaar en doeltreffend zijn dan zulk eene bepaalde methode. Evenzeer als de Wet ongeschikt is om menschen op te leiden tot hooger leven, evenzeer moet een opvoedings-systeem naar vaste voorschriften onvoldoende zijn, om van kindereu goede menschen te maken. En hoe menigeen is er het slagtoffer van geworden, dat zijne opvoeders dit vergaten, en aan de eischen van zijn individuëlen aanleg niet voldoende, hem, langs den weg eener magtig schoone theorie en vastgestelde discipline, tot een werktuig en niet tot een mensch vormden! - Niemand zal echter ontkennen, dat er ook in zake van opvoeding eeuwige waarheden bestaan, welke, hoe evident ook, te vaak uit het oog worden verloren. Het zijn waarheden, welke voor niemand te hoog, en onder ieders bereik liggen, die op de toestemming van elk niet gansch en al verdorven menschenhart, en zeker op die van het menschelijk geweten kunnen rekenen. Toch behoeven die waarheden in de ziel

[p. 301]

van de meeste opvoeders eene apokalypsis een onthulling. En deze zal men niet doen ontstaan door dorre voorschriften. Alleen voorbeelden, uit het leven gegrepen voorbeelden kunnen haar te weeg brengen. Het ‘leeringen wekken, maar voorbeelden trekken,’ en het ‘die zich aan een ander spiegelt, spiegelt zich zacht’ geldt hier vooral niet minder dan elders.

Dit heeft Dr. Pilz begrepen. Hij huldigt de autonomie voor de moederlijke opvoedster, doet in zijn tafereelen een beroep op haar eigen geweten. Hij leert haar zonder aan hare zelfstandigheid te kort te doen, en brengt haar door zijne raadgevingen niet in gevaar, van de oogen te sluiten voor den individuëlen aanleg van haar kind. Hij brengt haar tot de overtuiging: ‘ja, het is zooals de schrijver zegt; zijne voorbeelden bewijzen het niet alleen, maar ik gevoel voor mij zelve, dat het waar is.’ Zoo dringt hij haar door de kracht der waarheid, om eene goede opvoedster en leidsvrouw voor haar kind te zijn.

Het boek is vooral bruikbaar, omdat het zoo hoogst eenvoudig is. Niets overdrevens, niets gekunstelds vindt men er in. Ofschoon de voorbeelden allen uit het leven in de meer beschaafde standen der maatschappij genomen zijn, zijn ze toch zoo duidelijk en krachtig, dat zij voor allen dienstig kunnen. Daarom zal men, naar het oordeel van Ref. een nuttig werk verrigten, met dit boek zooveel mogelijk te verspreiden. Een degelijk volksboek is het, en in eene openbare bibliotheek is het zijne plaats overwaard.

Wij leven in een tijd van vooruitgang. Sommigen vreezen dezen, en anderen begroeten hem met vreugde. In beider belang is het, moet het zijn, dat het aankomende geslacht tot zelfstandige menschen worde gevormd. Moet de vooruitgang bestreden worden - laat ons zorgen, dat onze kinderen het met oordeel en kracht kunnen doen. Moet aan den vooruitgang worden medegewerkt - stellen wij onze kinderen in staat om het met oordeel en kracht te doen. Van de opvoeding en vorming des aankomenden geslachts verwachten allen alles; op haar is ons aller hope. En niet op de school vangt de opvoeding aan. Van de eerste vorming des kinds in het ouderlijk huis hangt alles af. Het zaad, dat in de allereerste kinderjaren in de ziel des kinds

[p. 302]

wordt gestrooid, ontkiemt ligter dan wat er later wordt gezaaid - het blijft; geheel uitgeroeid worden kan het niet; - daarom geen verderfelijk onkruid, maar degelijk vruchtdragend zaad te strooijen in dien gewigtigen eersten levenstijd, - het is eene dure verpligting welke op den opvoeder rust. De moeder is het meest verantwoordelijk voor dat eerste opvoedingswerk; den meesten invloed oefent zij op het jeugdige kind, het naauwst is zij er aan verbonden. Kwijt zij zich goed van die taak, dan zal zij ook in later dagen dien invloed niet verliezen, en als van haar kind een mensch zal geworden zijn, zal zij zijne leidsvrouw en beschermengel blijven.

Dank verdient hij, die haar, op wie zoo moeijelijk en gewigtig eene taak rust, de helpende en leidende hand biedt; dank verdient de schrijver van dit boek, en de heer Mirandolle, die het door eene voortreffelijke bewerking voor Nederlandsche moeders bruikbaar heeft gemaakt; dank ook de uitgever, die het door zijne nette uitgave een aanlokkelijk voorkomen gegeven heeft.

D.